यस्ता छन् कांग्रेसले प्रचण्डलाई विश्वासकाे मत दिनुका चार कारण

A+ A A-

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डबाट धोका पाएको कांग्रेस १५ दिन नबित्दै किन साथ दिन पुग्यो भन्नेमा अहिले आमचासो बनेको छ । नेकपा एमालेको साथमा प्रधानमन्त्री नियुक्त भएका प्रचण्डलाई एकाएक विश्वासको मत दिने कांग्रेसी निर्णय रणनीतिक चालबाजीसँग जोडिएको छ ।

१० पुसमा प्रचण्ड प्रधानमन्त्री भएका थिए । त्यसदिन बिहानसम्म कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा आलोपालो प्रधानमन्त्रीका लागि सहमत भए पनि पहिलो खेप प्रचण्डलाई सुम्पिँन राजी थिएनन् । त्यही अडानले गठबन्धन भत्कियो र एमालेसँग मिलेर दिउँसो ३ बजे राष्ट्रपति कार्यालय जाने वातावरण बन्यो ।

अनपेक्षित यो परिघटनाले मुर्छित कांग्रेस, सत्तामा फर्किने नयाँ तुरुपको खोजीमा लागेको छ । त्यही खोजको सन्देश हो– प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई विश्वासको मत दिने निर्णय । यद्यपि यो निर्णय कांग्रेसको आफ्नै जीवनका लागि भने निकै घातक हुने विश्लेषण पनि भइरहेको छ । खासमा कांग्रेसको निर्णयले लोकतान्त्रिक चरित्रमाथि प्रश्न उठाएको छ ।

congress leader (1)1673334573.jpg

प्रधानमन्त्रीलाई विश्वासको मत दिएपछि कांग्रेसले नैतिक रूपमा प्रमुख प्रतिपक्षी दलको हैसियत पनि गुमाएको छ । अब कांग्रेसले त्यसबाट उठ्ने प्रश्नको मात्र सामना गर्नुपर्ने छैन, हिजो प्रचण्डलाई पहिलो खेपको प्रधानमन्त्री दिन किन अस्वीकार गरियो र १५ दिन नपुग्दै प्रचण्डकै पिछा किन लागियो भन्ने प्रश्नको जवाफ पनि दिनुपर्नेछ ।

कांग्रेसलाई के त्यस्तो बाध्यता आईलाग्यो, जसले प्रचण्डलाई विश्वासको मत दिनैपर्ने भयो ? यसमा मुलतः चारवटा कारण देखिएको छ । एक, भूराजनीतिक चलखेल । दोस्रो, देउवा समूहको हठ । तेस्रो, देउवाकै सत्ता चाहना । चार, वामपन्थी मिल्न नदिने रणनीति ।

नेपालको सरकार निर्माणमा शक्तिराष्ट्रको निकै चासो थियो । अमेरिका, भारतलगायतका शक्ति राष्ट्रहरू कांग्रेस र माओवादी केन्द्रको गठबन्धनको निरन्तरता चाहन्थे । तर, प्रधामन्त्री भने देउवा नै हुन् भन्ने उनीहरूको चाहनामात्र होइन, सन्देश पनि थियो । यद्यपि भारतको एउटा पक्ष गठबन्धनको निरन्तरता तर प्रधानमन्त्रीमा प्रचण्ड हुन् भन्ने चाहना राख्थ्यो । त्यसैले, अन्तिमसम्म यो समूह देउवा–प्रचण्डको निरन्तरता चाहन्थे । तर, परिस्थिति यस्तो भइदियो कि अन्तिम दिन त्यो गठबन्धन पनि रहेन र नरुचाएको पात्र प्रधानमन्त्री भइदिए ।

त्यसलाई कतिपयले चीनको प्रभाव भनेर पनि व्याख्या गरेका छन् । आफ्नो चाहनाअनुसार नभएपछि अमेरिका, भारत सम्भवतः समीक्षामा थिए । त्यहीकारण गत बुधबारमात्रै भारतले कांग्रेस नेता विमलेन्द्र निधिलाई निम्ता गरेको थियो । दिल्लीकाे सन्देश बाेकेर निधि काठमाडौं फर्किसकेका छन् । अहिले कांग्रेसले विश्वासको मत दिने निर्णयमा दिल्लीको सन्देश पनि रहेको आंशका गरिएको छ ।

