कमरेड प्रचण्ड, शहीदलाई वारेन्ट काट्ने तपाईंकै सरकार हो ?

A+ A A-

राजनीतिमा बबन्डर भइसक्यो । मञ्जुश्रीको खाल्डोले धेरैलाई पचाइदियो । हाडखोर सडाइदियो । सपना, आदर्श, मूल्य मान्यता, दर्शन सबै पचाइदियो । फेर्छु भनेर कुर्लिएकालाई निर्वस्त्र पारेर शहर घुमाइदियो । शहरलाई उफ्रेर गाली गर्ने अहिले शहरिया भए– डिस्कोमा थर्कने, अंग्रेजी पाइन्ट बाबु ।

मानिस कसरी फेरिँदोरहेछ, उसका सोच, भूमिका, विश्वास, सपना र सुन्दरताहरू ? व्यक्तिका विश्वास, सत्य र सुन्दरता पनि समयसापेक्ष हुँदारहेछन् । अभिजात वर्गका विश्लेषक र मिडियाकर्मी कसरी नव भाष्यकार बन्दारहेछन् ? २०६१/६२ पछिका मदन पुरस्कार नियालौँ त !

मैले लेख्नु र बोल्नुको कारण अझै ज्युँदो छु भन्नु हो । जिँउदो हुन जिँउदो देखिनु पनि पर्दोरहेछ । बिताएको जीवन ख्यालख्यालैमा बजारमा बेच्न सक्ने थिइनँ । यो समय मूर्खता, अमानवता विस्तारको समय हो । हामीले गुजार्दै गएको समय बारुदको ढिस्कोमा सलाई कोरेर लगाइदिने याम थियो र अझै छ पनि । त्यो चानचुने कुरै थिएन । त्यसैलाई वाणी दिन प्रत्यक्ष देखिनैपर्छ ।

जब राजनीतिका नाटककारहरू भ्रष्ट हुन्छन्, परिवारवाद, गुट र गिरोहमा फस्छन्, आफ्नै सपना र प्रतिबद्धता धोती लगाउँछन् । तब पनि कार्यकर्ता दास नै बनिरहन्छन् । तब सेन्सरबिनाका लेखकहरूले नाङ्गो यथार्थ बोल्न र लेख्न आवश्यक हुन्छ ।

शहीदलाई वारेन्ट

'जनयुद्ध'का सुप्रिम कमान्डर अध्यक्ष प्रचण्ड उर्फ पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको सरकारले २०५९ मंसिर १९ गतेको 'जनयुद्ध'कालीन ‘अभियुक्त’ केशवराज रिमाललाई पक्राउ पुर्जी लिएर २५ पुसमा प्रहरी घर पुग्यो । दोलखा, कालिञ्चोक बन्चरेमा २०६० मङ्सिर १८ मा मारिएका बैतेश्वर– ७, मार्बुका रिमालविरुद्ध २०६३ जेठ २८ गते विस्फोटक तथा हातहतियार मुद्दा दायर भएको थियो ।

प्रश्न उठछ, के गृह मन्त्रालय वा प्रहरी प्रधानमन्त्री प्रचण्डमातहत छैन ? सामरिक रूपमा अत्यन्तै संवेदनशील यस भूगोलमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालमार्फत नै 'जनयुद्ध'का घटना र योद्धामाथि कारबाही गरेर अदृश्य शक्ति के नयाँ सन्देश दिन चाहन्छ ? सरकार नेतृत्वभन्दा माथि कुनै अर्को महासरकार छ ? द्वन्द्वकालीन सबै मुद्दा र घटनाहरू सङ्क्रमणकालीन न्याय पद्धतिअनुसार निरुपण गरिने सहमति हैन ? के अब शान्ति सम्झौताको अर्थ रहेन ? कमरेड प्रचण्ड, शहीदलाई वारेन्ट काट्ने यो तपाईंकै सरकार हो ?

सत्ता र सरकार फरक विषय भन्ने बुझेको छु । 'जनयुद्ध'का अधिकांश परिकल्पनाकार मौलिक भूमिकामा अब रहेनन् । युद्ध हाँक्ने पार्टी पनि रहेन । जनमुक्ति सेना रहेन । भौतिक हतियार रहेनन् । क्रान्तिको क्षतिपूर्तिभाव ह्वात्त बढ्यो । तर, 'जनयुद्ध' शब्द नै वर्चस्वधारी शक्ति र शासक वर्गमा भने अझै आतंक बन्दो छ । उसका बौद्धिक सिपाही र आग्रही जत्था बीभत्स इतिहास व्यवस्थापनमा किन लागिरहेका छन् ?

