राष्ट्रपतिमा कांग्रेस र एमालेको हानथाप, बालुवाटारमा बसेर के सोच्दैछन् प्रचण्ड ?

राष्ट्रपतिमा कांग्रेस र एमालेको हानथाप, बालुवाटारमा बसेर के सोच्दैछन् प्रचण्ड ?

A+ A A-

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ प्रधानमन्त्री बनेको एक महिना पुग्नै लाग्दा प्रतिनिधिसभाका सभामुख र उपसभामुख पनि चयन भइसकेका छन् । प्रधानमन्त्री, सभामुख र उपसभामुख सत्ता गठबन्धनमा सहमतिमा चयन भएका हुन् ।

पुस १० गते माओवादी, एमाले, रास्वपा, राप्रपा, जनमतसहित राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको समर्थनमा प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बने । एमालेका स्थायी कमिटी सदस्य देवराज घिमिरे सभामुखर र रास्वपाकी इन्दिरा राना उपसभामुख भए । प्रधानमन्त्रीबाहेक प्रतिपक्ष दलहरूले सभामुख र उपसभामुखमा उम्मेदवारी दिए पनि निर्वाचित हुन भने सकेनन् ।

अब सत्ता गठबन्धनमा नै पेचिलो बन्दै गएको पद हो राष्ट्रपति । सत्ता गठबन्धनमा पनि राष्ट्रपतिलाई लिएर फरकफरक धारणा आउन थालेका छन् । बिहीबार प्रतिनिधिसभाबाट बाहिरिने क्रममा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले राष्ट्रपतिमा राष्ट्रिय सहमति गर्ने बताए । प्रधानमन्त्री प्रचण्डको आसय थियो, आफूलाई विश्वासको मत दिने सबै दलहरूसहितको सहमतिमा राष्ट्रपति चयन गर्ने ।

जबकि सत्ता गठबन्धनको प्रमुख घटक दल एमालेले भने राष्ट्रपति आफ्नो भागमा परेको सार्वजनिक रूपमा भन्दै आएको छ ।

एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले भनेका छन्, 'हो, राष्ट्रिय सहमति हुनुपर्छ । एमालेले उम्मेदवार उठाउँछ । त्यसमा राष्ट्रिय सहमति हुनुपर्छ ।’ राष्ट्रपति निर्वाचनका सन्दर्भमा ओली र प्रधानमन्त्री प्रचण्डको भनाइमा मेल खाइसकेको देखिँदैन ।

प्रचण्ड र ओलीको कुरा सुन्दा राष्ट्रपतिको उम्मेदवार उठाउँदा गठबन्धनमा नै सहज नहुने अनुमान लगाउन सकिन्छ । एमालेका सबै नेताहरू सभामुख, राष्ट्रपति आफ्नो भागमा परेको भनिरहँदा भागवण्डा गर्नेमध्येका एक प्रधानमन्त्री प्रचण्डले अहिले पनि सहमति खोज्ने बताइरहेका छन् । जुन कुराले अब राष्ट्रपति चयन त्यति सहज नहुने मात्र होइन सत्ता गठबन्धनमा नै फरकफरक तरिकाले तयारी भइरहेको अनुमान लगाउन सकस छैन ।

प्रचण्ड र ओलीको भनाइमा समानता नहुँदा ती दलहरूबीच भागवण्डामा भएको भनिएको सहमति कार्यान्वयनमा आशंका गर्नेहरू धेरै छन् ।

प्रचण्डले सरकारको नेतृत्व गरेकाले राष्ट्रपतिमा सबैलाई मिलाएर लैजान प्रयास गर्नु स्वाभाविक रहेको बताउँछन् माओवादी केन्द्रका उपमहासचिव शक्ति बस्नेत बताउँछन् । प्रचण्डले त्यसको पहल गरिरहेको उनको भनाइ छ । ‘माओवादीले सरकारको नेतृत्व गरेको छ । सरकारको नेतृत्व गर्ने दलले सबैलाई मिलाएर लैजानुपर्ने हुन्छ,’ बस्नेत भन्छन्, ‘राष्ट्रपति पनि सहमतिमा चयन गर्नका लागि प्रधानमन्त्री सक्रिय हुनुहुन्छ । यसलाई अन्यथा सोच्नुहुन्न ।’

