हिमालय शमशेरसँगै अन्त्य भयो नेपाली वित्तीय क्षेत्रको एउटा युग

A+ A A-

नेपाल राष्ट्र बैंकका पहिलो गभर्नर हिमालय शमशेर जबराको आज बिहान निधन भयो । थापाथलीस्थित नर्भिक अस्पतालमा ९५ वर्षीय जबराले अन्तिम सास लिए । स्वास्थ्यमा समस्या आएपछि उनलाई केही दिनअघि अस्पताल भर्ना गरिएको थियो ।

उनी नेपाली बैंकिङ जगतका यस्ता व्यक्ति थिए, जसको नाम इतिहासको पानाबाट सायदै मेटिएला । नेपाली नोटमा पहिलो हस्ताक्षर गर्ने अवसर पाएका उनी नेपाल राष्ट्र बैंकका पहिलो गर्भनर हुन् ।

उनी २९ वर्षको उमेरमा मासिक ८ सय तलब खानेगरी नेपाल राष्ट्र बैङ्कको गभर्नर बनेका थिए । १९८४ काठमाडौंकाे थापाथलीमा जन्मिएका जबरा राणा प्रधानमन्त्री देव शम्शेर परिवारका सदस्य थिए । यसै कारण उनले १६ वर्षकै उमेरमा सेनाकाे लेफ्टिनेन्ट कर्णेलकाे उपाधि पाए ।

उनी मुलुकमा प्रजातन्त्र स्थापना होस् भन्ने चहान्थे । त्यस कारण २००७ सालको क्रान्तिमा तत्कालीन विद्रोही नेपाली कांग्रेसलाई समर्थन गरे । २००७ सालपछि ५ वर्ष देशको पहिलो अर्थसचिवका रूपमा अर्थ मन्त्रालय सम्हालेका उनले अन्य निकायहरूका संस्थापकको रूपमा समेत काम गरेका थिए ।

उनी २०१३ वैशाखदेखि २०१७ माघसम्म राष्ट्र बैंककाे गभर्नरका रूपमा रहे । गभर्नर रहँदा उनले धेरै सुधारका कामहरू गरेका थिए । उनले गरेको महत्त्वपूर्ण काममध्ये एक हो नेपालको तराई क्षेत्रमा नेपाली पैसा लागू गर्नु । त्यसअघि तराईमा भारतीय मुद्रा मात्र चल्थ्यो ।

सेवा निवृत्त भएपछि पनि उनले सक्रिय जीवन भने छाडेनन् । उनको जीवनको दोस्रो इनिङ रह्यो हिमालयन बैंक । उनले २०५० सालमा पाकिस्तानको हबिव बैंकसगँ सहकार्य गरेर नेपालमा निजी क्षेत्रको पहिलो कर्मसियल बैङ्कको स्थापना गरेका थिए ।

हिमालयन बैंक को स्थापनाअघि निजी क्षेत्रको बैंक नभएकै कारण सर्वसाधारणमा बैंकको पहुँच थिएन । न बैंकहरूबीच प्रतिस्पर्धा नै । बैंकहरू पनि प्रतिस्पर्धी हुँदै वित्तीय क्षेत्रको विकासमा लाग्न सक्छन् भन्ने ज्वलन्त उदाहरण हिमालयन बैंकले दिएपछि अरु बैंकहरूले पनि उनैको सिको गरेको पाइन्छ ।

यसर्थ भन्न सकिन्छ कि बैंकहरूलाई प्रतिस्पर्धी बनाउँदै आज नेपालको ९० प्रतिशत क्षेत्रमा बैकिङ सुविधा पुग्नुमा प्रमुख भूमिका उनै राणाकाे रहेकाे मान्न सकिन्छ । नोट विस्तारदेखि राष्ट्र बैंकको स्थापना र तराईलाई नेपाली अर्थतन्त्रसँग जोडुदै वित्तीय विकासमा उनको भमूकिा उल्लेखनीय रहन पुग्यो ।

बैंकिङबाहेक उनी अन्य क्षेत्रमा पनि उस्तै सक्रिय थिए । विक्रम संम्बत २०४७ देखि आम निर्वाचन परिवेक्षण समितिकाे नेतृत्व गर्दै आइरहेका थिए ।

उनको व्यवसायीक जीवन जस्तै प्रेम जीवन पनि उस्तै रोचक छ । उनी काममा निकै व्यस्त भएका कारण श्रीमतीलाई धेरै समय दिन भ्याउथेनन् । केही वर्ष अघि शिलापत्रसँग कुरा गर्दै उनले एउटा घटना सुनाएका थिए । ‘एउटा नबिर्सिने घटनाचाहिँ आजभन्दा २० वर्ष अगाडि श्रीमतीले ठट्टा गर्दै मलाई ‘म बिरामी परेँ, तुरुन्त अस्पताल जाऔँ’ भनिन् । माइत गएकी उनले बिरामी भएँ भनेपछि हतार हतार कार्यालयबाट ससुरालीघर पुगेँ । उनी त म हतारिएर आएको देखेर मरीमरी हाँसिरहेकी रहिछन्,’ उनले भनेका थिए ।

उनी जीवनको अन्तिम समयसम्म आफ्नो बिरामी श्रीमतीको हेरचाह गर्दै आइरहेका थिए । व्यवहारले सोझो राणा चित्त नबुझेको कुरामा आलोचना गर्न डराउँदैन थिए । राजाको निर्देशनलाई हजुर भनेर मान्नुपर्ने त्यो समयमा उनी धेरै पटक राजा महेन्द्रकै आलोचना पनि गर्थे । यद्यपि नेपाल राष्ट्र बैङ्कको स्थापना गर्ने राजाको कामको भने उनले सधैँ सम्मान गरे ।

उनी ब्रम्लिन भएसँगै नेपालले एउटा अपुरणीय क्षति व्यहाेरेकाे छ । उनी सगैँ नेपालको वित्तीय क्षेत्रको एउटा युगको अन्त्य भएको छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, माघ २२, २०७९ १४:०१