उपेन्द्र यादव बारामा पराजित भए जसपा कुन बाटाेमा हिँड्ला ?

A+ A A-

बारा २ मा जनता समाजवादी पार्टी जसपाका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव र जनमत पार्टीका उम्मेदवार शिवचन्द्र कुशवाहबीच प्रतिस्पर्धा भए पनि अध्यक्ष सीके राउतबीचको प्रतिस्पर्धाजस्तो देखिएको छ । याे क्षेत्रबाट यी दुई वा तेस्रो व्यक्ति कसले चुनावी बाजी मार्ने हो, प्रस्ट भइसकेको छैन ।

तर, नेपालको राजनीतिमा अहिले उपेन्द्रले चुनाव जितेपछि तराई मधेशमा उदाउँदै गरेको सीके राउतको पार्टी जनमतको भविष्य के होला ? उसको अगामी रणनीति के हुन सक्छ ? अथवा जनमत पार्टीका उम्मेदवार कुशवाह निर्वाचित भए भने यो निर्वाचनलाई प्रतिष्ठा बनाएका उपेन्द्र यादव र जसपाको राजनीतिक भविष्य के होला ? जसपा, जनमतसहित मधेशकेन्द्रित दलको राजनीतिक कोर्स के होलाजस्ता विषय अहिले राजनीतिक वृत्तमा चर्चाको विषय बनेको छ ।

पाँचदलीय गठबन्धन नेपाली कांग्रेस, माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीको साझा उम्मेदवार जसपाका अध्यक्ष यादव उपनिर्वाचनमा निर्वाचित भएमा उनी पार्टी संसदीय दलको नेता र उपप्रधानमन्त्री बन्ने सम्भावना देखिन्छ । र, गठबन्धन दलभित्र अहिले पाएको हैसियत बरकरार रहनेछ भने जनमत पार्टीलाई गठबन्धनबाट अलग गराउन सक्छन् । प्रदेश सरकारबाट पनि जनमतलाई बर्खास्त गर्न सक्छन् । तर, यो निर्वाचनमा हारेको खण्डमा जनमतभन्दा बढी क्षति उपेन्द्रलाई हुने राजनीतिक विश्लेषकहरूको भनाइ छ ।

चुनावमा पराजित भए नेपालको राजनीतिमा उपेन्द्रको मधेशको इमर्जिङ नेताको छवि धूमिल हुन्छ । पार्टीभित्र संसदीय दलको नेताका लागि ठूलो विवाद हुने देखिन्छ । संसदीय दलको नेतामा पार्टीभित्र अहिले सांसद अशोक राई, राजकिशोर यादव र प्रदीप यादवबीच प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । त्यति मात्रै होइन, पार्टीको अध्यक्ष पदबाट यादवकाे राजीनामाकाे समेत माग उठ्न सक्ने, मधेशमा पार्टीको सङ्गठन कमजोर हुन सक्ने सम्भावना देखिन्छ ।

बाराबाट निर्वाचन जित्नका लागि नै तत्कालीन मुख्यमन्त्री लालबाबु राउतलाई बाइपास गरी सरोज यादवलाई मुख्यमन्त्री बनाएका यादवले मुख्यमन्त्री फेर्न सक्नेदेखि लिएर पार्टीका प्रदेश अध्यक्ष बाराका रामबाबु यादवलाई समेत फेर्न सक्ने विश्लेषण गरिएको छ । पार्टीभित्र राजीनामा माग भएको खण्डमा अध्यक्ष यादवले माधवकुमार नेपालको नेकपा एससँग पार्टी एकता गरी लोसपालाई समेत मिलाउनेसम्मको रणनीति लिन सक्ने जनकपुरमा विश्लेषण भइरहेको छ । संविधान संशोधन, नागरिकतालगायतका विषयमा पुनः आन्दोलनमार्फत शक्ति आर्जन गर्ने रणनीति उनले लिन सक्ने निकटतम एक नेता बताउँछन् ।

तर, यो सम्बन्धमा विश्लेषक कर्णको भने फरक धारणा छ । उनका अनुसार उपेन्द्र यादव हारे पनि तत्काल राजनीतिक कोर्स परिवर्तन हुने सम्भावना भने छैन । ‘चुनाव हारेपछि पार्टीभित्र वा बाहिर टिकाटिप्पणी हुनु अस्वाभाविक होइन,’ उनी भन्छन्, ‘अहिले पहिला संसदमा जसपाको १२ जना सांसद थियो, हारेपछि एक जना कम हुँदा पनि पाँचौँ दलको रूपमा संसदमा हुन्छ नै । गठबन्धन दलभित्र पनि उनको हैसियतमा खासै फरक पर्दैन ।’

