जब शिव सरको हत्या भयो

A+ A A-

एउटा चिर्कटो फालेर चिम्से केटो बेपत्ता भयो । चिर्कटोले नराम्ररी घोच्यो । इँटाको तीनचम्के अँगेनुमा हालेर पोलिदिएँ । तै पनि मन शान्त भएन ।

छटपटी बढ्यो ।

आखिर के चाहन्छ, त्यो केटो ? किन बिथोल्न खोज्दैछ मलाई ? किन खत खुर्केर खुर्सानी दल्दै छ ?

एउटा चुरोटको ठुटो सल्काएँ । जुन मैले दिउँसै संकलन गरेको थिएँ । सोचेँ, ‘अब यो मन्दिरबाट पनि विस्थापित हुनुपर्छ ।’ तर, कहाँ जाने ? जहाँतहीँ ‘मान्छेको बिगबिगी’ छ ।

हो मैले एउटा थोत्रो डायरीमा जीवनका खास भोगाई लेखेको छु । लेख्दै छु । कतै छाप्नका लागि लेखेको होइन । कसैलाई देखाउन वा सुनाउनका लागि पनि होइन ।

जीवनमा फेरि असहज मोड आएको अनुभूति भयो ।

डायरी समाएँ । लेखिनँ । पढेँ । पालैसँग पाना पल्टाइँन । एकपटक पल्टाउँदा जुन पृष्ठ आयो, त्यहींबाट पढ्न थालेँ ।

आफ्नो डायरी आफैंले पढ्दा आँसु आयो ।

०००

कतिबेला हाफटाईमको घण्टी बज्ला र घरमा गएर बिहानको खाना खान पाइएला भन्ने ध्याउन्नमा थिएँ । चौथो घण्टीमा शिव सरले सामाजिक शिक्षा पढाइरहनु भएको थियो । हुनतः मलाई मनपर्ने र मलाई मन पराउनेमध्येको एक हुनुहुन्थ्यो, शिव सर ।

कुनै प्रश्नको जवाफ अरु कसैले मिलाएनन् भने मलाई सोध्नुहुन्थ्यो । मेरो जवाफ उहाँलाई चित्त नबुझ्ने हुँदैनथ्यो । जब जवाफ दिन्थेँ, तब अरु साथीहरूलाई समेत बुझाई दिन भन्नुहुनथ्यो । सकेको बुझाउँथें ।

शिव सरले मलाई धेरै पटक धाप मार्नु भएको छ । स्यावासी दिनु भएको छ । ‘सुनिलाले जीवनमा केही गर्छे’ भनेर फुक्र्याउनुभएको छ ।

‘व्यक्तिव्यक्ति मिलेर घर बन्छ, घरघर मिलेर समाज, समाज-समाज मिलेर देश । हरेक समाजको आफ्नै बेग्लै विशेषता हुन्छ ।’ उहाँले यस्ता कुरालाई उदाहरण दिएर सजिलोसँग बुझाउँनु हुन्थ्यो । त्यसैले, मलाई मात्र होइन, कक्षाका, स्कुलका सबै विद्यार्थीले शिव सरलाई मन पराउँथे । शिव सरले चाहीं सबैभन्दा बढी मलाई नै मन पराउनुहुन्थ्यो ।

त्यो दिन उहाँले आधुनिक समाजको बारेमा पढाउनु भएको थियो । अनि मलाई सोध्नुभएको थियो, आधुनिक समाज भनेको के हो ?’ मैले भनेथेँ, ‘समयअनुसार परिवर्तन भएको समाज नै आधुनिक समाज हो ।’ मेरो जवाफ कतिको पूर्ण थियो, थाहा थिएन । तर सरले सारै मनपराउनु भयो । कक्षामै भन्नुभयो, ‘तिमरु सबैले सुनिलासँग सिक ।’

सरको कुराले लजाएँ । कति साथी इश्र्याले जले पनि । यस्तैमा ‘टिङटिङटिङटिङ....’ घण्टी बज्यो ।

कक्षाका सबै जना किताब/कापी झोलामा हालेर बाहिरिन हतारिए । विद्यार्थीको भाव बुझेर हुनुपर्छ– जहिल्यै समयभन्दा बढी क्लास लिने शिव सरले घण्टी बज्नेबित्तिकै ‘भोलि सबैले आधुनिक समाजको बारेमा निबन्ध लेखेर ल्याउनू’ भनेर होमवर्क दिँदै बाहिरिनुभयो । सबैले उठेर ‘थ्याङ्क यू’ सर भन्यौं । र, बाहिरियौं ।

