रुसले परमाणु हतियार तैनाथ गर्दा नेटो र अमेरिकालाई चिन्ता बढ्छ ?

A+ A A-

छिमेकी राष्ट्र बेलारुसमा आफ्नो देशले परमाणु हतियार तैनाथ गर्ने रुसका राष्ट्रपति भ्लादमिर पुटिनले बताएका छन् ।

नेटोको सदस्य पोल्यान्ड, लिथुवानिया र लाटभियासँग बेलारुसको सीमा क्षेत्र जोडिएको छ । जसकारण नेटो रुसी कार्यबाट सजग भएको छ । सन् १९९० को मध्यपछि रुसले पहिलोपटक अर्को देशमा आणविक हतियार तैनाथ गर्न लागेको हो ।

बेलारुसमा परमाणु हतियार राख्ने विषयलाई पुटिनले सामान्य कदम मात्र भनेका छन् । उनले भनेका छन्, ‘यसमा कुनै आश्चर्य मान्नुपर्दैन । दशकौँदेखि अमेरिकाले आफ्नो सहयोगी देशमा परमाणु हतियार तैनाथ गरेको छ । हामीले पनि हाम्रो सहयोगी देश बेलारुसमा त्यस्तै रणनीतिक हतियार तैनाथ गर्नेछौँ ।’

हाल रुसले बेलारुसमा तैनाथ गर्न लागेको क्षेप्यास्त्र प्रणालीको नाम इस्कन्दर हो जसको वजन ३ हजार ८ सयदेखि ४५ सय केजीसम्म हुन्छ । यसले ४८० देखि ८ सय केजीको विस्फोटक पदार्थ बोक्न सक्छ । यसबाट परमाणु हतियार प्रयोग गर्न मिल्छ भने यहाँबाट ध्वनिको गतिभन्दा तीव्र हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्र पनि हान्न मिल्छ जसले ५ सय किलोमिटरसम्म पुगेर मार हान्नसक्छ ।

रुस–युक्रेन युद्ध भएयता नै बेलारुसले रुसको समर्थन जनाइरहेको छ । रुसका अनुसार आगामी हप्ताबाट उक्त क्षेप्यास्त्र प्रणाली प्रयोग गर्न सिकाइने छ । साथै यस वर्षको जुलाई १ बाट बेलारुसमा परमाणु हतियार भण्डारणका लागि स्टोरेज युनिटको निर्माण सुरु हुनेछ ।

उत्तर एटलान्टिक सन्धि संगठन नेटोले रुसको याे कार्यको विरोध गरेको छ । नेटोका अनुसार रुसले परमाणु हतियार आक्रमणको तयारी गरिरहेको छ । नेटो भन्छ, ‘पुटिनले दिएको बयान खतरनाक र गैरजिम्मेवारपूर्ण छ ।’

युक्रेनको राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का सचिव ओलेक्सी डेभिलोभले रुसी कदमले बेलारुसलाई अस्थिर बनाउने र सो देशको सार्वभौमिकता खोसिने चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

अमेरिकाको रक्षा विभागले भने एक बयान जारी गर्दै अमेरिकाले आफ्नो नीति बदल्नुपर्ने कुनै कारण नदेखिएको बताएको छ । विभाग भन्छ, ‘हामी नेटो सहयोगी राष्ट्रको रक्षाका लागि प्रतिबद्ध छौं ।’

युरोपको पाँच स्थानमा अमेरिकाले परमाणु हतियार तैनाथ गरेको छ । बेल्जियम, नेदरल्यान्ड्स, जर्मनी, इटाली र टर्कीमा अमेरिकाका परमाणु हतियार तैनाथ छन् ।

सन् १९६८ को नन प्रोलिफिरेसन ट्रिटी एनपीटी अर्थात् परमाणु अप्रसार सन्धिमा परमाणु हतियार स्थान्तरण गर्न नपाइने विषय उल्लेख छ । जावहरलाल नेहरू विश्वविद्यालयको सेन्टर फर रसियन एन्ड सेन्ट्रल एसियन स्टडिजका सहप्राध्यापक अमिताभ सिंह यस विषयमा भन्छन्, ‘अमेरिकालाई यो थाहा छ कि बेलारुसमा तैनाथ हुने रुसी परमाणु हतियार प्रयोग हुने सम्भावना छैन । पुटिन आफैंले परमाणु हतियारको नियन्त्रण आफूसँग भएको बताउँछन् ।’

चीन र रुसले पहिल्यैबाट परमाणु हतियार प्रयोग नगर्ने विषयमा जोड दिँदै पनि आएका छन् ।

बेलारुससँग सीमा जोडिएको पोल्यान्डले आफ्नो देशमा अमेरिकालाई परमाणु हतियार तैनाथ गर्न भनिरहेको छ तर अमेरिकाले कुनै जवाफ दिएको छैन । सहप्राध्यापक अमिताभ सिंह भन्छन् कि रुसले पोल्यान्डलाई जवाफ दिइरहेको छ । ‘रुस यो देखाउन चाहन्छ कि उ परमाणु हतियार प्रयोगलाई नकार्न सक्दैन, आवश्यकताअनुसार प्रयोग गर्न सकिन्छ’, सिंह भन्छन्, ‘यद्यपि यस विषयले रुसलाई कुनै रणनीतिक फाइदा मिल्ने देखिँदैन ।’

जानकारहरूका अनुसार रुसले परमाणु हतियार तैनाथ गर्ने विषयले उसलाई युक्रेनसँगको युद्धमा पनि कुनै फाइदा छैन । परमाणु हतियार प्रयोग गर्नु रुसको अन्तिम विकल्प हुनेछ । यदी विदेशी सेनाहरू युक्रेन घुसेर रुसविरुद्ध लडे भने चाहिँ परमाणु हतियार रुसले प्रयोग गर्नसक्ने अमिताभ सिंह बताउँछन् ।

बेलारुसका शासक अलेक्जेन्डर लुकासेन्कोलाई सत्तामा रहिरहन भने रुसको परमाणु हतियारले काम गर्ने सिंहको विश्लेषण छ । पछिल्लो चुनाव जितेर लुकासेन्को बेलारुसको राष्ट्रपति बनेका थिए । उनले आफूविरुद्ध चुनावमा लड्ने स्वेतलाना तिखानोभ्स्क्यालाई देशबाट निकालिदिएका थिए ।

स्वेतलानाले रुसले बेलारुसमा परमाणु हतियार तैनाथ गर्नु त्यो त्यहाँको जनताको भावनाविपरीत कार्य हो भनेका छन् । सिंह भन्छन् कि लुकासेन्को रुसी परमाणु हतियारले त्यहाँ सधैँका लागि शासक बन्न सक्छन् । किनभने लुकासेन्को र रुसको सम्बन्ध निकै प्रगाढ छ । बीबीसी हिन्दीको सहयोगमा

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत १५, २०७९ १४:००