‘नाटकमा लाग्दा बच्चालाई दूध किन्ने पैसा थिएन, ब्युटिसियन सिकेर अमेरिका जान लागेकी थिएँ’ (भिडियोसहित)

‘नाटकमा लाग्दा बच्चालाई दूध किन्ने पैसा थिएन, ब्युटिसियन सिकेर अमेरिका जान लागेकी थिएँ’ (भिडियोसहित)

A+ A A-

पाँच वर्षको उमेरमै निशा शर्माले नाटकमा अभिनय गर्न थालेकी थिइन् । पारिवारिक माहौल नै रंगमञ्चीय थियो । जसले गर्दा, उनमा सानो उमेरदेखि नै रंगमञ्चप्रतिको मोह जागृत भयो । हुनलाई निशालाई गीत गाउने सोख पनि थियो । नृत्यमा चाख थियो । यद्यपि, उनको पहिचानचाहिँ नाटकबाट भइदियो । काठमाडौंको रैथाने निशाका लागि नाटक खेल्न सहज थिएन । उनले चरम आर्थिक संकट झेलेर नाटकलाई निरन्तरता दिइन् । गरगहना र जग्गा बेचेर गुरुकुल स्थापनामा लागिन् ।

बच्चाको दूध किन्ने पैसा नभएर विदेशिने सोचमा पुगिन् । कतिसम्म भने नाटक छोडेर ब्युटिसियन तालिम पनि लिइन् । संयोगले निशा विदेशिनबाट रोकिइन् । नाटकलाई निरन्तरता दिइन् । निशाले अभिनय गरेको 'पुतली घर' नाटक निकै चर्चित भयो । निशा स्वयम् पनि पुतली घर नाटकको अभिनय जीवनकै उत्कृष्ट ठान्छिन् । रंगकर्मी शर्माले नाटकमा लागि गरेको मिहिनेत, संर्घष, प्रेम र त्यागको समुच्च फल हो– नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको कुलपति ।

गत बुधबार सरकारले शर्मालाई नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको कुलपतिमा नियुक्त गरेको छ । यो नियुक्तिसँगै निशाले पहिलो महिला कुलपतिको इतिहास बनाएकी छन् । प्रतिष्ठानमा नाट्य क्षेत्रबाट कुलुपति हुने पहिलो व्यक्ति पनि निशा नै हुन् । शर्मा नेपालको संगीत, नाटक र नृत्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान दिलाउन प्रयास गर्ने बताउँछिन् । कलुपति नियुक्त भएपछि शर्मासँग आगामी योजना र रंगमञ्चका सर्घषका कथाबारे लामो संवाद गरेका छौँ । शर्माले भनिन्, ‘हामी खुम्चिएर बसेका छौँ, हाम्रो पहिचान छैन । त्यसैले तीनवटै विधालाई अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान दिलाउने प्रयास गर्छु ।’ शिलापत्रलाई निशा शर्माले आफ्ना कार्ययोजना र संर्घषपूर्ण कथालाई आफ्नै शब्दमा यसरी सुनाउँछिन् ।

०००

नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा कुलपतिको जिम्मेवारी मलाई दिनु संयोग नै हो । सोचेको थिइनँ । मैले अनुरोधचाहिँ गरेको थिएँ– प्राज्ञ सदस्य भएर काम गर्दा बाँकी रहेका काम पूरा गर्न एक कार्यकाल थपिए हुन्थ्यो । हामीले थुप्रै कामहरू गर्न बाँकी छ भनेर सुनाएको पनि थिएँ । तर, कुलपतिको गरिमामय स्थान दिनुहुन्छ भन्ने सोचेको थिइनँ ।

०००

केही नयाँ काम गर्ने सोच राखेकी छु । प्रतिष्ठानको साख उँचो बनाउने प्रयास हुन्छ । रातारात बदलिँदैन र म त्यस्तो दाबी गर्दिनँ पनि । प्रतिष्ठानमा नयाँ साथीहरू आउनुभएको छ । उहाँहरूसँग छलफल, सल्लाह गर्छु । उहाँहरूको सोच के छ ? यो विर्मशपछि कसरी अगाडि बढ्ने भनेर सोच राखेको छु । मेरो पहिलादेखि नै एउटा सोच छ- नाट्य, संगीत र नृत्य तीनै विधालाई जोडेर शैक्षिकस्तरमा लैजान सकिन्छ र लैजानुपर्छ । त्यसकारण, शैक्षिकस्तरमा जोड्ने र अन्तर्राष्ट्रियकरण गर्ने प्रयास गर्छु । किनभने हामी खुम्चिएर बसेका छौँ । अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा हाम्रो पहिचान छैन । त्यो पहिचान कसरी बनाउने भन्ने प्रयास हुन्छ । कार्यक्रमहरू आदानप्रदान गर्ने, अन्तर्राष्ट्रिय कार्यशाला गोष्ठीहरू गर्ने कि भन्ने लाग्छ । अन्तर्राष्ट्रिय नाटक, नृत्य र संगीत महोत्सव पनि गर्न सकिन्छ ।

नृत्य, संगीत र नाट्यमा पढ्न चाहने विद्यार्थीलाई छात्रवृत्ति दिलाउन प्रयास गर्छु । देश विदेश जता सकिन्छ, त्यता प्रयास गर्ने र जनशक्ति उत्पादनमा जोड दिने । एउटा विधामा कम्तीमा पनि वर्षको २ जनालाई पढाउन सकियो भने निकै राम्रो हुन्छ । आरोहण गुरुकुलको प्रयासमा छिमेकी मुलुक भारतमा दुई जनालाई छात्रवृत्तिमा पठाउने गरेका छौँ । मेरो श्रीमान् सुनील पोखरेल नेसलन स्कुल अफ ड्रामा दिल्लीमा पढेर आउनुभएकाले सजिलो पनि भएको छ । हामी निजीक्षेत्रको संस्थाबाट त्यसरी पढाउन पठाउन सकिन्छ भने सरकारी तहबाट किन नसकिएला भन्ने लागेको छ ।

