एटीएमबाट चाेरीः बैंककाे लापरवाही कि राज्यकाे कमजाेरी ?

A+ A A-

नेपालमा एटीएमको प्रयोग बढ्दै जाँदा यसको सुरक्षाको विषय पनि पेचिलो बनेको छ । बैंकमा जम्मा गरेको रकम आवश्यक पर्दा जुनसुकै बेलामा पनि पैसा निकाल्न सकिने भएकाले एटीएमको प्रयोगकर्ताको संख्या बढ्दो छ ।

तर, तपाईं हामीले बोक्ने एटीएम कत्तिको सुरक्षित छन् ? हामीले बैंकमा राखेको पैसा त्यही एटीएम प्रयोग गरेर कसैले चोरिरहेको त छैन भनेर डराउनुपर्ने अवस्था आएको छ ।

एटीएमबाट गरिने ठगी कसुरमा सजाय कम र बैंकले सञ्चालनमा ल्याएका एटीएम भुक्तानी प्रणालीको सुरक्षा सजगता कमजोर हुने कारणले पनि अन्तर्राष्ट्रिय संगठित गिरोहको निशानामा नेपाली बैंक रहँदै आएका छन् ।

खासगरी २०७० सालयता नेपालका एटिएममा अन्तर्राष्ट्रिय गिरोहको आँखा परेको पाइन्छ । त्यसयता हालसम्म चार रोमानियन, तीन टर्कीस, दुई बुल्गेरियन, दुई भारतीय, चार मोल्दोभियन, पाँच चिनियाँ नागरिक गरी २० विदेशी पक्राउ परिसकेका छन् ।

पछिल्लो पटक नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान व्यूरो (सिआइबी) ले २५ भदौ २०७४ मा पूर्व युरोपेली मुलुक मोल्दोभियाका पाँच नागरिकलाई पक्राउ गरेको थियो । ठमेल तथा दरबारमार्गमा रहेका विभिन्न बैंकका एटीएमबाट अवैध रुपमा रकम निकाल्ने मोल्दोभियाका निसु दोर्जे पा, भेसिल फेटेस्क्यू पा, युरी डेरेम्जी पा र युजेन्यू दोर्जे पा पक्राउ परेका थिए ।

पक्राउ परेकाकाे साथबाट ब्युरोले ४ सय ९५ थान एटीएम, सात लाख ८१ हजार ३ सय ५० रुपैयाँ, अमेरिकी डलर एक हजार ६ सय ५, युरो दुई हजार २ सय ४५ सहित एक थान ल्यापटप, मास्क, झोलालगायतका सामग्री पनि बरामद गरेको थियो ।

उर्लेनको त्यो हरकत

२०७३ साल कातिकमा प्रहरीले हिमालयन बैंकका विभिन्न एटीएम बुथबाट अनाधिकृत रुपमा पैसा निकाल्ने रोमानियाका नागरिक प्रेडा उर्लेनलाई लाजिम्पाटस्थित शंकर होटल नजिकैबाट पक्राउ गर्यो । उर्लेनको कोठाबाट सिआईबीको टोलीले एक सय ४० थान नक्कली एटिएम बरामद गरेको थियो ।

ब्युरोले बेलायत, फ्रान्स, जर्मनी, युक्रेन, रसिया, इटाली, इण्डोनसिया, जापानलगायत ४० भन्दा बढी देशका एटिएम कार्ड उनको कोठाबाट बरामद गरेको थियो । काठमाडौंमा बसेर दुई महिनादेखि नक्कली एटीएम कार्डबाट पैसा निकाल्ने धन्दा गरिरहेका उर्लेनको साथबाट २ लाख ६४ हजार रुपैयाँ नगद पनि बरामद भएको थियो ।

गुलेन काण्ड

२०७१ साल मंसिरमा एटीएम बुथबाट पैसा निकाल्न नेपाल आइपुगेका टर्कीका नागरिक मोहम्मुद गुलेनलाई सिआईबीले नै पक्राउ गरेको थियो । नेपालका एटीएम बुथबाट निकालिएको २६ लाखसहित पक्राउ परेका गुलेनले पनि अर्काको एटीएमका डाटा चोरेर पैसा निकाल्ने गरेको पत्ता लागेकाे थियो । उनले दुबई, थाइल्याण्ड हुँदै नेपालसम्म आएर अरु नै देशमा भएका खातावालाको पैसा निकाल्ने गरेका थिए ।

