राष्ट्रपति चुनावबारे बालुवाटारमा बसेर के सोचिरहेका छन् प्रचण्ड ?

A+ A A-

राष्ट्रपति चुनावबारे प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष केपी ओलीबीच बालुवाटारदेखि बालकोटसम्म भइरहेका निरन्तरका संवादले निचोड निकालेकाे छैन ।

राष्ट्रपतिका लागि उम्मेदवारी दर्ता गराउने समय आउनै लाग्दा दुई नेताबीच छिमलेर छलफल भइरहेको छैन । एमाले स्रोतका अनुसार, पछिल्ला दिनमा एमालेको उम्मेदवार राष्ट्रपति हुने वा प्रचण्डले भनेजस्तै साझा व्यक्ति खोज्ने भन्ने विषय नै टुंगो लागेको छैन, जसले गर्दा पात्रमा छिर्न समय जुरेको छैन ।

२६ पुसमा कांग्रेसले विश्वासकाे मत दिएपछि उत्पन्न संशयपूर्ण सम्बन्ध २३ फागुनमा विस्फोट हुन सक्ने खतरा पनि औंल्याउन थालिएको छ । यद्यपि, जब प्रचण्डले राष्ट्रिय सहमतिको राष्ट्रपति निर्वाचित गर्नुपर्ने मत राख्न थाले, त्यसपछि प्रचण्ड र ओलीको मात्र सम्बन्ध चिसो भइरहेको छैन, कांग्रेस-प्रचण्डको रणनीतिक चालबाजीको ‘मुभ’ अपेक्षामा छ । खासमा बालुवाटारमा बसेर प्रचण्डले के सोचिरहेका छन् ?

ओलीसँग खोजिने चार ग्यारेन्टी

प्रचण्डले एमालेको साथसहितको अहिलेको गठबन्धन कायम रहने अवस्था पनि मसिनोसँग केलाइरहेका छन् । राष्ट्रपतिको चुनावलगत्तै एमाले अध्यक्ष ओलीको व्यवहार पूर्वानुमान गरेर नै प्रचण्ड निश्चित एजेन्डामा आश्वस्त हुन चाहन्छन् । जस्तो, ओलीसँगको सहकार्य निरन्तर हुने अवस्थामा चारवटा पक्षमा प्रस्ट हुन खोजेको देखिन्छ ।

एक, राष्ट्रपतिको उम्मेदवार हुने एमालेको पात्र को ? प्रचण्डले दलीय नेतालाई राष्ट्रपति बनाउँदा पाएको दुःखबारे पार्टीमा लामो व्याख्या गरिरहेका छन्, जसले गर्दा सहजै ओलीले प्रस्ताव गरेको पात्रलाई स्वीकार गर्छन् भन्ने देखिँदैन । सभामुखमा जसरी ओलीका ‘खास निकट’ नेता देवराज घिमिरेलाई अगाडि सारियो, त्यसरी राष्ट्रपतिको उम्मेदवार अगाडि सार्दा सरकार चलाउन नै समस्या हुने प्रचण्डको विश्लेषण देखिन्छ ।

माओवादीका एक केन्द्रीय सदस्यका अनुसार, २६ माघको केन्द्रीय कमिटीको बैठकमा प्रचण्डले त्यसको संकेत गरेका थिए । ती केन्द्रीय सदस्यले प्रचण्डको भनाइ उद्धृत गर्दै शिलापत्रसँग भनेका थिए, ‘दलको नेतालाई राष्ट्रपति बनाउँदा धेरै दुःख पाइयो, साझा व्यक्तिलाई राष्ट्रपति बनाउनुपर्छ भन्ने लागेको छ, त्यसमा मेरो पहल हुन्छ ।’

त्यसको अर्थ, एमालेभित्रकै उम्मेदवार हुने अवस्थामा पनि प्रचण्डको पनि रोजाइमा हुनेछ । यो सन्दर्भमा चाहिँ राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको पनि साथ प्रचण्डले पाउन सक्ने देखिन्छ । अर्थात्, ओलीको रोजाइको पात्रमा शीतल निवासले पनि सहज अनुभूति नगर्ने सन्देश बालकोट पुर्‍याइसकिएको छ । कम्तीमा वामपन्थीहरूको गठबन्धन कायम रहोस् भन्ने राष्ट्रपति भण्डारीको चाहना देखिन्छ ।

दुई- एमालेसँग चुनावी मोर्चा । आउँदो चुनावमा प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादी केन्द्रको राजनीतिक शक्तिमा गिरावट आउने सम्भावना देखिन्छ । त्यसमाथि साढे २ वर्षको प्रधानमन्त्रीकालमा प्रचण्डले उल्लेख्य काम गर्न नसक्दा प्रचण्ड र माओवादी दुवैको उपादेयता सकिँदै जाने हो । त्यही कुरा बुझेका प्रचण्डले एमालेसँगको सम्भावित चुनावी मोर्चा वा पार्टी एकताको सन्दर्भमा निश्चिन्त भएमा पनि ओलीसँगको सहकार्य कायम रहन सक्छ ।

तीन- रवि र राजेन्द्रमार्फत हुने घेराबन्दीबाट छुटकारा । अहिले प्रचण्ड सत्ता गठबन्धनमा बाहिरबाट बलियो भित्र कमजोर प्रधानमन्त्री हुन् । अर्थात्, सत्ताघटक एमाले, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी एकगठ हुन्छन् । उच्चस्तरीय राजनीतिक संयन्त्रको बैठकमा पनि प्रचण्ड एक्लो हुने गरेका छन् । प्रचण्डका सारथि उपेन्द्र यादव र माधव नेपाल सरकारमा आएकै छैनन् । सीके राउत र रञ्जिता श्रेष्ठ चौधरीको बल प्रचण्डका लागि पुग्दैन । त्यस कारण ओली, रवि र राजेन्द्रको ‘माेर्चाबन्दी’को त्रासबाट पनि प्रचण्ड मुक्ति खोजिरहेका छन् ।

