'नेपालकै पहिलो महिला बन्जी क्रु' मीना भन्छिन्- हामीचैँ के कम ?

A+ A A-

'हामी कोहीभन्दा कमजोर छैनौँ ।'

छाेरीहरूले धेरै क्षेत्रमा आफूलाई अब्बल प्रमाणित गरिसकेका छन् । विभिन्न परीक्षाको मेरिट लिस्टमा युवतीहरू अगाडि छन् । आफ्नो मिहिनेत र मेधा शक्तिको बलमा उनीहरूले हरेक क्षेत्रमा निपुणता हासिल गरेका छन् । साहसिक खेल/काममा समेत महिलाकाे उल्लेख्य उपस्थिति देख्न सकिन्छ । एक सय १३औँ अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसका अवसर पारेर हामी यस्तै एक साहसी नेपाली महिलाको बारेमा चर्चा गर्दैछौँ, जसलाई सम्भवतः नेपालकै पहिलो बन्जी क्रु महिला भनेर चिन्न सकिन्छ । आउनुस्, उनको बारेमा जानाैँ ः

०००

२९ वर्षकी भइन् मीना श्रेष्ठ, जाे सम्भवतः नेपालकै पहिलाे बन्जी क्रु महिला हुन् । भाेटेकाेसी बन्जीमै जम्प मास्टर हुने उनको धाेकाे छ । भन्छिन्, ‘बन्जी कर्ड (डोरी) लगाई जम्परलाई एजमा काउन्सिलिङ गर्न पाउनु अझ ठूलो कुरा हो । मेरो लक्ष्य पनि एक दिन यही काम गर्ने हो । मसँग हिम्मत त छ तर यसमा प्राविधिक र मनोवैज्ञानिक पक्षबारे राम्रोसित बुझ्नुपर्ने हुन्छ । यसका लागि शायद म तयार भइसकेकी छुइनँ ।’ 'बुधबार बिहान शिलापत्रसित कुरा गर्दा उनी भोटेकोशी किनारमा ओर्लेकी थिइन्, बन्जी गर्ने पुलभन्दा निकै तल । 'स्वीङ गरी ल्याण्ड भएका खेलाडीलाई सहयोग गर्न आएकी हुँ', उनले सुनाइन् । उनी बन्जी र स्वीङ गर्न खेलाडीहरूलाई आँट दिने काम गर्छिन् ।

दुईतिरका भीमकाय पहाडलाई जोड्ने झोलुङ्गे पुल छ । ५ सय फिट तल सुसाइरहेको छ भोटेकोसी । माथिबाट हेर्दा र सुन्दा त्यो भयङ्कर लाग्छ ।

केही महिनाअघि..

३१ वर्षे एक युवा पुलबाट भोटेकोसीतिर हामफाल्ने तयारीमा छन् । उनलाई हौसाइरहेकी छन्, मीना ।

ती युवक बन्जी जम्प गर्न खाेज्दैछन् तर हिम्मत जुटाउन सकिरहेका छैनन् । त्यसैले मीना यसका लागि उनलाई बल दिँदैछिन् । हार्नेस लगाइदिएपछि मीना उनलाई त्यो कसरी प्रयोग गर्ने, जम्प गरिसकेपछि के गर्नेलगायतका उपाय र इशाराबारे बताउँछिन् । नडराउन हिम्मत दिँदै युवकलाई सुझाउँछिन्, ‘डर त्यागिदिनुस्, म सक्छु भन्ने मात्र सोच्नुस् है !’

