दुईदिने नेपाल भ्रमणमा आएका भारतीय विदेश सचिव विनयमोहन क्वात्राले १ फागुन ०७९ मा सरकारी भेटघाट सकाए । २ फागुन (आज) राजनीतिक भेटघाटमा लाग्दै छन् । आजै साँझ उनी भारत फर्किने छन् । परराष्ट्र सचिवस्तरीय छलफलका लागि नेपाल आएका क्वात्रासँग औपचारिकबाहेक अर्को एजेन्डा हो, प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई भारत भ्रमणको निम्तो दिनु र छलफलका एजेन्डा तय गर्नु ।
सरकारी भेटवार्तामा कनेक्टिभिटी, विद्युत व्यापार, ऊर्जालगायतका एजेन्डामा छलफल भएको थियो । त्यही क्रममा नेपाल पक्षले हवाई प्रवेश मार्ग (हवाई रुट) को प्रसंग निकालेका थियो । नेपालले मागेका चारवटा हवाई रुट उपलब्ध गराउन नेपाल पक्षले प्रस्ताव राख्यो, त्यसमा सकरात्मक रहेकाेबाहेक थप जवाफ चाहिँ भारतीय पक्षले दिएको छैन ।
१ फागुनमा नेपालले यो प्रस्ताव राख्दै गर्दा प्रचण्ड प्रधानमन्त्री निर्वाचित भएपछि एक महिनाभित्रै राखिएको तेस्रो प्रस्ताव हो । अर्थात्, नेपाल पक्ष यो पटक चाहिँ अलिक कडा रूपमा देखिन खोजेको छ ।
शिलापत्रसँगको कुराकानीमा परराष्ट्रमन्त्री विमला राई पाैड्यालले कनेक्टिभिटीको एजेन्डामा छलफल गर्दा हवाई कनेक्टिभिटीको कुरा नेपाल पक्षले उठाएको बताइन् । मन्त्री राईको भनाइमा गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनका लागि भारतीय सहयोगको एजेन्डाले प्राथमिकता पाएको छ ।
मन्त्री राईले भनिन्, ‘नेपाल पक्षले हवाई रुट दिनुपर्ने पुरानै एजेन्डालाई जोड दिएको छ, नेपालका लागि हवाई रुट निकै आवश्यक भइसकेको छ, त्यसैले यो पटकको छलफलमा नेपाल पक्षले जोड दिएर यो एजेन्डा उठाएको छ ।’
५ माघ ०७९ मा भारतका लागि नेपाली राजदूत शंकर शर्माले भारतका नागरिक उड्डयन तथा स्टिलमन्त्री ज्योतिरादित्य सिन्दियासँग नयाँ दिल्लीमा भेटवार्ता गरे । उक्त भेटवार्ताको मुख्य एजेन्डा थियो,–नेपालका अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनमा भारतीय अवरोध हटाउनेबारे । त्यसदिन मुख्यगरी भैरहवास्थित गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनका लागि हवाई रुट र विमानस्थलमा जडान उपकरण सञ्चालनमा भारतको अवरोधबारे राजदूत शर्माले छलफल गरेका थिए ।
शर्माले महेन्द्रनगर, भैरहवा, सिमराबाट हुने अन्तर्राष्ट्रिय उडानका प्रवेश मार्ग (हवाई रुट) को विषयमा मन्त्री सिन्दियालाई विस्तृतमा बताएका थिए । शर्माको लामो व्याख्या सुनेका मन्त्री सिन्दियाको जवाफ थियो, –सकारात्मक रूपमा हेर्छु । अर्थात्, हवाई रुट उपलब्ध गराउन पहल गर्छुसमेत सिन्दियाले भन्न सकेनन् । सिन्दियाको भनाइले भारत सरकार नेपाललाई नयाँ हवाई रुट दिन तयार छैन भन्ने संकेत गर्छ ।
राजदूत शर्माले दिल्लीमा पर्यटनमन्त्री सिन्दियासँग हवाई रुट मागेको भोलिपल्ट ६ माघ ०७९ मा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्ड्यनमन्त्री सुदन किराँतीले त्यही प्रस्ताव दोहोर्याए । मन्त्री किराँतीका लागि बधाई तथा शुभकामना सन्देश बोकेर पर्यटन मन्त्रालय पुगेका भारतीय राजदूत नविन श्रीवास्तवले त्यही प्रस्ताव सुन्नुपरेको थियो । राजदूत श्रीवास्तवसँगको पहिलो भेटमै मन्त्री किराँतीले हाल सिमराको आकाशहुँदै प्रवेश गर्ने रुटमा अत्यधिक चाप भएकाले भारतले महेन्द्रनगरमाथिको रुटलाई दुईतर्फी बनाइदिन आग्रह गरेका थिए ।
नेपालले निरन्तर माग्दै आएको यो रुटबारे भारत मौन बसिरहेका बेला नेपालले काठमाडौं र दिल्लीबाट एकसाथ दबाब बढाएको थियो । मन्त्री किराँतीको प्रस्तावमा राजदूत श्रीवास्तवको जवाफ चाहिँ टालटुले थियो । जवाफमा भनेका थिए,– दुई देशका प्राविधिकहरू सम्मिलित बैठक गरी उनीहरूले दिने प्रतिवेदनका आधारमा अघि बढ्न सकिन्छ ।
