निर्वाचन आयोगले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति दुवै पुरुष हुन नदिने, के गर्छ जसपाले ?

निर्वाचन आयोगले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति दुवै पुरुष हुन नदिने, के गर्छ जसपाले ?

A+ A A-

निर्वाचन आयोगले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति दुवैमा पुरुष हुन नदिने भएको छ । दलहरूले उपराष्ट्रपतिमा पनि पुरुष नै उम्मेदवार बनाउन लागेको संकेत पाएपछि आयोगले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति दुवैमा पुरुष हुन नदिने भएको हो ।

संविधानको धारा ७० मा राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति फरक-फरक लिंग वा समुदायको हुनुपर्ने उल्लेख छ । जसमा भनिएको छ, ‘यस संविधानबमोजिम राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको निर्वाचन फरक-फरक लिंग वा समुदायको प्रतिनिधित्व हुनेगरी गर्नुपर्नेछ ।’

फरक-फरक समुदायलाई आधार मानेर दलहरूले उपराष्ट्रपतिमा पनि पुरुषलाई नै उम्मेदवार बनाउने तयारी गरेका हुन् । राष्ट्रपति पुरुष भए उपराष्ट्रपति महिला र उपराष्ट्रपति पुरुष भए राष्ट्रपति महिला हुनुपर्ने तर्क आयोगको छ । ‘अब राष्ट्रपति महिला नहुने ग्यारेन्टी छ । त्यसैले उपराष्ट्रपतिमा पुरुष उम्मेदवार हुन सक्दैन,’ प्रमुख निर्वाचन आयुक्त दिनेशकुमार थपलियाले भने, ‘महिला हुनुपर्ने भनेर आयोगले निर्णय गर्छ ।’

तर, दलहरूले फरक समुदायको भएमा पुरुष हुन पाउने भनिरहेका छन् नि भन्ने प्रश्नमा प्रमुख आयुक्त थपलियाले भने, ‘व्याख्या गर्ने अधिकार दलहरूको होइन, अदालतको हो । समुदायको हकमा २५ गतेको राष्ट्रपतिको निर्वाचनपछि निर्णय गर्छौं ।’ फरक समुदायबाट पनि महिला नै ल्याउनुपर्ने निष्कर्ष आयोगको छ ।

राष्ट्रपतिमा कांग्रेसबाट रामचन्द्र पौडेल र एमालेका सुवासचन्द्र नेम्वाङ चुनावी प्रतिस्पर्धामा छन् । २५ फागुनमा पौडेल र नेम्वाङमध्ये एक राष्ट्रपतिमा निर्वाचित हुनेछन् । यसपटक राष्ट्रपति पुरुष हुने निश्चित छ । तर, ३ चैतमा हुने उपराष्ट्रपतिमा पनि पुरुष नै आउने सम्भावना देखिन्छ ।

आठदलीय गठबन्धनबाट जनता समाजवादी (जसपा) ले उपराष्ट्रपति पाउने छ । जसपाका नेताहरू उपराष्ट्रपति आफ्नो पार्टीले पाउने सहमति भएको बताउँछन् । जसपाले उपराष्ट्रपतिमा बारा क्षेत्र नम्बर २ बाट निर्वाचित रामसहायप्रसाद यादवलाई उम्मेदवार बनाउने तयारी गरेको छ । तर, जसपाका सांसद प्रदीप याादव पार्टीले निर्णय नगरेको बताउँछन् ।

‘उपराष्ट्रपति हामीले पाउने सहमति भएको छ । तर, कसलाई पठाउने निर्णय भएको छैन । पार्टीले छिट्टै निर्णय गर्छ,’ उनले भने । ३ चैतमा हुने उपराष्ट्रपति चुनावका लागि उम्मेदवारी मनोनयन २७ फागुनका लागि तोकिएको छ । जसपाले रामसहायप्रसाद यादवलाई उपराष्ट्रपति बनाएर उनको ठाउँमा पार्टी उध्यक्ष उपेन्द्र यादवलाई उपनिर्वाचनमा उठाउने योजना बनाएको छ । जसपा सांसद प्रदीप यादवले संसदमा अध्यक्ष यादवको आवश्यकता र खाँचो रहेको बताउँछन् ।

‘संविधानको रक्षाका लागि उहाँ (उपेन्द्र यादव) को आवश्यकता छ । उपनिर्वाचनबाट आउन उहाँलाई हामीले आग्रह गरेका छौँ । उहाँ आउन चाहनु भयो भने हामी छोड्न तयार छौँ,’ उनले भने । गत ४ मांसिरमा भएको चुनावमा जसपा अध्यक्ष यादव सप्तरी क्षेत्र नम्बर २ बाट उम्मेदवार थिए । तर, जनमत पार्टीका अध्यक्ष सीके राउतसँग यादव पराजित भएका थिए । यसरी राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति दुवै पुरुष हुने सम्भावना बढेको छ ।

कानुनका जानकारहरू पनि दलहरूले संविधानको गलत व्याख्या गरेको टिप्पणी गर्छन् । संविधानको मर्म अनुसार राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिमध्ये एक जना महिला हुनुपर्ने कानुनविद्हरूको राय छ । ‘संविधानमा सबैभन्दा बढी प्रयोग गरिएको शब्द समावेशी हो । तर, समावेशीकरणको प्रसंग आउना साथ खुम्च्याएर बंग्याएर आफ्नो निष्कर्ष निकाल्ने होइन,’ कानुनविद् डा. विपिन अधिकारीले भने, ‘राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति दुवै पुरुष हुनबाट रोक्नुपर्छ ।’

संविधानमा उल्लेख भएको ‘वा’ को गलत र आफू अनुकूलको व्याख्या गरेर पुरुष नै आउन खोजेको उनको दाबी छ । ‘निर्णय गर्ने चाबी निर्वाचन आयोगको हातमा छ । ‘वा’ को गलत व्याख्या गरिँदैछ । यसको चेक आयोगले गर्ने हो । चित्त नबुझ्ने पक्ष अदालत जान सक्छ,’ कानुनविद् डा. अधिकारीले भने ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, फागुन १९, २०७९ १८:०२