भारत र अमेरिका कम्तीमा पनि वामपन्थी शक्तिलाई मिल्न नदिने रणनीतिमा थिए । त्यहीकारण प्रधानमन्त्री नियुक्त भएको १५ दिन नकट्दै प्रचण्ड नेतृत्वको सरकार परिवर्तन गर्न कांग्रेसले गैरवाम सरकारको असफल प्रयास गर्‍यो । उक्त प्रयासमा पनि शक्तिराष्ट्रको रुचि रहेको विश्लेषण भइरहेको छ । रवि लामिछोने, राजेन्द्र लिङ्देन र माधव नेपाललाई एक–एक वर्ष र आफू दुई वर्ष प्रधानमन्त्री हुनेगरी तयार भएको देउवा प्रस्ताव बीचमै तुहिएपछि नयाँ रणनीति लिएको देखिन्छ ।

अर्कातिर देउवाको किचन क्याबिनेट पनि हाबी भइरहेको छ । प्रचण्डलाई धेरै टाढा पुर्‍याउन नहुने पक्षमा रहेको यो समूहबीच गठबन्धन भत्केकोमा आरोप–प्रत्यारोप पनि चर्को भइरहेको छ । देउवाले सुरुमा प्रचण्डका लागि छोड्ने वचन पनि दिएका थिए । ५ पुसमा दिएको उक्त वचनबाट देउवा फिर्ता भएपछि गठबन्धन भत्किएको कांग्रेसकै नेताहरू बताइरहेका छन् । त्यसकारण देउवामाथि किचन क्याबिनेटका सदस्यहरूले विश्वासको मत दिन दबाब बढाएको हुनसक्छ ।

congress leader (2)1673334573.jpg

उनीहरू अहिलेको गठबन्धन भत्कियो भने कांग्रेस सत्तामा उक्लिन सहज हुने र आफूहरू साझेदार हुने विश्लेषणमा रहेका छन् । त्यसबाहेक, कांग्रेसभित्रको आन्तरिक किचलो खासगरी महामन्त्री गगन थापालाई स्पेस कमजोर बनाइराख्न पनि किचन क्याबिनेट उनको मतविपरीत निर्णय लिन सभापति देउवालाई उक्साइरहन्छ । थापा गठबन्धनको विपक्षमा थिए नै अहिले भत्किएकोप्रति सन्तुष्ट पनि । विश्वासको मत दिन नहुने अडानमा रहेका थापालाई यस्तै विविध निर्णयबाट देउवा पक्षका नेताहरू पार्टीभित्र दबाब सिर्जना गरिरहेका छन् ।

अहिले कांग्रेसको चालबाजी एमाले र माओवादीबीच अविश्वास सिर्जना गर्ने र सत्तामा फर्किने हो । ओली–प्रचण्डबीच गहिरो विश्वास रहेको छैन, त्यसमा खेल्न सकिने कांग्रेस नेताहरूको विश्लेषण हो । किचन क्याबिनेटको त्यही ब्रिफिङका कारण हुनसक्छ देउवाले आफूनिकट नेताहरूलाई ‘वी वील कमब्याक’ भन्ने गरेका छन् ।

अहिले माअ‍ोवादीसँग मिल्न सकेको अवस्थामा राष्ट्रपति वा सभामुख हात पर्न सकिने कांग्रेसी बुझाइ रहेको छ । त्यसबाहेक सुदूरपश्चिम प्रदेशमा मुख्यमन्त्री बनाउन सकिने पनि उनीहरूको विश्लेषण रहेको छ । कतिपय कांग्रेसी नेताले भने सभामुख र उपराष्ट्रपति हात लिन सकिने विश्लेषण गरिरहेका छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, पुस २६, २०७९ १३:०१