सुडान कब्जा गर्न दुई सैन्य प्रमुखको शक्ति संघर्षले देश बन्यो रणभूमि, बुझौँ घटनाक्रम

सुडान कब्जा गर्न दुई सैन्य प्रमुखको शक्ति संघर्षले देश बन्यो रणभूमि, बुझौँ घटनाक्रम

सरकारी सेना प्रमुख जनरल अब्देल फताह अल–बुरहान र आरएसएफका जनरल मोहम्मद हमदान डगालो

A+ A A-

अफ्रिकी राष्ट्र सुडानमा एक हप्तायता दुई सैन्य गुटबीच युद्ध चलिरहेको छ । देशलाई कब्जा गर्न सरकारी सेना र अर्ध सैन्य बल र्‍यापिड सपोर्ट फोर्स आरएसएफबीच १६ अप्रिलबाट गोलाबारी र क्षेप्यास्त्र हानाहान चलिरहेको हो ।

सुडानको राजधानी खार्तुम र देशका अन्य हिस्सामा यतिबेला बम विस्फोटनको आवाज र रकेट आक्रमणको आवाज सुनिनु सामान्यजस्तै बनिसकेको छ ।

हाल देश रणभूमिमा परिणत हुनुमा त्यहाँकै दुई सैन्य जनरल दोषी छन् । सरकारी सेना सुडानी आर्म्ड फोर्स एफएएसका प्रमुख अब्देल फतेह अल बुरहान र अर्धसैनिक बल र्‍यापिड सपोर्ट फोर्स आरएसफका प्रमुख मोहम्मद हमदान दगालोबीचको शक्ति संघर्षका कारण यो अवस्था सिर्जना भएको हो ।

एक समय यस्तो थियो, जब उनीहरूले मिलेर नै देश कु गरेर कब्जा गरेका थिए । तर, यतिबेला आफ्नो प्रभुत्वका लागि उनीहरू लडिरहेका छन् ।

पुरानो मित्रता

बुरहान र दगालोबीच निकै पुरानो मित्रता छ । सन् २००३ मा जब पश्चिमी सुडानमा गृहयुद्ध सुरु भएको थियो, त्यसबेला डार्फरका विद्रोहीविरुद्ध यी दुवैले मिलेर आक्रमण गरेका थिए ।

त्यसबेला जनरल बुरहान दारफुरमा सुडान आर्मीका नेताको रूपमा परिचित बने । हाल आरएसएफका प्रमुख दगालो भने त्यसबेला जनजाविद सशस्त्र समूहका कमान्डर थिए । तत्कालीन सरकारले दारफुरमा गैरअरबी विद्रोहीलाई बर्बर तरिकाले सिध्याउन जनजाविद सशस्त्र समूहको सहयोग लिएको थियो ।

मजक डी अगुत त्यस समय सुडानको राष्ट्रिय खुफिया र सुरक्षा सेवाका उपप्रमुख थिए । जब सन् २०११ मा दक्षिणी सुडान अलग भयो तब उनी सो नयाँ देशको उपरक्षामन्त्री बने ।

बुरहान र दगालोसँग मजकको डार्फरमा भेट भएको थियो । उनका अनुसार दुवैले त्यसबेला एकै समूहको रूपमा काम गरेका थिए । त्यसबेला नै उनलाई उनीहरूमध्ये एक सरकारको शीर्ष व्यक्ति बन्ने अनुमान गरेका थिए ।

दगालो एक साधारण सशस्त्र समूहको नेता थिए जसले चरमपन्थी विरोधी अभियानमा सेनालाई सहयोग गर्न भूमिका निभाइरहेका थिए । बुरहान भने पेसेवार सैनिक थिए । दक्षिण सुडान जब सुडानबाट स्वतन्त्र भयो, तबदेखि सेनाहरू सुडानको मुख्य कार्यकर्ता रहँदै आएको छ ।

सुडानसम्बन्धी जानकार एलेक्स डे वालका अनुसार डार्फरमा सरकारले विद्रोहीसँग लड्न सेना दगालोको सशस्त्र समूह र वायुसेना खटाउँदै त्यहाँका नागरिकहरूप्रति कुनै उदारता देखाएन । डार्फरमा भएको आक्रमणलाई २१औँ शताब्दीको पहिलो नरसंहार पनि भन्ने गरिन्छ, जसमा भएको जातीय नरसंहारमा दगालोको जनजाविद सशस्त्र समूहलाई दोषी मानिन्छ । यस समूहले बलात्कार गर्दै हत्या गरेको बताइन्छ ।

सन् २०१३ मा यसै समूहलाई अर्ध सैन्य बल आरएसएफको रुपमा स्थापित गरियो । दगालोले यमनमा साउदी नीत गठबन्धनबाट लड्नका लागि आफ्नो सेना पठाउन थाले, त्यसपछि उनको शक्ति बढ्दै गयो ।

भिडियो

सरकारमा उथलपुथल

एक दशकसम्म देशमा सैन्य शासन चलाउने ओमर अल बसिर सैन्य बललाई सन्तुलनमा राख्न बुरहान र दगालोलाई खुबै विश्वास गर्थे । उनलाई एउटा सैन्य समूहको विद्रोहले सत्तामा उथलपुथल आउँछ भन्ने लाग्दैन थियो ।

