१३ वर्षसम्म जग्गा खरिदकै गोल चक्करमा मुक्तिश्री, उद्योगको छैन टुंगो

A+ A A-

व्यवसायी अजय सुमार्गी अध्यक्ष रहेको मुक्तिश्री सिमेन्ट इन्डस्ट्रिज प्रा.लिले आर्थिक वर्ष २०६६-६७ मा सुर्खेतको चौकुने गाउँपालिकामा सिमेन्ट उद्योग स्थापना गर्न खानी तथा भूगर्भ विभागसँग उत्खननको अनुमति लिएको थियो ।

एसियाकै ठूलो सिमेन्ट उद्योग स्थापना गर्ने भन्दै सरकारबाट पटक-पटक सम्झौता नवीकरण गर्दै आएको छ मुक्तिश्री सिमेन्ट इन्डस्ट्रिज प्रा.लिले । तर, १३ वर्ष भइसक्दा पनि चौकुने सिमेन्ट उद्योगको काम अगाडि बढ्न सकेको छैन ।२०३५ सालमा खानी विभागले चौकुनेमा चुनढुंगा रहेको तथ्य पत्ता लगाएको थियो । सरकारले चुनढुंगा पहिचान गरेको ४२ वर्ष बितिसक्दा पनि उद्योग स्थापनामा कुनै संकेत देखा नपरेपछि स्थानीयहरूमा उद्योग स्थापना हुनेमा शंका गर्न थालेका छन् ।

२०७६ असार ६ मा व्यवसायी अजय सुमार्गीले वीरेन्द्रनगरमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा भनेका थिए, ‘सुर्खेतको चौकुनेमा स्थापना हुने सिमेन्ट कारखानाले २०७७ भदौ महिनादेखि उत्पादन सुरु गर्नेछ ।’ चौकुने सिमेन्ट उद्योग सञ्चालन गर्ने वचन दिएर फर्किएका सुमार्गी त्यसयता सुर्खेत आएका छैनन् ।

‘म दुई अर्बको लगानी गरेर अर्को वर्षको भदौमा सिमेन्ट उत्पादन गर्छु’, सुमार्गीले भनेका थिए, ‘यहाँ उत्पादन भएको सिमेन्ट भारतको राजधानी नयाँ दिल्ली र लखनउमा बेच्छु । सिमेन्ट कारखाना स्थापना हुनेमा अब कुनै पनि शंका मान्नुपर्दैन ।’ जग्गादातालाई कारखानामा ५० हजारबराबरको शेयर दिने वचन दिँदै उनले कामदारलाई पनि सोहीबराबरको शेयर दिने आश्वासनसमेत दिएका थिए ।

यति मात्र होइन, कारखानामा ७ सय जनालाई रोजगारी दिने र प्रतिदिन ६ सय मेक्ट्रिकटन सिमेन्ट उत्पादन गर्ने योजना रहेको सुमार्गीले सुनाएका थिए । तर, सुमार्गीले अहिलेसम्म पनि जग्गा प्राप्त गर्न नसकेको भन्दै लाइसेन्स होल्ड गरेर राखेका छन् । लामो समयसम्म उद्योग स्थापनाले गति लिन नसकेपछि लाइसेन्स रद्द गर्नुपर्ने आवाज स्थानीयस्तरबाट उठ्न थाले पनि निर्माण कम्पनी भने अझै जग्गा खरिदकै गोल चक्करमा छ ।

उद्योग स्थापनाको कामले गति लिन नसक्नुमा कम्पनीलाई दबाब र पहल गर्न नसक्नु तीनै तहका सरकारको कमजोरीले पश्चिम सुर्खेतको विकास हुन नसकेको स्थानीय जीवन देवकोटा बताउँछन् । ‘काम नगर्ने भए लाइसेन्स अर्कोलाई दिएर काम गर्न दिनुपर्छ । वर्षौंदेखि लाइसेन्स होल्ड राख्ने, काम नगर्ने, खाली कहिले के कहिले के भनेर उद्योग स्थापनाको कामलाई गुमराहमा राख्ने कम्पनीको लाइसेन्स खारेजी गर्ने ताकत सरकारले राख्न सक्नुपर्छ,’ देवकोटा भन्छन् ।

के भन्छ गाउँपालिका ?