राष्ट्रपतिका सन्दर्भमा सत्ता गठबन्धनभित्रै एक मत हुनेमा पछिल्ला दिनमा आशंका बढेको देख्न सकिन्छ । यो महिनाको अन्तिम अथवा फागुनको पहिलो हप्ता नयाँ राष्ट्रपतिको चुनाव हुनेछ । त्यसमा सहमति गर्ने प्रयासमा प्रचण्ड छन् । भरसक माओवादी पृष्ठभूमिको व्यक्ति नै राष्ट्रपति बनाउने प्रचण्डको प्रयास हुन सक्ने देखिन्छ । प्रमुख पतिपक्ष दल नेपाली कांग्रेस पनि प्रधानमन्त्रीसँग मिलेर सहमतिमा नै राष्ट्रपति चयन गर्ने कसरतमा छ ।

एमालेले भने आफूले प्रस्ताव गरेको व्यक्तिमा राष्ट्रिय सहमति हुनुपर्ने भन्न थालेको छ । राष्ट्रपतिको सन्दर्भमा कसरी अगाडि जाने भन्ने विषयमा एमालेमा आन्तरिक रूपमा चर्चा हुन थालेको छ । शुक्रबार एमालेको विदेश विभागले बूढानीलकण्ठस्थित होटल भिलेज पार्कमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा पनि राष्ट्रपतिका बारेमा चर्चा भएको सहभागी एक सदस्यले बताए । ती सदस्यका अनुसार प्रधानमन्त्री प्रचण्ड एमालेलाई राष्ट्रपति दिने पक्षमा देखिएका छैनन् । जसका कारण सरकारबाट बाहिरिने दिन छिट्टै आउलाजस्तो रहेको ती नेताको भनाइ छ ।

पुस १० गतेसम्म प्रचण्डलाई कुनै पनि हालतमा प्रधानमन्त्री नदिएको कांग्रेसले २६ पुसमा विश्वासको मत दिन ह्विप नै जारी गरेको थियो । जसको कारण सके राष्ट्रपति आफूले लिने नसके माओवादीले रोजेको व्यक्ति कांग्रेसले प्रस्ताव गर्ने तयारी गरेको बताइन्छ ।

सकेसम्म यो गठबन्धन भत्काएर कांग्रेससहितको प्रधानमन्त्री नियुक्तिको अघिल्लो दिनसम्मको गठबन्धन बनाउने, नसके माओवादीले चाहेको व्यक्ति कांग्रेसले राष्ट्रपतिमा माओवादीलाई पनि सहज हुने पात्र प्रस्ताव गर्ने कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य एनपी साउद बताउँछन् । ‘कांग्रेसले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई विश्वासको मत दिएका छौँ । उहाँहरूले पनि कांग्रेसले उठाएको उम्मेदवारलाई भोट दिनुहुन्छ,’ उनले भने, ‘यस्तो हुँदा पावर शेयरिङको पनि कुरा हुन्छ । माओवादीबाट प्रधानमन्त्री, एमालेबाट सभामुख र कांग्रेसबाट राष्ट्रपति बन्दा राष्ट्रका लागि पनि सहज हुनेछ । प्रधानमन्त्रीले भन्दै आउनुभएको राष्ट्रिय सहमति पनि हुनेछ ।’

अहिले आएर प्रचण्डको अभिव्यक्तिसँग कांग्रेसका नेताहरूको अभिव्यक्ति मिल्नुलाई संयोग मात्र मान्न सकिँदैन । कांग्रेसका नेताहरू अहिले प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँग निरन्तर वार्ता छलफलमा छन् । माघ ५ गते बिहान बालुवाटारमा प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलबीच छलफल भएको थियो । पौडेल प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री दिएर गठबन्धन बचाउनुपर्छ भन्ने पक्षमा सक्रियतापूर्वक लागेका नेता हुन् । प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बने आफू राष्ट्रपति हुने उनको चाहना थियो । त्यो चाहना १० पुसपछिको परिस्थितिले असहज बनाएको छ । तर, त्यसलाई पुनः सहज बनाउने प्रयासमा पौडेल लागेका छन् ।