तर सन् २०१९ को अप्रिलमा जब महिनौं सरकारको विरोध भयो त्यसबेला दुवै सैन्य प्रमुख बसिरलाई सत्ताबाट हटाउन एक भए । सोही वर्ष बुरहान र दगालोले प्रदर्शनकारीसँग नयाँ नागरिक सरकार गठन गर्ने सम्झौता गरे । नागरिक सरकारलाई नागरिक र सैन्य नेताहरू सम्मिलित एक सार्वभौम समितिद्वारा निरीक्षण गरिएको थियो । यसको अध्यक्षमा जनरल बुरहान र उपाध्यक्षमा दगालो थिए ।

नागरिक सरकार अक्टुबर सन् २०२१ सम्म अर्थात् दुई वर्षसम्म मात्र चल्यो किनभने दुई सेना प्रमुखको सत्ता मोहका कारण उनीहरूले देशभर आक्रमण गर्दै सत्ता आफ्नो हातमा लिए । यस दौरानमा पनि शीर्ष नेताको रुमपा जनरल बुरहान रहेभने उपप्रमुखको रुपमा दगालो चुनिए ।

नागरिक सरकार निरीक्षण गर्ने सार्वभौम समितीमा नागरिक सदस्यको रपमा सादिक तोवर चुनिएका थिए । उनले बारम्बार दुवै सेना प्रमुख भेटिरहन्थे । उनका अनुसार सन् २०२१ मा सैन्य कू गर्दा दुवैबीच कुनैपनि असहमति थिएन ।

सादिकका अनुसार त्यसबेला सरकारी सेनाका प्रमुख बुरहानले पुरानो सरकारका सदस्य र मुस्लिम धर्म मान्नेहरूलाई पदमा पुनर्बहाली गर्न थालेका थिए । बुरहानले ओमर अल बसिरको पुरानो सरकारलाई पुनः सत्तामा फर्काउने योजना बनाएको आशंका लागेपछि भने आरएसएफ असन्तुष्ट बनेको थियो । त्यस बेलादेखि नै दगालोले बुरहानमाथि शंका गर्न थालेका थिए किनभने बसिर र उनका सहयोगीलाई दगालोमाथि कहिले विश्वास थिएन ।

प्रतिद्वन्द्वी शक्तिहरू

सुडानी राजनीतिमा सधैं सम्पन्न वर्गको प्रभुत्व रहेको छ, प्रायः खार्तुम र नाइल नदीको किनारमा रहेका आदिवासी समूहहरूको बर्चस्व देख्न सकिन्छ ।

दगालो भने डार्फरका हुन् । सुडानका सम्पन्न बर्गले उनलाई र उनका सैनिकलाई गाउँले, सरकार चलाउन नसक्ने भनेर अपमानजनक शब्द प्रयोग गर्दछन् । पछिल्ला दुई–तीन वर्षमा उनले आफूलाई राष्ट्रिय नेता र सीमान्तकृत जनताको प्रतिनिधिको रूपमा स्थापित गर्ने प्रयास गरे र यसरी उनले डार्फर र दक्षिण कोर्डोफानका विद्रोही समूहहरूसँग गठबन्धन गर्ने प्रयास गरे ।

बितेका दिनहरूमा उनका समूहले नागरिकहरूमाथि दमन गरेता पनि उनले पछिल्ला सयम लगातार लोकतन्त्र बहाल गर्नुपर्छ भनिरहेका थिए । जतिबेला नागरिक सरकार बनाउने समय आउँदै थियो यतिबेला सरकारी सेना र आरएसएफबीच तनाव उत्पन्न भएको छ ।

नागरिक नेतृत्वको सरकारको प्रस्तावित कार्यले आरएसएफलाई राष्ट्रिय सेनामा समायोजन गर्ने भएको छ । आरएसएफले १० वर्षपछि मात्र सेना समायोजन गरिनुपर्छ भन्ने माग गर्दा सरकारी सेनाले भने दुई वर्षभित्रै सेना समायोजन गर्नुपर्ने बताउँदा त्यहाँ द्वन्द्व निम्तिएको हो ।

यतिबेला सुडान नियन्त्रणका लागि राजधानी खार्तुमसहित देशका विभिन्न क्षेत्रमा युद्ध भइरहेका छन् । यस युद्धमा एक हप्तामै चार सयभन्दा बढी मारिएका छन् भने ३५ सयभन्दा बढी घाइते भएका छन् ।

एक अर्थमा दगालोले अहिले लडिरहेका शीर्ष सेनाका जनरलहरूको बाटो पछ्याएका हुन् । हालका वर्षहरूमा उनले सुन खानी र अन्य क्षेत्रहरू समावेश गर्ने व्यवसायको सम्पूर्ण साम्राज्य निर्माण गरेका छन् । डार्फुर र अन्य क्षेत्रहरूमा पनि बुरहान र दगालोमाथि हिंसा गरेको विषयमा मुद्दा चलाइनुपर्ने आवाज उठिरहेको छ । बीबीसीहिन्दीबाट साभार

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख १०, २०८० १८:०५