मीनापछि युवकलाई जम्प मास्टरहरूले बन्जी कर्ड, रोप (डोरी, सेफ्टी) लाइदिन्छन् । र, एज (जम्प गर्ने डिल)मा लैजान्छन् । अनि दुवै हात फिँजाएर लामो सास लिन भन्छन् । जम्प मास्टर भोला श्रेष्ठ युवकलाई आँट दिन्छन्, ‘तपाईं सक्नुहुन्छ, खुट्टा पहिला होइन, टाउको मुन्तिर पारेर हाम फाल्नुस् है ।’ युवक जम्प गर्छन् ।

चार मिनेटसम्म उनले त्यो साहसिक खेलको मज्जा लिन्छन् । अनि मीनाले खसालिदिएको कर्भ समातेर माथि आउँछन् । उनी मीनासहित क्रु मेम्बरलाई हौसलाका लागि धन्यवाद दिन्छन् ।

यस्तै दैनिकी

सिन्धुपाल्चोकको भोटेकोसी गाउँपालिका वडा नम्बर १ र ५ लाई जोड्ने पुलमा बन्जी जम्प गर्नेहरू दैनिकजसो पुग्छन् । अरू बार दुई/चार जना हुन्छन् भने शनिबारचाहिँ ९० जनासम्म जम्प गर्न पुग्ने गरेका छन् । ती सबैलाई सुरुवाती हौसला दिने काम गर्छिन् मीना ।

बन्जी र स्वीङमा उनी नेपालकै पहिलो महिला क्रु मेम्बर हुन् । उनले काम थाल्दा कास्कीमा सञ्चालित कुश्मा, हेम्जा र म्युजियम बन्जीमा महिला क्रु मेम्बर थिएनन् ।

भाेटेकाेसी बन्जी विश्वकै उत्कृष्ट १० भित्र पर्छ । ‘भोटेकाेसीमै पनि मीनाभन्दा अगाडि महिला क्रु मेम्बर थिएनन्’, २२ वर्षदेखि भोटेकोसी बन्जीमा सुरक्षागार्डका रूपमा कार्यरत तेजबहादुर प्रधान भन्छन् । भोटेकोसीको बन्जी जम्प ‘द लास्ट रिसाेर्ट’ले २०५७ सालदेखि सञ्चालन गरेको हो । यो रिसोर्ट पुलको ठीक पारि पाङलाङमा छ । त्यही रिसोर्टमा स्टोरकिपर हुँदै बन्जी, स्वीङ क्रु बनेकी हुन मीना ।

बन्जी भन्नेबित्तिकै धेरैकाे आङ सिरिङ्ग हुन्छ । पुलबाट डेढ सय मिटर गहिराेमा हाम फाल्नु चानचुने हिम्मतले कहाँ सकिन्छ ! तैपनि, मान्छेलाई रहर हुन्छ, यो साहसिक खेलको अनुभव लिने । अनि तिनै खेलाडीलाई हाम फाल्न उत्साहित गर्ने काम बन्जी क्रुले गर्छन् ।

मीना भोटेकोसी- ५, टयाङथलीकी हुन् । परिवारकी कान्छी छोरी मीनाभन्दा माथि तीन दिदी र एक दाजु छन् । ९ वर्षअघि उनी घरभन्दा ८ किलोमिटरको दूरीमा रहेको झिर्पु उच्च माविमा प्रवीणता प्रमाणपत्र तहमा पढ्दै थिइन् । परिवार ठूलो तर अम्दानीको बाटो साँघुरो थियो ।

मीना सानैदेखि हक्की स्वभावकी थिइन् । परिवारमा पालिएर होइन, परिवारलाई पालेर बस्नुपर्छ भन्ने उनलाई लाग्थ्यो रे ! भन्छिन्, ‘आर्थिक समस्याले पढ्न अलिक गाह्रो भयो । त्यसैले २०६९ सालबाट लास्ट रिसोर्टमा काम गर्दै पढाइ र परिवार खर्च जोहो गर्न थालेँ ।’ त्यो बेला उनी १९ वर्षकी थिइन् ।

लास्ट रिसोर्टमा स्टाेरकिपरका रूपमा उनले पाँच वर्ष काम गरिन् । एक दिन बन्जी जम्प गराउने टिमलाई क्रु मेम्बर चाहिएको कुरा थाहा पाइन् । कमजोर मुटु भएकाहरूले परैबाट हेर्दासमेत सातोपुत्लो उड्ने खेल खेलाउने टिममा आफूलाई राख्न उनले जम्प मास्टरहरूसित आग्रह गरिन् । ‘लास्ट रिसोर्टमा स्टोरकिपरका रूपमा काम गरिरहेकी थिएँ । मलाई साहसिक खेलको क्रु मेम्बर हुने इच्छा थियो । दाइहरूले पनि हौसला दिनुभयो’, उनले सुनाइन् ।