के शब्द शक्ति मात्र हो ? आतंक हो ? पक्षधरता हो ? शब्द, शब्द मात्रै हुँदैनन्, शब्दसँगै सन्देश, भूमिका र प्रतिबद्धता हुन्छन् । सोच, सपना, इतिहासको समीक्षा, दर्शन र राजनीति, कविता, गीत, युद्धमोर्चा एसल्ट सिपाही पनि हुन्छ । यसबीचमा भेरी र कर्णालीमा धेरै पानी बगिसकेको छ । पञ्चायत, बहुदल छिमलेर गणतन्त्र आयो । राजनीति फेरियो तर राजनीतिक संस्कृति भने फेरिएन । बरु फेर्न जानेहरू नै फेरिए ।

क्याबिनेट बन्दाका बीभत्स दृश्य देखिए । पुराना कुरा फच्चे भए, चार उपप्रधानमन्त्री फेरि देखिए । त्यसैसँग अनेकौँ प्रश्न उब्जिए । प्रतिपक्षविहीन निर्दलीयता र अनौठो ‘राष्ट्रिय सहमति’ देखियो ।

कमरेड प्रचण्ड माओवादी वा कम्युनिस्ट कति रहे–रहेनन्, मार्क्सवादी समीक्षकलाई विषय छोडौँ । धेरै दिनदेखि नेपाली राजनीतिको केन्द्र, समर्थक र विरोधीको बहसको मूल पात्र र न्युजमेकर भने उनी नै रहे । तर, देखिएका/नदेखिएका दृश्यले सरकार प्रमुख उनी बन्दा पनि अब राजनीतिको केन्द्रमा भने रहिरहने अवस्था रहेन ।

प्रचण्डको अनुहारमा आफ्ना सपना, महत्त्वाकांक्षा र पहिचान खोजेका धेरै भुइँमान्छेहरू थिए । उनको भूमिकामा राष्ट्रिय स्वाभिमान र भ्रष्टहरूमा आतंक देख्न चाहेका थिए । व्यक्ति नभई भावना र यथार्थको संयोजनकारी भूमिकामा देख्न चाहन्थे । उनलाई व्यक्तिबाट व्यक्तित्वमा फेरिन देशले, समाजले स्वप्नद्रष्टा र आस्थाले धेरै महँगो मूल्य तिर्‍यो । धरतीका उम्दा सन्तानले धेरै ठूलो मूल्य चुकाए ।

भूमिकामा सरलता, सहजता मात्रै होइन, बेपत्ता, शहीदहरू र निम्छरो वर्गको अभिभावक बनेको देख्न चाहन्थे । डेढ सय किलोको माला लगाइदिने चम्चाको घेराभन्दा आफनो नेतालाई सामान्य देख्न, भोग्न चाहन्थे । मूलतः पुष्पकमल दाहालमाथि प्रचण्डले राज गरे मात्र उनी आफ्नो पनि अभिभावक हुन्छन् भन्ने ठम्याइ राख्थे । प्रधानमन्त्रीका राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय शक्ति सन्तुलनका आफ्नै विवशता र रोडम्याप होलान् तर पुष्पकमल दाहाललाई प्रचण्ड बन्न नदिने अजङ्गको सांसारिक पर्खाल सांस्कृतिक सामन्तवाद त्यसको बाधक हो । त्यसलाई भत्काउन उनी आफैँ तयार देखिएनन् ।

मूलतः यो प्रधानमन्त्रीय पद्धति हो । त्यसैले क्याबिनेट प्रधानमन्त्रीले चलाउने हो । शक्ति सन्तुलन र मनोविज्ञान त मिलाउनैपर्छ तर दमालीलाई भित्र्याउन स्वीकारेको दबाबको मूल्य भने उनलाई र देशलाई नै महँगो पर्नेछ । उनका गृहमन्त्री रवि लामिछाने प्रेस विज्ञप्तिमार्फत प्रहरी प्रशासन चलाउन चाहन्छन् । उनलाई पूर्वरक्षामन्त्री रामबहादुर थापाको ८ जर्नेल प्रकरण र प्रधानमन्त्री दाहालको प्रधान सेनापति रुक्माङ्गत कटुवाल प्रकरण हेक्का भएन ।

द्वन्द्वकालीन सबै मुद्दा र घटनाहरू सङ्क्रमणकालीन न्याय पद्धतिअनुसार निरुपण गरिने सहमति हैन ? के अब शान्ति सम्झौताको अर्थ रहेन ? कमरेड प्रचण्ड, शहीदलाई वारेन्ट काट्ने यो तपाईंकै सरकार हो ?