चौकुने गाउँपालिकाको पहिलो बैठकले लामो समय काम नगरेर लाइसेन्स होल्ड गरेर बसेको मुक्तिश्रीको लाइसेन्स नवीकरण हुन नदिने निर्णय भएको गाउँपालिका अध्यक्ष खड्क विक बताउँछन् ।

विभिन्न बहाना बनाएर निर्माण कम्पनीले लाइसेन्स होल्ड गरेर राख्दा काम हुन नसकेको ठहर गर्दै उद्योग स्थापनाका लागि पटक-पटक ताकेता गर्दा पनि कम्पनीले प्रक्रिया अगाडि बढाउने छाँट नदेखिएपछि बैठकबाट लाइसेन्स नवीकरणमा रोक लगाउने निर्णय भएको अध्यक्ष विक बताउँछन् ।

‘पहिले उहाँहरू उद्योगमा प्रयोग हुने उपकरण ल्याउन सडक भएन । पुल भएन, बिजुली भएन भन्नुहुन्थ्यो तर, अहिले उहाँहरूकै मापदण्डमा सडक पनि पुग्यो, बिजुली पनि पुग्यो । अहिले जग्गा पाएनौँ भनेर अर्को नौटंकी देखाइरहनुभएको छ । मुक्तिश्रीले जग्गा नपाएर उद्योग सञ्चालन गर्न सकेनौँ भन्नु गलत हो, ’ अध्यक्ष विकले भने ।

के भन्छ मुक्तिश्री ?

निर्माण कम्पनी मुक्तिश्री सिमेन्ट इन्डस्ट्रिजका साइट इन्चार्ज एवं आयोजना अधिकृत लोकबहादुर अधिकारीले उद्योग स्थापनाका लागि आवश्यक जग्गा खरिद प्रक्रिया अन्तिम चरणमा पुगेको बताउँछन् । उद्योग स्थापनाका लागि करिब १५० रोपनी जग्गा आवश्यक पर्नेमा हालसम्म करिब ८० रोपनी जग्गा खरिद गरिएको बताउँदै इन्चार्ज अधिकारी भन्छन्, ‘हामीले विभिन्न ठाउँमा जग्गा खोजेका छौँ । जग्गाधनी घरबाहिर हुँदा समस्या आएको हो ।'

पहिलो चरणमा जग्गा खरिदको काम सकिएपछि दोस्रो चरणमा उद्योगका लागि आवश्यक भौतिक संरचना निर्माणको काम सुरु हुने अधिकारीको दाबी छ । खानी स्थलसम्म पहुँच मार्ग विस्तार भइसकेको छ भने उद्योगका लागि आवश्यक विद्युत् लाइनसमेत विस्तार भइसकेको छ । खानी विभागले २०३६ सालदेखि २०३९ सालसम्म चौकुने र बराहतालको लखरपाटामा तीन सय मिटर ड्रिलिङ गरी ढुङ्गा परीक्षण गरेको थियो । खानी क्षेत्र चौकुने गाउँपालिकाअन्तर्गत चौकुने, कुवा, खोप्री, थरेलगाउँ, काफलगैरा र ओछपोखरीमा ११ हजार रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । आयोजनाका लागि खानी विभागले १३ सय ८० रोपनी जग्गा अधिग्रहणको अनुमति दिएको छ ।

के भन्छ खानी विभाग ?

कानुनअनुसार उत्खननको अनुमति पाएको दुई वर्षभित्र खानी सञ्चालन गरिसक्नुपर्ने हुन्छ । कम्पनीलाई बारम्बार उत्खननको काम थाल्न ताकेता गरेको भए पनि अटेर गरेपछि लाइसेन्स नै रद्द गरिदिएको तर अदालत पुगेर मुक्तिश्री पुनः आएको खानी तथा भूगर्भ विभागका अनुमति तथा अनुगमन शाखाका उपसचिव शिवकुमार बाँस्कोटा बताउँछन् ।

पछिल्लो समय विभागले निरन्तर चासो लिएपछि मुक्तिले दुईवटा माइन स्किम डकुमेन्ट पेस गरेकोमा एउटा विभागबाट स्वीकृत भइसकेको र अर्को स्वीकृत हुने क्रममा रहेको बाँस्कोटाले बताए । ‘उहाँहरूले काम गर्छौं भन्नुभएको छ, डकुमेन्ट पनि पेस गर्दै हुनुहुन्छ । हामी पनि केही समयमा स्थलगत निरीक्षण गर्न जाँदैछौँ । मलाई लाग्छ, उद्योग स्थापनाको काम अब छिट्टै अगाडि बढ्छ र उहाँहरूले बढाउनुपर्छ,’ उनले भने ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ १८, २०७९ १७:३२