तीन महिना तालिम गरेपछि उनले क्रु मेम्बरका रूपमा हार्नेस समात्ने मौका पाइन् । बन्जी क्रुले सिजनमा मासिक ३० देखि ६० हजार रुपैयाँसम्म कमाउँछन् । पारिश्रमिकसँगै उनीहरूले बोनस पनि पाउँछन् ।

मीनाले जम्परलाई हार्नेस लगाइदिने र कर्भ फाल्ने काम गरेको चार वर्ष भइसकेको छ । आफैँ कतिपल्ट भोटेकोसीमा जम्प गरिन्, त्यो उनलाई याद छैन । तर, आफू हाम फाल्नुभन्दा ज्यादा चिन्ता अरूको ज्यानको जिम्मा लिँदा हुने अनुभव मीना सुनाउँछिन् । ‘दर्जनौँ पटक हाम फालिसकेका हामीलाई त त्यो डिलमा पुगेपछि डर लाग्छ । अनि नयाँ-नयाँ जम्परलाई पाँच सय फिट तल हुत्तिन हौस्याउनु र त्यसलाई सफल पार्नु चानचुने काम कहाँ हो र ?,’ मीना भन्छिन् ।

धेरै पल्ट उनले आफूभन्दा साहसी युवती जम्परहरू देखेकी छन् । ‘कहिलेकाहीँ कतिपय केटा एजमा पुगेपछि डराएर फर्किन्छन् तर त्यहीँ केटीहरू भने निर्भयका साथ उत्कृष्ट जम्प गर्छन्’, मीना भन्छिन्, ‘२० देखि २५ वर्ष उमेर समूहका युवतीहरूमा यस्तो साहस पाएकी छु ।’ एजमा आधा पैताला बाहिर र आधा भित्र राखेर उभिएको जम्परले मुन्टो उँधो पारी झट्केर हाम फाल्छ भने त्यसलाई उनीहरू उत्कृष्ट जम्प मान्छन् । शनिबार सयको हाराहारीमा जम्पर हुने र तीमध्ये ३०/३५ जना केटीहरू हुने गरेको मीना सुनाउँछिन् ।

यहाँ बन्जी गर्न एक जनाले ६३ सय तिर्नुपर्छ । बन्जी गरेको फोटो भिडियो लिन छुट्टै १८ सय लाग्ने मीना बताउँछिन् । यसमा सम्पादित भिडियो र एउटा टिसर्ट पनि पाइन्छ । तर, सबैले बन्जी गर्न भने पाउँदैनन् । गम्भीर स्वास्थ्य समस्या भएका, ४० किलोभन्दा कम र १ सय किलोभन्दा बढी तौल भएकाहरूले बन्जी गर्न नपाउने उनकाे भनाइ छ । तौलअनुसार डोरी पनि फरक-फरक हुन्छ । ४० देखि ६०, ६१ देखि ७२ र ७३ देखि सय किलो तौलसम्मका डोरी प्रयोग गर्ने गरिएको छ । बन्जीका प्राविधिक पक्ष न्यूजिल्याण्डको सुरक्षा मादण्डअनुसारको रहेकाे उनले बताइन् ।

परिवारकाे साथ

छोरी भएकैले परिवारमा आफूमाथि विभेद नभए पनि समाजमा अझै छोरीहरू कमजोर हुन्छन् भन्ने धारणा व्याप्त रहेको मीनाको अनुभव छ । भन्छिन्, ‘हामी शारीरिक रूपमा पुरुषभन्दा कमजोर हुन सक्छौँ तर साहसमा हामी उनीहरूभन्दा कम छैनौँ ।’