भारतसँग नेपालले चारवटा क्षेत्रबाट हवाई प्रवेश मार्ग माग्दै आएको छ । हरेकजसो द्विपक्षीय भ्रमणमा नेपाल पक्षले ती चारवटा मार्गबारे एजेन्डा राख्दै आएको छ । नेपालले भारतसँग जनकपुर, नेपालगञ्ज, भैरहवा र महेन्द्रनगरको हवाई रुट माग्दै आएको हो । ५ माघ ०७९ मा राजदूत शर्मा र पर्यटन मन्त्री सिन्दियासँग तिनै मार्गबारे छलफल गरेका थिए । राजनीतिक तहबाट नेपालले बलियोसँग प्रस्ताव गर्न नसक्दा भारतले सुनवाइ नगरेको चर्चा पनि हुने गरेको छ ।
उपकरण चलाउनै दिन्न, भारतीय नियतमै प्रश्न
६ पुस ०७९ देखि जजिरा एअरलाइन्सले भैरहवा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट उडान बन्द गर्याे । उसले तराईमा लागेको हुस्सुले उडान र अवतरणमा समस्या पारेको बताएको थियो । २ जेठ ०७९ मा अन्तर्राष्ट्रिय उडान सुरु भएको विमानस्थल ८ महिनापछि बन्द हुन पुग्यो ।
अघिल्लो दिन ५ पुसमा हिमालय एअरलाइन्सले पनि कम भिजिविलिटीको कारण देखाएर उडान स्थगित गरेको थियो । हिमालय र जजिरा एअरलाइन्सले उडान बन्द हुनु हुस्सुलाई दोष दिए पनि खास कारण चाहिँ भारतीय पक्षको चासोसँग जोडिएको थियो ।
विमानस्थलमा जडान भएको उडान र अवतरणका लागि उपकरणमा आधारित प्रणालीको प्रयोगमा भारतको अवरोधका कारण उडानमा समस्या भइरहेको थियो । उक्त उपकरण प्रयोग भएको भए कम भिजिविलिटीमा पनि उडान र अवतरण हुने थियो । अनि, हवाई रुट पनि भैरहवाबाट नभई सिमराबाट फर्किनुपर्ने बाध्यता थियो ।
नेपाल आउने अन्तर्राष्ट्रिय उडानका जहाजलाई पश्चिमबाट आउँदा महेन्द्रनगरबाट नेपाल प्रवेशका लागि भारतले अनुमति दिएको छैन । ती जहाजले भारतीय भारतीय भूमि हुँदै सिमराबाट नेपाल प्रवेश गर्नुपर्ने हुन्छ । भैरहवा विमानस्थलमा अवतरण गर्ने जहाजले पनि सिमराबाटै प्रवेश गर्नुपर्ने हुन्छ । जसले गर्दा, भैरहवा विमानस्थल सञ्चालनमा समस्या भइरहेको छ ।
भैरहवा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनका लागि हवाई प्रवेश मार्ग पहिलो सर्त हो । भारतले नयाँ हवाई प्रवेश मार्ग नदिएसम्म उक्त विमानस्थल सञ्चालनमा समस्या हुन्छ । सुरक्षाको कारण देखाएर भारतले नयाँ हवाई प्रवेश मार्ग दिन तयार भएको छैन ।
भैरहवा विमानस्थलमा अवतरणका लागि पश्चिमबाट आएका ठूला विमान पुनः सिमरामा आएर जानुपर्ने बाध्यता रहेको छ । जसले गर्दा विमानको लागत बढाउँछ साथै, सुरक्षामा पनि समस्या हुने बताइएको छ ।
भैरहवा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा उडान तथा अवतरणका लागि चाहिने दृश्यता (भिजिबिलिटी) नभएको समयमा उडान गर्न सक्ने उपकरण जडान गरिएको छ । भिजिबिलिटीको समस्यामा उडान गराउन सक्ने उपकरणमा आधारित प्रणाली इन्स्टुमेन्टल ल्यान्डिङ सिस्टम (आईएलएस) जडान भइसकेको छ ।
तर, उक्त उपकरणको फ्रिक्वेन्सी भारतीय भूमिसम्म पुग्छ । फ्रिक्वेन्सी भारतीय भूमिमा पुगेकै कारण आईएलएस सञ्चालनका लागि भारतले अनुमति दिएको छैन । विमानस्थलमा जडान भएको उपकरणको पहुँच भारतीय भूमिसम्म पुग्ने भएका कारण भारतले सुरक्षा उपकरण प्रयोग गर्न दिन नमानेको हो ।त्यही कारण, विमानस्थलमा नयाँ प्रविधि जडान भए पनि सञ्चालनमा ल्याउन सकिएको छैन । जसले गर्दा, व्यवसायिक उडानमा समस्या परेको विमान कम्पनीहरूको भनाइ छ ।
परराष्ट्रमन्त्री राईले भैरहवा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनमा भारतीय पक्षबाट भएको समस्याबारे छलफल भएको र सञ्चालनमा सहयोग गर्न आग्रह गरिएको बताइन् ।
शिलापत्रसँगको कुराकानीमा मन्त्री राईले भनिन्, ‘भैरहवा विमानस्थल सञ्चालनमा भारतीय पक्षबाट भएको अवरोधको विषयमा भारतीय विदेश सचिव विनयमोहन क्वात्रासँग भएका छलफलमा नेपाल पक्षले कुरा उठाएको छ ।’
प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन २, २०७९ ०६:५०
-1743661115.jpg)
-1743579183-1743604118.jpg)