सिंहदरबार र शीतल निवास पस्नेबित्तिकै सत्ताधारी बन्न सकिँदैन । मूल्य भुक्तान गरेकाले त इतिहास बिर्सिरहेको बेला मूल्य नतिरी पाएको कुनै चीजको अर्थ उनलाई रहँदैन, प्रायोजकको हुकुम तामेली मात्रै गरे पुग्छ । नयाँ शक्ति आर्थिक व्यवस्थापन गर्ने प्रतिक्रिया र उत्पादन गर्ने निराश शक्ति हो । त्यसले प्रायोजक बुझ्नै सकेन ।

मूल्य भुक्तानबेगर उदाएको नयाँ शक्ति भेल हो । प्रतिक्रिया र प्रोजेक्सन हो । खहरेको नियति या त सुक्नुपर्छ या नदीमा मिसिनुपर्छ । तर, जतिखेरसम्म रहन्छ, त्यसबेलासम्म उधुम मच्चाउँछ । मात्तिएको खहरे र पात्तिएको मान्छेको स्वभाव र चरित्र एउटै हुन्छ । बाढी बन्छ र छेउकुना ध्वस्त गर्छ । मुडा बगाएर किनार बस्तीमा हाहाकार मच्चाउँछ । खहरे बाढीमा पार तर्न हेलिन हुँदैन, धैर्य गर्नुपर्छ । केही बेरमै सुस्ताउँदै जान्छ र सुक्न थाल्छ ।

इतिहास र सपना

इतिहास अत्यन्तै निर्मम र हिंस्रक हुन्छ । सरोकार राख्दिनँभन्दा पनि सरोकार राख्छ । राख्न बाध्य बनाउँछ । त्यसैले दागिस्थानी लेखक रसुल हम्जातोभ दाखुन्दा उपन्यासमा कवि अबुतालिबमार्फत भन्छन्, ‘यदि तिमी विगतलाई पेस्तोलले गोली हान्छौ भने भविष्य तिमीमाथि तोपले गोला बिर्साउनेछ ।’

उफ ...किन आउँछन् ..सपनाहरू ! हाम्रो युगले ठूलै सपना देख्याथ्यो । सपनै भए पनि किन राम्रै नदेख्ने ? समय गुज्रिँदै जाँदा नायक र खलनायकको चर्तिकला पनि देख्यो । चङ्खे र छट्टुका दाउपेच देखेको समाजमा आफ्नै जिउबाट छरछर्ती बगेको रगतका फाल्सा देखेकाहरू आज त्यही मान्छे मैँ त हुँ भन्ने पनि रहे ।

जनयोद्धाका गाली

कुनै दिन मेरो सेल्टर थलो माइतीगाउँ तोराबोरा, गाउँबस्तीमा माघ ५ गते भेटियो, कमरेड बुधुना । युद्धले शरीर छल्नी भए पनि दिमाग भने तिखारिएको ऊ हक्की थारू जनयोद्धा हो । अब उसले पाउनु र गुमाउनु केही छैन । घायल सपना, घायल शरीरको प्रमाणपत्र ।

म माओवादी नेतृत्वको समकालीन रहेको, पश्चिमको शान्तिवार्तामा रहेको, सिंहदरबार पसेको, ठूलाबडासँग घुँडा जोडेर खाना खाएको पनि उसले देखेको थियो । कुनै बेला उसले सेल्टरमा मलाई सुरक्षित राखेको थियो । लामो कुरा भयो । चिन्तन र वर्ग सिफ्ट भएका हामीहरूलाई नाङ्गो आँखाले देखेको बुधुनाका केही गुनासा र धेरै आक्रोश थिए । ती समग्र भुइँमान्छेका अभिजातप्रतिका आक्रोश हुन् भन्ने मैले बुझेको छु ।