भोटेकोसी बन्जीमै जम्प मास्टर भएर काम गर्ने उनको धोको छ । भन्छिन्, ‘बन्जी कर्ड (डोरी) लगाई जम्परलाई एजमा काउन्सिलिङ गर्न पाउनु अझ ठूलो कुरा हो । मेरो लक्ष्य पनि एक दिन यही काम गर्ने हो । मसँग हिम्मत त छ तर यसमा प्राविधिक र मनोवैज्ञानिक पक्षबारे राम्रोसित बुझ्नुपर्ने हुन्छ । यसका लागि शायद म तयार भइसकेकी छुइनँ ।’

यो काममा साहससँगै अनुशासन पनि महत्त्वपूर्ण हुने मीना बताउँछिन् । ‘क्रु टिम र जम्परहरूमा साहस मात्र भएर पुग्दैन । अनुशासन पनि चाहिन्छ । किनकि, यहाँ ज्यानको सवाल हुन्छ । त्यसैले हाम्रो नारा नै छ, सेफ्टी फस्ट, नो कम्प्रोमाइज ।’

जम्प मास्टर भोला श्रेष्ठ पनि मीनाको साहस र लगावको प्रशंसा गर्छन् । ‘बन्जी र स्वीङमा उहाँ नेपालकै एक मात्र महिला क्रु मेम्बर हो । जो हाम्रै टिममा हुनुहुन्छ । सगौरव भन्न पाउँदा हामी खुसी छौँ । आँटिली, अनुशासित हुनुहुन्छ’, भोला भन्छन् ।

हुन पनि अहिले मीनाले गरिरहेको काम जोकोहीले गर्न मुस्किल छ । जम्प मास्टर सुजन महर्जन भन्छन्, ‘अरुले गहिरो खोलातिर आफ्नो ज्यान फालेको परैबाट हेर्दा त आङ सिरिङ्ग हुन्छ । छेउमै बसेर जम्परलाई हाम फाल्नका लागि तयार गर्नु चानचाने काम होइन । यो कामका लागि केटा मान्छे नै पनि डराउँछन् ।’

मीनाका अनुसार भोटेकोसी बन्जी पाँच सय फिटको हो । एक जनालाई जम्प गराउँदा कम्तीमा चार जना क्रु मेम्बरले अनिवार्य काम गर्नुपर्छ । मीना बिहान ८ बजे बन्जी स्पटमा पुग्छिन् । र, साँझ ४ बजे घर फर्किन्छिन् । ‘कतिपय मान्छेले सोध्नुहुन्छ- यस्तो डरलाग्दो काम गर्दा तपाईंलाई घरकाले केही भन्दैनन् ?,’ मीना हाँस्दै सुनाउँछिन्, ‘घरपरिवारले त मलाई पूरै साथ दिएको छ । दाइहरूले सहयोग गर्नुभएको छ । परिवारले साथ नदिएको भए यत्रो वर्षदेखि म कहाँ टिक्न सक्थेँ होला र ?’

'महिला मेधावी पनि छन्, साहसी पनि छन्'

समाजले केही वर्ष अघिसम्म महिलालाई शारीरिक र मानसिक रूपमा पुरुषभन्दा निकै कमजोर ठान्ने गरेको मीना सुनाउँछिन् । अचेल परिस्थिति अलिक बदलिएको उनको अनुभव छ । 'किनकि ज्ञान र साहस दुवै क्षेत्रमा महिलाले पुरुष सँगसँगै आफूलाई अघि बढाएका छन्', मीना भन्छिन् ।

यद्यपि, महिलामाथि हुने भेदभाव र दुर्व्यवहार कम हुन नसकेको उनी बताउँछिन् । महिलामाथि निरन्तरको दुर्व्यवहार अधोगतिको संकेत हो', उनी भन्छिन्, 'नारीमाथि हिंसा, दुर्व्यवहार गर्नुअघि जोकोहीले पनि सोच्नुपर्छ कि उसलाई जन्म दिने र यहाँसम्म पुर्‍याउने एउटी नारी नै हुन् ।'

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २४, २०७९ ११:००