यिनै पाँच जना हुन् नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टीका जन्मदाता

A+ A A-

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको ७५औँ स्थापना दिवसको अवसरमा नेपालका कम्युनिस्ट दलहरूले विभिन्न कार्यक्रम गर्दैछन् । सन् १९४९ मा आजकै दिन अर्थात् २२ अप्रिलमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना भएको थियो ।

नेकपा एमाले, माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीलगायत दलले विभिन्न कार्यक्रम गरी कम्युनिस्ट आन्दोलनको समीक्षासँगै पार्टी संस्थापकहरूको सम्झना गर्दैछन् । एमालेले पार्टी केन्द्रीय कार्यालय, च्यासलमा दिउँसो १ बजे विशेष कार्यक्रम राखेकाे छ । प्रमुख अतिथिका रूपमा पार्टी अध्यक्ष केपी ओलीले कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्ने प्रचार विभागका सचिव गगन विष्टले जानकारी दिए । माधव नेपाल नेतृत्वको एकीकृत समाजवादीले पनि काठमाडौंसहित विभिन्न जिल्लामा कार्यक्रम गर्दैछ ।

पुष्पलाल श्रेष्ठ, नरबहादुर कर्माचार्य, निरञ्जन गोविन्द, नारायणविलास जोशी र मोतीदेवी श्रेष्ठ नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका संस्थापक हुन् ।

पार्टी घोषणाको झण्डै पाँच महिनापछि अर्थात् १५ सेप्टेम्बर १९४९ मा मात्र नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी केन्द्रीय समितिको नामबाट विधिवत् घोषणापत्र जारी भएकाे थियाे । त्यसपछि पार्टीको केन्द्रीय समिति विस्तारको बाटो खुलेको पाइन्छ ।

विस्तारित केन्द्रीय समितिमा संस्थापक महासचिव पुष्पलालसहित मनमोहन अधिकारी, तुलसीलाल आमात्य, शैलेन्द्रकुमार उपाध्याय, डीपी अधिकारी र भारतीय कम्युनिस्ट पार्टीका प्रतिनिधि आयोध्याप्रसाद सिंह थिए । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीमा असन्तुष्टि र फुटको बिउ पनि यही समिति निर्माणबाट भएको पाइन्छ । किनकि यो समितिमा स्थापनाकालका चार जना नेताको नाम नै छैन । त्यसयता फुट र जुटको शृङ्खला कम्युनिस्टहरूका लागि स्वाभाविक प्रक्रियाजस्तै बन्ने गरेको देखिन्छ ।

स्थापनाको ७४ वर्षमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी दर्जनौँ टुक्रामा विभाजित भइसकेको छ । स्थापना दिवससमेत एकै मञ्चबाट मनाउन नसक्ने गरी उनीहरू टाढिएका छन् । र, एकअर्काप्रति आरोप-प्रत्यारोप गरिरहेका छन् । सत्ता केन्द्रमा हुँदा कुनै कालखण्डमा मिल्ने र सत्ताकै कारण फुट्ने कम्युनिस्टहरूकाे विशेषताजस्तै बनेको छ ।

राजनीति आफूप्रतिकूल हुँदा असाध्यै क्रान्तिकारी कुरा गर्ने तर आफूअनुकूल भएलगत्तै क्रान्तिको एजेन्डा कुल्चिने नेताहरूको स्वार्थकेन्द्रित गतिविधिका कारण कम्युनिस्ट आन्दोलन नै धरापमा परेको व्याख्या विश्लेषण हुन थालेको छ । आफूलाई कम्युनिस्ट दाबी गर्ने दलहरू पुँजीवादी दलभन्दा तल झरिसकेको वाम बुद्धिजीवहरूको टिप्पणी छ ।

‘७४ वर्षको अवधिमा भए/गरेका राम्रा कामलाई समेत ओझेलमा पार्ने गरी नेताका व्यक्तिकेन्द्रित गतिविधि भए । यसले समग्र कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई बदनाम गराएको छ,’ वाम विश्लेषक डा. ऋषिराज बराल भन्छन्, ‘आन्दोलनको साखचाहिँ बाँकी छ, नेताप्रतिको जनभरोसा भने टुटिसकेको अवस्था छ ।’

पार्टी स्थापना दिवसमा कार्यक्रमहरू गरिरहँदा विगतदेखि वर्तमान अनि आ-आफ्नो राजनीतिक चरित्र समीक्षा गरी सुधारिएर अघि बढ्न सके भर्खरै सुरु भएको दशकमा कम्युनिस्ट आन्दोलनले नयाँ उचाइ हासिल गर्न सक्ने डा. बरालको विश्वास छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख ९, २०८० ०७:२५