चुनावमा भावनामा बगेर ढकियामा ठप्पा मारेनछ उसले । त्यसैले धित मर्नेगरी दिल र दिमागदेखि गालीको टेपरेकर्डर खोलेझैँ बोल्यो । सैन्यमान्छे एके– ४७ का गोलीझैँ परररर गाली बर्सायो । मैले सम्झेसम्मका उसका गालीमा आक्रोश, घृणा र घायल सपना शब्द बनेर पर्रा छुटेका थिए । मेरा युगका बुधुनामार्फत पीडा र आक्रोश बोलिरहेको थियो ।

उसको आक्रोश थियो:

तैँले पढेका शास्त्र, सिद्धान्त, कला, काव्य सबै पुस्तक धमिराले खाइदेओस् । नोटबुक पानीले भिजेर अक्षर नबुझिऊन् । दिल र दिमागबाट ज्ञान, सीप, विचार, संवेदना, माया र घृणा सबै बिर्सिएस् । हिजोका सहयोद्धाको नाम र अनुहार बिर्सिएस् । प्रेमिका भेट्न सिलाएको नयाँ सुट र सुनाउन रचिएको कविता मुसाले धुजाधुजा पारिदेओस् ।

जीवनसाथी त फेरियो भने प्रेमीको घर ठेगाना टिपेको चिर्कटो किन चाहियो ? त्यो पनि हराओस् । उनका सम्भावित सम्पर्क नम्बरसमेत मेटिऊन् । नाम बिर्सियोस्, उनको टोलछिमेक पुग्दा चिनेका मान्छेलाई के भनेर सोध्नेसमेत हेक्का नहोस् । अरूले सोधेकोमा नाजवाफ हुनुपरोस् ।

मार्क्स छोडेर मास्क लगाएकाले एक्कासि आफ्नै थलोमा पुगेको प्रियसीलाई समेत पत्तै नहोस् । बाटो काटिसकेपछि मात्र थाहा पाओस् कि ऊ त्यही हो । प्रेमिकाले पनि परचक्रीले भनेर मात्र थाहा पाऊन् । कहिल्यै बिर्सन नसकियोस्, बिर्सिए पनि सम्झिन अर्कैको सहारा लिन परोस् । देख्न र सुन्न पाएस्, तर नजिक हुन यो जिन्दगीमै नपाएस् ।

उसका गुनासाहरू अझै सकिएका थिएनन् । भन्दै थियो:

परिचयपत्र होओस् । जसरी ऊ भइरहेको छ । उसलाई देख्दा उसकै कमरेडहरू तर्किऊन् । लालमण्डलले कहाँको गलपासो आइलाग्यो भनेर सोचून् ।

सेल्टरको महत्त्व त अब बिर्सिसक्यौ । जाडो महिना, साँझको बेला होस् । एकाएक दर्के पानी परोस्, ओत लाग्ने घर वा ठूलो रूख पनि नहोस् । आफन्तलाई सम्पर्क गर्ने खोज्दा फोनसेट भिजेर काम नलागोस् । जुन कामका लागि यात्रा गरेको थिइस्, काम नै बिर्सियोस् । सुन्नुपर्नेले तेरो कुरै नबुझोस् । फेरि लडाइँमा जानुपर्‍यो भने बन्दुक लगे पनि कार्तुस घरैमा बिर्सियोस् । भएका कार्तुस पनि पानीले भिजून् । अरुभन्दा भिन्न देखिने दौडमा, आफ्नोपन बिर्सिएर पहिचान गुमाउँदै आधुनिक भएको आडम्बरी बन्ने लत लागेर आफैँसँग लज्जित हुनुपरोस् ।

सिउँडीको रूखमा सुन्तला फल्छ भन्ने नयाँ कलमी बात मार्ने बतालु बनेस् । गतव्य ठीक सोचे पनि पुग्ने दिशा खुट्याउन नसकेस् । रुखो बोली, कुतर्क र जिद्दी स्वभाव होस् । खुसी बेचेर सुख खोज्न संसार भौँतारिरहनु परोस् ।

आस्थाको पहाड चढ्न भरोसा र विश्वासको भर्‍याङ बलियो हुनुपर्छ । त्यसैलाई पहिला छिमलेस्, ख्याल गरेको छस् ?

बुधुनाका आक्रोशमिश्रित असन्तुष्टिका स्वरहरू यस्तैयस्तै थिए । उसका शब्दवाणले म रन्थनिएँ । माघीको अनदी रस नखाई नाजवाफ भएर फर्कें ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, माघ १०, २०७९ ०६:१७