माओवादी केन्द्रका एक स्थायी कमिटी सदस्यले शिलापत्रसँग भनेअनुसार संयन्त्रमा ओलीले घेराबन्दी गरेका कारण पनि प्रचण्ड राष्ट्रपति चुनावपछिको परिदृश्यबाट त्रसित देखिन्छन् । त्यसैले, ओलीसँगको सहकार्यका लागि यो ‘माेर्चाबन्दी’ नहुने ग्यारेन्टी प्रचण्डले खोजिरहेका छन् । तर, ओली पनि रवि र राजेन्द्रलाई छोड्ने पक्षमा भने छैनन् । संसद् विघटनपछि संसद्‌मा एक्लो हुँदाको ओलीको अनुभूतिले रवि र राजेन्द्रलाई छोड्ने मनस्थितिमा ओली छैनन् ।

चार- संक्रमणकालीन न्याय । प्रचण्ड अहिले पनि एमालेको साथ पाएमा संक्रमणकालीन न्याय सहजै टुंगो लाग्छ भन्नेमा छन् । एमालेले साथ दिएमा कांग्रेस सहजै सहमत हुने स्थितिमा रहेको प्रचण्डको बुझाइ देखिन्छ ।

संक्रमणकालीन न्यायको मुद्दा उठाएर माओवादीलाई अप्ठ्यारोमा पार्न खोज्नेमा एमालेनिकट मानवअधिकारवादीहरू छन् । उनीहरूलाई चुप लगाएर संक्रमणकालीन न्याय टुंगो लगाउन ओली सहमत हुनुपर्ने पक्षमा पनि प्रचण्ड रहेका छन् ।

कांग्रेससँग मिल्ने दुई स्वार्थमा

काग्रेससँग प्रचण्डको सहकार्यका मूलभूत रूपमा दुईवटा एजेन्डा प्राथमिकतमा देखिन्छन् । एमालेसँगको गठबन्धन छोड्दा कांग्रेससँगको सहकार्य गतिलो हुने सम्भावना पनि छैन । यद्यपि, संक्रमणकालीन न्यायको मुद्दा किनारा लगाउनचाहिँ कांग्रेस सहजै सहमत हुने देखिन्छ ।

त्यसबाहेक कांग्रेससँग प्रचण्डले चुनावी मोर्चामै ध्यान केन्द्रित गर्नेछन् । प्रचण्डले अहिलेको चुनावमा कांग्रेसबाट अपेक्षित मत ट्रान्सफर नभएको बताएका छन् । पार्टीको स्थायी कमिटीमा प्रस्तुत राजनीतिक प्रतिवेदनमा यो सन्दर्भबारे उल्लेख गरेका छन् । त्यसैले आउँदो चुनावी मोर्चा र त्यसको मोडालिटीबारे प्रचण्ड अहिले नै तनावमा हुन्छन् । अर्को चुनावमा प्रचण्डले अहिलेको जति सिट पाउने सम्भावना नहुन सक्छ । त्यस कारण प्रचण्डले कांग्रेससँग सहकार्य गर्दा यिनै विषयमा सोचिरहेका हुन सक्छन् । त्यसमा पनि कांग्रेसको साथ लिँदा प्रचण्डले आफू ५ वर्ष प्रधानमन्त्री हुने ग्यारेन्टी पनि खोज्न सक्छन् ।

एमाले–कांग्रेसलाई अप्ठ्यारो पार्ने

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले एमाले र कांग्रेस दुवैलाई अप्ठ्यारोमा पार्न पनि सक्छन् । राष्ट्रपतिको चुनावका लागि प्रचण्ड सुरक्षित र निर्णायक उपस्थितिमा छन् । त्यस कारण एमाले वा कांग्रेसमध्ये एउटा कित्ता लिएनन् भने दुवै दललाई अप्ठ्यारोमा पार्न पनि सक्छन् । अर्थात्, दुवै दलभित्र अन्याेल पार्ने गरी नयाँ पात्रलाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बनाउन प्रस्ताव गर्न सक्छन् ।

त्यस्तो अवस्थामा भारतीय र अमेरिकी शक्तिकेन्द्रको दबाब ओली र देउवामाथि पारिदिन पनि सक्छन् । जसले गर्दा, प्रचण्ड आफ्नो अनुकूलको राष्ट्रपति निर्वाचित गराउन सक्छन् । त्यतिबेला माधव नेपाललाई प्रचण्डले उम्मेदवार बनाउन पनि सक्छन् । नेपालको उम्मेदवारीमा कांग्रेस असन्तुष्ट भइहाल्ने अवस्था हुँदैन, अर्कातिर एमालेको एउटा पंक्ति कांग्रेसभन्दा माधव नेपाल ठीक भन्न पनि सक्छ । त्यस्तो अवस्थामा माधव नेपालले पार्टी माअ‍ोवादी केन्द्रसँग एकता गर्ने अन्तिम सहमति पछि हुन सक्छ ।

त्यसबाहेक प्रचण्डले कांग्रेसले चाहेकै उम्मेदवारमा सहमति गर्न सक्छन् । तर, शक्तिराष्ट्रले चाहेको व्यक्ति राष्ट्रपति हुन सक्छन्, त्यतिबेला एमाले पनि दबाबमा पर्न सक्ने हुन्छ । त्यस्तो अवस्था आएमा भने एमाले सरकार नछोड्न पनि सक्छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, फागुन १, २०७९ ०६:४२