चन्द्रवीरलाई मनपर्ने सात कविता र कारण

A+ A A-

चन्द्रवीर तुम्बापो पूर्णकालीन कवि हुन् । लामो कपाल पालेर रफटप स्टाइलमा हिँडे पनि उनी कविता र साहित्यका विषयमा गहिरो अध्ययन गर्छन् । नेपाली कविताका सबै कालखण्डको विश्लेषण गर्ने क्षमता राख्छन् ।

उनी समकालीन कवि, कविता, शैली र प्रवृत्तिबारे सटिक विश्लेषण गर्न माहिर छन् । आलोचना मात्रै होइन, असल सिर्जनाको मुक्तकण्ठले प्रशंसा पनि गर्छन् ।

प्रस्तुत छ, कवि चन्द्रवीर तुम्बापोका मनप्रिय सात कविता र कवितामाथि उनको अनौपचारिक अभिमतः

१. गोपालप्रसाद रिमालेको कविताः आमाको सपना

रिमालको ‘आमाको सपना’ नेपाली गद्य कविताको लागि आधार–कविता हो । रिमालले भनेजस्तो सपना अहिलेसम्म पूरा भएको छैन । तर उनले कवितामार्फत् जसरी चेतना र स्वतन्त्रताको पक्षमा सुनौलो युगको कामना गरेका छन्, त्यसको औचित्य कहिल्यै सकिँदैन ।
भाषा, लय र विचार सबै पक्षले ‘आमाको सपना’ मेरा लागि अत्यन्त मनपर्ने कविता हो । रिमालले ‘त्यो तिमी नै हौला भन्ने मेरो यौवनभरीको सपना थियो’ भनेर आजको जीवनलाई त्यतिबेलै सम्बोधन गरेका थिए ।

२. बैरागी काइँलाको कविताः सावातको बैला उत्सव

बैरागी काइँला नेपाली कविताको लागि अभेद्य उचाइ हुन् । उनका सबैजसो कवितामा सांस्कृतिक बिम्ब र मिथ पाइन्छ ।

उनको ‘मातेको मान्छेको भाषणः मध्यरातपछिको सडकसित’ कविता चर्चित भएपनि मलाई मनपर्ने कविता ‘सावातको बैला उत्सव’ नै हो ।

यसले नेपाली कवितामा बिल्कुल नयाँ क्राफ्ट र सांस्कृतिक बिम्ब बोकेको छ । कविताको वजन कस्तो हुनुपर्छ ? भन्ने उदाहरण हो यो कविता ।

३. कुन्ता शर्माको कविताः पोथी बास्नु हुँदैन

कुन्ता शर्माको यो कविता निकै चर्चित भयो । आधुनिक युगमा लैंगिक समानताको महत्त्वलाई कसरी कलाले स्थापित गर्न सक्छ ? भन्ने उदाहरण यो कवितामा छ ।

यो पुरुष मानसिकतालाई चिर्न सक्ने शक्तिशाली कविता पनि हो । नारीवादी कविले आजसम्म यो कवितालाई ओभरटेक गर्न सकेका छैनन् ।

कुन्ताको ‘पोथी बास्नु हुँदैन’ कवितांश यस्तो छः

तौलीतौली बोल्नुपर्छ
शब्दमा आदरभाव घोल्नुपर्छ
पाउमा निहुरिनुपर्छ
दासताको फूल सिउरिनुपर्छ
लक्ष्मण रेखा नाघ्नु हुँदैन
अधिकार माग्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

४. भूपी शेरचनको कविताः हामी

भूपी शेरचन लोकप्रिय कवि हुन् । सामान्य पाठकले पनि बुझ्न सक्ने गरी कवितामा व्यङ्ग्य प्रयोग गर्न सक्ने खुबी भएका कवि हुन् भूपी ।

उनको ‘हामी’ शीर्षकको कविता आजसम्म त्यतिकै सान्दर्भिक छ, जति हिजो थियो । आफू बाँचेको युग र स्वयं आफैंलाई पनि व्यङ्ग्य गर्न सक्ने सामथ्र्य भूपीमा थियो । उनी नेपाली कविताको लागि विशिष्ट प्राप्ति हुन् ।