कांग्रेस महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले त संसद भवनबाट बाहिरिँदै गर्दा खुला रूपमा कांग्रेसले प्रस्ताव गरेको व्यक्ति राष्ट्रपति चयन हुने भनेर भनिसकेका छन् ।

प्रचण्डसँगको भेटपछि पौडेलले भनेका थिए, ‘राष्ट्रपतिको निर्वाचनका लागि समय अझै बाँकी छ, छलफल भइरहेको छ । सत्ता साझेदार दल र मैले पनि एउटा समझदारी बनिदिए हुन्थ्यो भनेर प्रयास गरिरहेका छौँ ।’

सहमतिमा राष्ट्रपति चयन भए राम्रो हुने बताउँछन् माओवादी केन्द्रका सचिव डिलाराम आचार्य । तर, यस्तो नै हुन्छ भन्ने निर्णय भइनसकेको उनको भनाइ छ । उनले भने, ‘सहमतिमा नै राष्ट्रपति चयन भएमा देशका लागि धेरै राम्रो हुन्छ । राजनीतिक दलहरूबीच एकता हुन्छ, जुन कुरा सबैले सहज रूपमा लिन्छन् ।’

तर, १० पुसमा गठबन्धन उलटपुलट भएकाले राष्ट्रपति पदको सम्बन्धमा पनि सत्ता गठबन्धन नै निर्णायक हुने देखिन्छ । सत्ता गठबन्धनमा भएको सहमतिमा प्रधानमन्त्रीले कांग्रेसलाई पनि ल्याउने योजनाअनुसार राष्ट्रिय सहमति भनेको हुन सक्ने माओवादी केन्द्रका एक नेता बताउँछन् ।

एमालेका सचिव योगेश भट्टराई एमालेले प्रस्ताव गरेको व्यक्ति राष्ट्रपति हुने र त्यसमा कांग्रेसले पनि सघाउने बताउँछन् । ‘एमालेले अगाडि सारेको व्यक्तिमा सबैलाई सहमति गराउन खोज्नुभएको हो प्रधानमन्त्रीले । अब माओवादी कांग्रेस मिल्ने भन्ने हुँदैन,’ उनले भने, ‘१० गतेअघिको कोर्स भत्किसक्यो । अबको कोर्स पाँच वर्षको हो । बदलिएको कोर्सबाट देश अगाडि बढ्छ । राष्ट्रपति एमालेले प्रस्ताव गरेको व्यक्ति हुन्छ ।’

प्रचण्डको रणनीति

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले भन्दै आएको कुरा हो- राष्ट्रिय सहमति बनाएर अगाडि बढ्छु । उनले राष्ट्रिय सहमति भने पनि अहिलेसम्म भने सत्ता गठबन्धनबाट नै प्रधानमन्त्री, सभामुख र उपसभामुख चयन भएका छन् । बाँकी रहेका राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति चयन हुन बाँकी छ । यी दुवै पदमा सहमतिका आधारमा चयन गर्ने प्रचण्डले बताउँदै आएका छन् ।

सभामुख र उपसभामुख सत्ता गठबन्धनबाट चयन भए पनि राष्ट्रपति सकेसम्म एमालेलाई दिन पक्षमा प्रचण्ड देखिएका छैनन् । अघिल्लोपटक प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति मिलेर संसद्‌ विघटन गरे । अढाइ वर्षपछि पुन: ओली प्रधानमन्त्री हुनेछन् । त्यो समयमा फेरि समस्या आएमा पहिलाको जस्तै हुने आँकलन प्रचण्डले गरेको बताइन्छ । सरकारले गरेका निर्णय र संसद्‌ले गरेका निर्णय कार्यान्वयन गर्ने सेरेमोनियल पद भए पनि पछिल्ला घटनाले राष्ट्रपति सेरेमोनियल नभएर कार्यकारी नै बनाउन चाहेको बुझाइ पनि राजनीतिक वृत्तमा छ ।

