कति छन् राष्ट्रपतिलाई मत दिने सांसद, कसरी गणना हुन्छ मतभार ? (भिडियो)

A+ A A-

प्रायः निर्वाचनमा एक जना मतदाताको मत एक मात्रै हुन्छ । स्थानीय निर्वाचन, प्रदेश र प्रतिनिधिसभाको प्रत्यक्ष निर्वाचनमा एक मतदाताको मतभार एक नै हो । तर, राष्ट्रपति निर्वाचन, उपराष्ट्रपति निर्वाचन र राष्ट्रियसभाको निर्वाचनमा भने यस्तो हुँदैन ।

राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति र राष्ट्रियसभाको निर्वाचनमा हरेक प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभा सदस्यको मतभार ७९ हुन्छ । र, हरेक प्रदेशसभा सदस्यको मतभार ४८ हुन्छ ।

यो कसरी हुन्छ ? तपाईंलाई जिज्ञासा होला । निर्वाचन आयोगका अनुसार प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभा सदस्य होस् वा प्रदेशसभाको सदस्यको होस्, मतभार तोक्ने भनेको देशको जनसंख्यामा हुन्छ ।

प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभाको गरी ३३४ जना सांसद संख्याले २०६८ सालको जनसंख्या २ करोड ६४ लाख ९४ हजार ५०४ लाई भाग गर्दा जति आउँछ, त्यसलाई पनि १००० ले भाग गर्दा ७९ दशमलव ३२ आउँछ । मतदाता व्यक्ति भएका कारण एक जना मतदाताको मतभार ७९ तोकिएको आयोगले जनाएको छ । त्यस्तै प्रदेशसभाको ५५० सांसदको मतभार पनि त्यसरी नै तय गरिएको हो ।

तर, केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागले २०७८ सालको जनगणनाको संक्षिप्त विवरण सार्वजनिक गरिसकेको छ । जसअनुसार देशको जनगणना बढेर २ करोड ९१ लाख ९२ हजार ४८० पुगेको छ । यसआधारमा हरेक प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभा सदस्यको मतभार ८७ हुनुपर्ने हो । र, प्रदेशसभा सदस्यहरूको पनि ५३ हुनुपर्ने हो । तर, प्रधानमन्त्रीसमक्ष तथ्याङ्क विभागले प्रतिवेदन नबुझाएकाले यसपटक पनि आयोगले २०६८ को जनसंख्याअनुसार नै मतभार प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभा सदस्यको ७९ र प्रदेशसभा सदस्यको ४८ नै कायम गर्ने संकेत गरेको छ ।

यी मतभारमध्ये जसले ५० प्रतिशत बढी पाउँछ, सोही उम्मेदवार राष्ट्रपति निर्वाचित हुने हुन् । उपराष्ट्रपति र राष्ट्रयसभा सदस्य पनि निर्वाचित हुने हुन् ।

एक महिनापछि २५ फागुनमा राष्ट्रपति निर्वाचन हुँदैछ । निर्वाचनबाट गणतन्त्र नेपालको तेस्रो राष्ट्रपति निर्वाचित हुनेछन् । र, यसपटक दलहरूले राष्ट्रपतिबारे घनिभूत बहस पनि गरिरहेका छन् । एकथरी दलहरूले राष्ट्रपति दलबाटै हुनुपर्ने मत राख्दै आएका छन् । अर्काथरी दलहरूले राष्ट्रपति दलबाहिरबाट हुनुपर्ने एजेन्डा अघि सारिरहेका छन् ।

तर, राष्ट्रपति प्रत्यक्ष जनताबाट निर्वाचित हुने छैनन् । प्रतिनिधिसभा, राष्ट्रियसभा र प्रदेशसभा सदस्यहरूले मत दिएर राष्ट्रपति निर्वाचित हुनेछन् ।

निर्वाचन आयोगका सहायक प्रवक्ता सूर्यप्रसाद अर्यालका अनुसार हरेक प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभा सदस्यको मतभार ७९ छ । हरेक प्रदेशसभा सदस्यहरूको मतभार ४८ छ ।

हाल चितवन–२ बाट निर्वाचित राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछानेको सांसद पद खारेज भएको छ । कैलाली–२ बाट निर्वाचित नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका अरुण चौधरी निलम्बित छन् । मनाङबाट निर्वाचित कांग्रेसका टेकबहादुर गुरुङ पनि निलम्बित छन् । यस आधारमा २७५ सदस्यीय प्रतिनिधिसभामा २७२ जना छन् ।

उनीहरूको मतभार २१ हजार ४८८ छ । राष्ट्रियसभाका एक जना सदस्य छैनन् । निर्वाचन हुन लागेको छ । ५९ सदस्यीय राष्ट्रियसभा सदस्यहरूको कुल मतभार चार हजार ६६१ छ । यसो हुँदा प्रतिनिसभा र राष्ट्रियसभाका कूल ३३१ जना सदस्य हुनेछन् । उनीहरूको मतभार २६ हजार १४९ हुनेछ ।

सातै प्रदेशमा ५५० जना सांसद रहेकामा बाग्मतीका कांग्रेस सांसद श्याम खड्का र मधेसका स्वतन्त्र सांसद प्रमोदकुमार जयसवाल जरायोको चोरी सिकारी काण्डमा मुछिएकाले उनीहरू निलम्बित हुने अवस्थामा छन् । उनीहरूबाहेक ५४८ जना सांसदको मतभार २६ हजार ३०४ छ ।

प्रतिनिधिसभा, राष्ट्रियसभा र प्रदेशसभाका गरी कुल मतभार ५२ हजार ४५३ छ । राष्ट्रपतिमा निर्वाचितले ५० प्रतिशत बढी मत अर्थात् कम्तीमा २६ हजार २७४ मत पाउनुपर्ने छ ।

पहिलो चरणमा ५० प्रतिशतभन्दा बढी मतभार राष्ट्रपतिका कुनै उम्मेदवारले प्राप्त नगरे दोस्रो चरणमा सर्वाधिक मत प्राप्त गर्ने दुई उम्मेदवारबीच प्रतिस्पर्धा हुनेछ । र, दोस्रो चरणमा पनि उम्मेदवारहरूले ५० प्रतिशत मतभार नपाएको अवस्थामा तेस्रो चरणमा भने सबैभन्दा बढी मतभार प्राप्त गर्ने उम्मेदवार निर्वाचित हुने संवैधानिक प्रावधान छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, माघ २४, २०७९ २०:०८