भूपीको ‘हामी’ कविताको कवितांशः

हामी आफूखुशी कहिल्यै मिल्न नसक्ने
कसैले मिलाइदिनुपर्ने
हामी आफूखुशी कहिल्यै छुट्टिन नसक्ने
कसैले छुट्टयाइदिनुपर्ने
हामी आफूखुशी कहिल्यै अगाडि बढ्न नसक्ने
कसैले पछाडिबाट हिर्काउनुपर्ने, हिँडाउनुपर्ने
हामी रङ्ग–रोगन छुटेका,
टुटे–फुटेका
पुरानो क्यारमबोर्डका गोटी हौँ ।

५. मीनबहादुर विष्टको कविताः साला पहाडमें क्या है

कवि मीनबहादुर विष्टले ‘साला पहाडमे क्या है’ कवितामा गाउँको प्रतिबिम्बलाई बडो मजाले टिपेका छन् ।

आज गाउँमा मलामी पाइँदैन । रेमिट्यान्सको भरमा मुलुक चलेको छ । हिजो मुग्लान जाने चलन थियो, भारत जाने चलन थियो । आजको समय पनि उही हो, मात्र परिवेश फेरिएको छ ।
हाम्रा पहाड रित्तो बनिरहेका छन् । यस्तो परिवेशलाई चटक्क मनमा बस्ने गरी कविता लेख्न सक्ने मीनबहादुर विष्ट तीसको दशकका महत्त्वपूर्ण कवि हुन् ।

६. श्रवण मुकारुङको कविताः पुरानो मानिस

श्रवण मुकारुङका धेरै कविता मन पर्छन् । चर्चामा आएको कविता ‘बिसे नगर्चीको बयान’देखि ‘माथिमाथि सैलुङ्गे’मा गीतसम्म सबै मन पर्छन् ।

तर ‘पुरानो मानिस’ कवितामा उनले देशीय–अन्तरदेशीय चेतना जसरी प्रस्तुत गरेका छन्, त्यो आदिवासी सौन्दर्यसँग पनि जोडिएको छ ।

मुकारुङको कविता ‘पुरानो मानिस’को कवितांशः

तिमीसित अब
के छ बाँकी त्यस्तो कुरा ?
जसले—
यस धरतीको सबभन्दा पुरानो मानिसलाई मार्न सक्छ
के तिमी—
खेतमा धानको गन्धलाई मार्न सक्छौ ?
के तिमी—
पहाडमा बतासको गन्धलाई मार्न सक्छौ ?
के तिमी—
समुद्रमा पानीको गन्धलाई मार्न सक्छौ ?

७. श्यामलको कविताः दसनीको लेहङ्गा

कवि श्यामलले लेखेका कवितामध्ये ‘दसनीको लेहङ्गा’ सबैभन्दा मनपर्छ । श्यामलको कवितामा विचार र कलाको अनुपम सौन्दर्य भेटिन्छ ।

यो कवितामा उनले थारू समुदायको एक महिलामाथि भएको बलात्कारको कुरालाई मार्मिक ढङ्गले टिपेका छन् ।

सँगसँगै दशहनीमाथिको कविको प्रेम पनि त्यहाँ छ । सानो आकारको भएपनि कविताको शक्ति बृहत आकारमा फैलिएको कविता हो यो ।

श्यामलको कविता ‘दसनीको लेहङ्गा’को कवितांश

तातो हावाको झोँकाले
फरफराउँछ
पराजित मुलुकको झण्डाजस्तो
दसनीको लेहङ्गा ।

धेरै चोट सहिसक्यो
धेरै रगत बगाइसक्यो
धेरै बलात्कार खपिसक्यो
जमिन्दारको बाँझो खेतमा
धेरै कुलो लगाइसक्यो
घामपानीको मारले
जति मधुरो देखिए पनि
अझै रङ्गीन छ
हजारौँ फूल फुल्ने उद्यानजस्तो
दसनीको लेहङ्गा ।