माओवादी र प्रचण्ड पहिलो र दोस्रो राष्ट्रपतिबाट ‘पीडित’ व्यक्ति र पार्टी हुन् । सोही कारण राष्ट्रपति साझा व्यक्ति होस् र पार्टीको प्रभावमा नपर्ने व्यक्ति होस् भन्नेमा प्रचण्ड सचेत देखिन्छन् ।

कांग्रेस पृष्ठभूमिका डा. रामवरण यादवले लिएको निर्णयले प्रचण्ड नेतृत्वको सरकार अप्ठेरोमा परेको थियो । त्यस्तै विद्यादेवी भण्डारीले ओली नेतृत्वको सरकारका हरेक कदममा साथ दिने र अर्को सरकारलाई अप्ठेरो पार्ने नीति लिएको टिप्पणी पनि नभएका होइनन् । जसका कारण दलहरू राष्ट्रपतिको विषयलाई लिएर निकै संवेदनशील देखिएका छन् ।

सोही कारण अहिले पनि राष्ट्रपति एमालेलाई दिने हो भने आफूहरूले भोलि पुनः समस्या झेल्नुपर्ने हुन सक्ने माओवादीका नेताहरू बताउँछन् । ‘पहिलो, राष्ट्रपतिले कटवाल काण्ड गराउनुभयो । दोस्रो, राष्ट्रपतिले संसद्‌ विघटनमा के गर्नुभयो सबैले थाहा पाएकै छन् । अब फेरि पनि यस्तो नहोस् भन्ने माओवादी चाहन्छ,’ माओवादी केन्द्रका एक स्थायी कमिटी सदस्य भन्छन्, ‘त्यही भएर सबैलाई स्वीकार्य हुने पात्र राष्ट्रिय सहमतिमा नै राष्ट्रपति चयन गर्न चाहेका हौँ । प्रधानमन्त्रीको जोड पनि यसैमा छ ।’

कांग्रेस पनि राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको कदमप्रति सन्तुष्ट छैन । आगामी दिनमा पनि यस्तो नियती नदोहोरियोस् भन्नेमा कांग्रेस सचेत देखिन्छ । कांग्रेस नेताहरूले यो कुरा प्रचण्डसम्म लगातार पुर्‍याइरहेका छन् । ओली नेतृत्वको सरकारले गरेका हरेक निर्णय सदर गरेकी भण्डारीले दुवै सदनबाट दुई पटक पारित भएको नागरिकता विधेयकलाई रोकिन् । सदनको निर्णयप्रति भण्डारीले बलमिच्याइँ गरेको बुझाइ तत्कालीन सरकारको छ ।

पहिलोपटक प्रधानमन्त्री हुँदा प्रधानसेनापति रुक्माङ्गत कटुवाल हटाउने सरकारको निर्णय तत्कालीन राष्ट्रपति रामवरण यादवले उल्टाइदिँदा प्रचण्डले ९ महिनामै प्रधानमन्त्रीबाट राजीनामा दिएका थिए । अहिले पनि प्रचण्ड शक्ति सन्तुलन गर्न चाहन्छन् । जसका लागि उनी आन्तरिक तयारीमा रहेको बताइन्छ ।

राष्ट्रपतिमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डको पहिलो रोजाइमा आफूलाई गोरखाको निर्वाचन क्षेत्र छोडेका पूर्वसहकर्मी डा. बाबुराम भट्टराई छन् । अहिले भट्टराई फरक पार्टीका अध्यक्ष पनि हुन् । भट्टराईलाई राष्ट्रपति बनाउँदा राष्ट्रिय सहमति हुन सक्ने बुझाइमा छन् प्रचण्ड । यस्तो हुँदा आफूलाई पनि सहज हुने र शक्ति सन्तुलन पनि हुने बुझाइमा उनी रहेको चर्चा माओवादीमा छ ।