त्यस्तै, बुलगेरियाका नागरिक पेट्रोस्लभा रिस्टोभ पनि एटीएमबाट पैसा निकालेको आरोपमा नेपालबाट पक्राउ परेका थिए । हिमालयन बैंककै एटिएमबाट पैसा निकालिरहेको अवस्थामा पक्राउ परेका रिस्टोभको साथबाट एक करोड २० लाख रुपैंयासमेत बरामद भएको थियो ।

चिनियाँको दाउ

हिजो (१४ भदौ) सिआईबीले १ करोड २६ लाख रुपैयाँ र १० हजार अमेरिकी डलरसहित ५ जना चिनियाँ नागरिकलाई पक्राउ गरेको छ । एटीएम ह्याक गरेर सर्वसाधारणको रकम चोरी भएको पछिल्लो सबैभन्दा ठूलो घटना यही हो ।

एटीएमबाट चाेरी : चिनियाँ ह्याकरको निशानामा नेपाली बैंक, अधिकांश बैंकका एटिएम बन्द

इलेक्ट्रोनिक पेमेन्ट सिस्टम्स (नेप्स) मा नै चिनियाँ ह्याकरले साइबर आक्रमण गरेका छन् । जसका कारण सर्भिस प्रोभाइडर नेप्समा आबद्ध ११ वाणिज्य बैंक र ६ विकास बैंकका एटिएम सेवा २४ घण्टा बन्द गर्नुपरेको छ ।

महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाडौंले नबिल बैंकको एटीएम प्रयोग गरेर पैसा निकाल्न सक्रिय ५ चिनियाँ नागरिकलाई शनिबार पक्राउ गरेको छ । उनीहरुको साथबाट प्रहरीले १ करोड २६ लाख नेपाली रुपैयाँ र १० हजार अमेरिकी डलर समेत बरामद गरेको छ । उनीहरु भदौ १३ गते साँझ पर्यटक भिसामा नेपाल आएका थिए ।

यी घटनाले अन्तर्राष्ट्रिय हृयाकरहरुले नेपालका बैंकलाई निशानामा राखेको स्पष्ट हुन्छ । अहिले बैंकहरुलाई चिप्सवाला एटिएम प्रयोग गर्न राष्ट्र बैंकले अनिवार्य गराएको छ । यद्यपि, सबै बैंकले चिप्सवाला एटिएम प्रयोगमा ल्याएका छैनन् जसका कारण सुरक्षा चुनौती बढेको विज्ञहरु बताउँछन् । र, चिप्सवाला एटीएम कार्ड पनि ह्याकरको निसानामा नपरेका भने होइन ।

ह्याकरहरुले नेपालका ग्राहकको पैसा निकाल्ने होइन, विभिन्न देशका एटिएम कार्ड र त्यसको डाटा ल्याउने र नेपालमा जुन देशको एटिएमले काम गर्छ त्यसैबाट पैसा निकाल्ने गरेको भेटिएको छ । जुन देशको एटिएमले नेपालमा काम गर्छ, त्यही देशका अरु एटीएमहरुको पनि डाटा मगाएर थप पैसा निकाल्ने गरेको प्रहरी अनुसन्धानबाट खुलेको छ ।

विभिन्न देशबाट निकालिएको रकमको ७० प्रतिशत एटिएमको डाटा उपलब्ध गराउने समूहलाई दिने गरेको यसअघि पक्राउ परेकाहरुले प्रहरीसँगको बयानमा बताएका थिए ।

के हो नेप्स ?

१७ वटा बैंक तथा वित्तीय संस्थाले सञ्चालन गरेको नेप्स एक पेमेन्ट कार्ड इन्डष्ट्रि डाटा सेक्युरिटी स्ट्याण्डर्ड (पीसीआई डीएसएस भर्सन ३.२) र पीसीआई पिन प्रमाणित कम्पनी हो । यो कम्पनी बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको लागि इलेक्ट्रोनिक भुक्तानी सेवा प्रदान गर्ने साझा प्लेटफर्मको रुपमा विस्तारित छ । यसले बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई विभिन्न भिसा कार्ड सेवाका लागि होस्टिङ र स्विचिङको सेवा दिँदै आएको छ ।