यो निर्वाचनले जनमतको सङ्गठन विस्तार सहज भएको छ भने माओवादीसहित अन्य पार्टीका नेता तथा कार्यकर्ताहरूलाई आफूतिर तान्न राउत सफल भएका छन् । जनमत जुन पार्टीको नेतृत्वको प्रदेश सरकारमा छ, त्यही पार्टीविरुद्ध खनिएकाे छ, अर्कोतिर सङ्घीय सरकारलाई समर्थन दिएर मन्त्रालयका लागि लडाइँ गरिरहेको छ । जनमत पार्टीका अध्यक्ष राउत अमेरिकामा वैज्ञानिक भए पनि नेपालीको राजनीतिमा नयाँ प्रयोग गर्न नसकेकाे टिप्पणी पनि भइरहेकाे छ ।

अध्यक्ष राउतले निर्वाचनको क्रममा चुनावी सभा तथा प्रचारप्रचारमा उपेन्द्र यादवमाथि जातिवादका आरोपदेखि गौरकाे नरसंहारसम्मको घटनाको प्रसंग उठाएर पटक–पटक प्रहार गरे । यादवले जसरी पनि संसदमा छिर्न रामसहाय यादवलाई उपराष्ट्रपतिमा अगाडि सारेको तथा प्रदेशकाे मुख्यमन्त्रीमा यादवलाई बनाएर यादववाद गरेको उनकाे आरोप छ ।

उपेन्द्रलाई जिताउन प्रदेशभरिका यादवहरू गोलबन्द गरेको आरोप लगाउँदै राउतले आफूलाई ननयादव समुदायतर्फ आकर्षित गर्न खोजेका थिए । सप्तरीबाट निर्वाचित आफ्नै पार्टीका नवलकिशोर साहलाई उपराष्ट्रपतिमा अगाडि नबढाएर आफ्ना समुदायका यादवलाई अगाडि बढाउनु, रामसहाय यादवको चाहना नहुँदा नहुँदै यादव बाहुल्य क्षेत्र भएको हिसाबले चुनावी सहजताका लागि त्यहाँबाट चुनाव लड्नु उपेन्द्रमा जातिवादको सङ्केत रहेको एक प्रकारको विश्लेषण गरिन्छ ।

भारतको विहार राज्यमा लालुप्रसाद यादवले यादवको पोलिटिक्स गरेको भन्दै जसरी नितिश कुमारले सुरुमा आफ्ना राजनीतिक यात्रा थालेका थिए, त्यही पथमा राउतले पनि आफ्नो राजनीतिक पथलाई अगाडि बढाउन खोजेको एक प्रकारको विश्लेषण गरिएको छ । तर, अझै पनि मधेशका यादवबाहेकका समुदायले राउतलाई आफ्नो नेता स्वीकार गर्छन् कि गर्दैनन् भन्ने बाराको चुनावी मतपरिणामले पनि स्पष्ट पार्नेछ ।

राउतले उपेन्द्रमाथि जातिवादको आरोप लगाए पनि राजनीतिक विशलेषकहरूकाे राय भने फरक छ । राजनीतिक विश्लेषक विजयकान्त कर्ण भन्छन्, ‘यादवमाथि राउतले लगाएको आरोप चुनावी स्टन्ट मात्रै हो, अध्यक्ष यादवले यादवलाई मात्रै होइन, दलित, मुस्लिम, ब्राम्हणसहित सबैलाई अवसर दिएका छन् । राउतले जुन आरोप यादवमाथि लगाएका छन्, त्यही जातिवादको नारा दिएर बाराको उपचुनावमा प्रचारप्रसार गरेको सबैलाई थाहा छ’, उनी अगाडि भन्छन्, ‘जातिवाद कसैको हितमा छैन, उपचुनावमा राउत राजनीतिक संस्कार बिर्सेर गलत बाटो अपनाउन पुगे ।’

बाराको उपचुनावबाट मधेश आन्दोलन, मधेशका मुद्दा हराएको बताउँदै उनी भन्छन्,‘ जुन मुद्दाका लागि दर्जनाैँ मधेशी शहीद भए, त्यो मुद्दा नै दलहरूले छोडेर शहीदहरूकाे अपमान गरे ।’

'पहिलो र दोस्रो मधेश आन्दोलनमा सीके राउत सहभागी थिएनन्, तेस्रो मधेश आन्दोलनको उनले खुलेरै विरोध गरे, सङ्घीयताको सवालमा अझै राउत स्पष्ट हुन सकेका छैनन्', उनी भन्छन्, 'मधेशको मसिहा न उपेन्द्र यादव हुन्, न राउत नै हुन्, तर पनि राउत मधेशको मसिहाको रूपमा उदाउन खोजेको देखिन्छ ।’

‘उपचुनावमा राउतले धरतीपुत्रको नारा लगाए, तर संसदीय अभ्यासमा उपेन्द्र यादव पहिलोपल्ट बाहिरबाट चुनाव लड्न त आएकाे होइन, यसरी चुनाव लडेका धेरै नेताहरू छन्', उनी भन्छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख ११, २०८० ०९:१४