०००

यो क्षेत्रमा काम गर्दा भविष्य उज्वल छ भन्ने वातावरण बनाइदिने पनि हो । त्यो क्षेत्रमा लागेर हामी खानै पाएनौँ, दुःख भयो भन्ने स्थिति छैन । नाट्यक्षेत्रको प्रमाणपत्र लिएर आउनुभयो भने पढाउन सक्नुहुन्छ । तथापि, आफू पनि चलाख हुनुपर्छ । हामीले केही कक्षाहरू चलाएका हुन्छौँ । त्यसमा अवसर पनि पाइन्छ ।

नेपालमा विश्वविद्यालय खोल्यो भने पनि पढाउने मान्छे एकदमै कम छन् । बाहिर पढेर आए भने त्यसका लागि पनि सजिलो हुन्छ । सबै पेसामा दुःखसुख हुन्छ । उतारचढाव हुन्छ । डटेर काम गर्छु भन्दा त्यो ठाउँमा पुगिन्छ ।

कोरानापछि नाटकको दर्शक घटेको सत्य हो । दर्शकले आफ्नो जीवनस्तर उकास्न लाग्नुभएको छ । त्यसले गर्दा दर्शक कम भएको हो । तर, गुणस्तरीय नाटक भयो, जीवनसँग जोडिएको नाटक देखाउनुभयो भने दर्शक आउनुहुन्छ ।

०००

गुरुकुल बनाउने सुनीलजीको पहिलादेखिकै सपना थियो । भारतमा पढेर आएपछि उहाँले देखेको सपनाको नाटकघर जहाँ ललितकलाका कलाकारले पनि चिया खाएर त्यो विषयमा गफ गर्न सकुन्, कला प्रदर्शनी होस्, क्यान्टिन होस्, छलफल गर्ने, एकातिर नाटकमा छलफल होस्, अर्कातिर मञ्चन भइरहेको होस् । कतै संगीत सिक्दै होस् कतै गीत गाउँदै हुन् । तर, यो सब गर्नका लागि आर्थिक रूपमा बलियो थिएनौँ ।

०००

टीभी भर्खरै सुरु भएको थियो । अनि, नेपालमा टेलिफिल्महरू चल्न थालेका थिए । मलाई याद छ, त्यतिबेला एउटा टेलिफिल्म खेल्दा २० रुपैयाँ ट्याक्सी भाडा पाइन्थ्यो । हामी ट्याक्सीमा आएको भनेर झुट बोल्थ्यो र २० रुपैयाँ पाउँथ्यौँ । तर, आउने जानेचाहिँ बसमा गर्दथ्यौँ । बसमा आउँदा १ रुपैयाँ भाडा लाग्थ्यो । आउँदाजाँदा २ रुपैयाँ खर्च हुन्थ्यो । टेम्पोमा आउन जान ४ रुपैयाँ लाग्थ्यो ।

त्यसैले हामी बसमा आउने जाने गरेर १८ रुपैयाँ बचाउँथ्यौँ । त्यसरी बचाएको पैसाले नाटक रिहर्सल गर्दा चिया खाजा खान्थ्यौँ । मेरो दिदी सुर्यमाला खनाल अमेरिका जानुभयो । तर, हामीले चाहिँ नाटकलाई निरन्तरता दियौँ । पछि नाटक पनि छैन । नाटकघर पनि बन्द भए । पैसा पनि भएन ।

त्यस्तो बेलामा एनजीओ आईएनजीओको सडक नाटक गर्‍यौँ । कतिपयले पैसा पनि दिएनन् । त्यसले गर्दा सुनीलजी मानसिक तनावमा पर्नुभयो । अनि विरक्तियौँ । हामीले २० जना सडक बालबालिकालाई पालेका थियौँ । दुई जनालाई सम्हाल्न सकेनौँ, १८ जनालाई घर फर्कायौँ । भएको जग्गा पनि बेच्यौँ । तर पनि सडक बालबालिका देखाएर कति पैसा खाए भन्ने आक्षेप सहनुपर्‍यो ।

एक समय यस्तो पनि भयो कि मेरो बच्चालाई दूध खुवाउनलाई पैसा भएन । हरेक दिन माइतीमा गएर हात फैलाउने कुरा पनि भएन । दिदीले त्यस्तो दुःख गरेर किन बस्नु अमेरिका आऊ भनेर भन्नुभयो । त्यसपछि हामीले जाने भनेर कागजात तयार गर्‍यौँ । अर्को हप्ता आवेदन दिने भनेर बसेका थियौँ । सुनीलजीलाई कसले के भनेर उकासिदिएछ, घरमा आएर ‘यत्रो वर्ष साथ दियौ, अब दुई वर्ष मलाई साथ देऊ, मेरो सपना पूरा गर्छु । त्यसपछि पनि केही भएन भने तिमीले जे भन्छौ, त्यही गर्छु’ भन्नुभयो । मलाई पनि जान त मन थिएन । अमेरिका गएर नाटक गर्ने कुरा हुन्थेन । त्यसैले मैले ब्युटिसियनको तालिम पनि लिएको थिएँ ।

कुलपति तथा रंगकर्मी शर्माको सपना र संघर्षका कथा भिडियोमा हेर्नुहोस् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन ६, २०७९ ०७:३३