भट्टराईलाई कांग्रेसले समर्थन नगरेमा अहिलेका उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुन अर्को विकल्प हुनेछन् । पुन अहिलेसम्म कुनै विवादमा नआएकाले पनि उनी माओवादी, कांग्रेससहित प्रतिपक्षमा रहेका दलहरूका लागि सर्वस्वीकार्य व्यक्ति हुन सक्ने बुझाइ माओवादीको छ । अघिल्लो गठबन्धन नभत्किँदा यदि कांग्रेसले प्रधानमन्त्री लिए राष्ट्रपतिमा पुनलाई समर्थन गर्ने तयारी गरेको थियो । तर, अन्तिम समयमा आएर कांग्रेसले माओवादीलाई प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति केही पनि नदिएपछि गठबन्धन भत्किएको थियो । पहिलो चरणमा कांग्रेस आफ्नो पार्टीबाट राष्ट्रपति बनाउन चाहन्छ । जसका लागि पहिलो व्यक्ति रामचन्द्र पौडेल नै कांग्रेसको उम्मेदवार रहेको कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य नैनसिंह महर बताउँछन् ।

केन्द्रीय नेताहरू मात्र होइन, कांग्रेसका स्थानीय र प्रदेश तहका नेताहरू आफ्नो नेतृत्वप्रति रुष्ट छन् । चुनावमा गठबन्धन गरेर लड्ने अहिले तोड्दा कुनै पनि प्रदेशमा कांग्रेसले सरकार बनाउन सकेन । प्रदेशका सभामुख उपसभामुख गुमाएको छ । अब प्रदेश प्रमुख पनि गुमाउनेछ । त्यही भएर पनि कांग्रेस जे–जति गुम्यो गुम्यो, अब माओवादीसँग मिलेर उपराष्ट्रपति लिएर भए पनि माओवादी र एमालेको गठबन्धन टुटाउने रणनीतिमा रहेको एक नेताले बताए ।

एमाले भने कुनै पनि अवस्थामा यही गठबन्धन टिकाएर पनि राष्ट्रपति आफ्नो भागमा पार्न चाहन्छ । तर, अहिले बनेको सरकारमा पनि प्रमुख मन्त्रालय एमाले र रास्वपाले लिएर माओवादीलाई प्रधानमन्त्री मात्र दिएको छ ।

संसद्‌को अंकगणित हेर्दा सत्ता साझेदार दलहरू बहुमतमा छन् । राष्ट्रपति चुनावमा गोप्य मतदान हुने भएकाले केही हेरफेर भए पनि धेरै फरक नपर्ने सत्ता गठबन्धनको आँकलन छ । राष्ट्रपतिको चुनावमा प्रदेशका सांसद, राष्ट्रियसभाका सांसद र प्रतिनिधिसभाका सांसदले मत दिन्छन् । सत्ता गठबन्धनमा नै केही दल रुष्ट भएका छन् । मन्त्रालयको विषयलाई लिएर जनमत पार्टी असन्तुष्ट छ । जसपा सरकारमा सामेल भएको छैन ।

त्यही भएर पनि कांग्रेसले सत्ता साझेदार दलमध्ये केही मधेसवादी दल र माओवादीसँग मिलेर राष्ट्रपति आफ्नो पोल्टामा पार्न खोजेको छ । तर, त्यो हुनलाई सत्ता गठबन्धन नै भत्कनुपर्छ । अहिले पनि सत्ता गठबन्धन र सत्ता गठबन्धनभन्दा बाहिर राष्ट्रपतिका लागि चर्चामा आएका व्यक्तिहरू धेरै छन् । माओवादीबाट बाबुराम भट्टराई र अहिलेको उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुनको चर्चा छ । एमालेबाट डोरमणि पौडेल, गोमा देवकोटा र कांग्रेसबाट रामचन्द्र पौडेल रहेका छन् । तर, दलहरूले अहिले चर्चामा नै नआएका व्यक्तिलाई पनि राष्ट्रपतिका उम्मेदवार बनाउन सक्छन् । अथवा अहिले नै चर्चामा आएका व्यक्तिहरूमा सहमति गर्न सक्छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, माघ ९, २०७९ १७:३९