साथीहरू खेल्नका लागि चउरतिर लागे । म भने बिहान खान नभ्याएकाले खाना खानकै लागि घरहतारहतार घरतिर दौडिएँ । स्कुलको गेटमा पुग्दा १०/१२ जना नौला मान्छेहरू देखेँ । ठूलोठूलो झोला बोकेका नौला मान्छेहरू देखेर डराएँ पनि । ती मान्छेहरू लस्करै भित्र छिर्दै गर्दा एउटाले कम्बरमा पेस्तोल भिरेको देखेँ ।

झसङ्ग भएँ । अनुमान गरेँ, ‘सरहरूसँग चन्दा माग्न आएका माओवादीहरू होलान् ।’ उनीहरू गेटभित्र छिरेपछि मात्रै म बाहिरिएँ ।

हस्याङफस्याङ गर्दै घर पुगेँ ।

स्कुल र मेरो घरको दूरी धेरै थिएन । १० मिनेट जतिमा पुगिन्थ्याे । तर त्यसदिन बाटो लामोजस्तो लाग्यो । किनकि, घर पुगेर आमालाई स्कुलमा आएका नौला मान्छेहरूबारे सुनाउनु थियो । खाना खाने कुरा करिब विर्सिसकेको थिएँ ।

घरमा पुग्दा आमा पिँडीमा मकै केलाउँदै हुनुहन्थ्यो । आमाको छेवैमा गएर भनेँ, ‘आमा ! आमा ! हाम्रो स्कुलमा माओवादी आ’का छन् ।’

‘आउवादी !’ आमा झस्किनु भयो ।

‘मैले बन्दुक पनि देखेको आमा ।’

आमा टोल्हाउनुभयो ।

पछिल्ला दिनमा गाउँ निकै आतंकीत थियो । दिनहूँजसो रेडियोमा ‘माओवादी आतंककारी र सुरक्षाकर्मीको दोहोरो भीडन्तमा मृत्यु भएको’ समाचार आइरहन्थ्यो । कतिपय गाउँमा माओवादीले कारबाही गरेर मान्छे मारेको खबर आइरहन्थ्यो । साँझ/बिहान घरबाहिर निस्कनु डरमर्नु थियो । अनि, ‘माओवादीले गाउँका हुर्केका सबै मान्छेलाई लैजान्छ रे’ भन्ने हल्ला थियोे । सायद, त्यसैले आमा सबैभन्दा डराउनु भएको थियो । कतै माओवादीले मलाई पनि लैजान्छन् कि भनेर ।

डरैडरैले भरिएको आवाजमा आमाले मलाई सम्झाउँनु भयो, ‘नडरा छोरी, केही हुँदैन । हामीले के विगार गरेका छौं र ? भन्छन् नि, नबिराउनु नडराउँनु ।’ आमाले मकै केलाउन छाडेर भन्नु भो, ‘हाम्लाई केही हुँदैन, बरु भात खान आइज ।’ आमा गुन्गुनाउँदै भित्र छिर्नु भो ।

‘बा खोइ त ?’ आमाको पछि लाग्दै मैले सोधें ।

‘वेँसी । तैले किन ब्यान भात नखाई गा’को ?’ भात पस्कँदै आमाले सोध्नु भो ।

‘घाँस लिएर घरमा आउँदा तामाङ भाषाको समाचार आइसकेको थियो । खानै भ्याइनँ । स्कुलमा ढिला भयो भने लास्ट बेन्चीमा परिन्छ भनेर भातै नखाई दौडिएँ ।’

‘ट्यामको ख्याल गर्नु पर्दैन त ! म बनबाट आउँदा तँ गैसकिछस् ! बा पनि के काम पर्यो भनेर भातै नखाई वेँसी जानुभएछ । मलाई पनि खानै मन लागेन ।’ आमाले दुवै थालमा भात पस्कनु भयो ।

‘छोरी !’ अलि गम्भीर भएर आमाले बोलाउनु भयो ।

‘हजुर’

‘किन हो, आज मलाई एकदमै डर लागिरा’छ ।’

‘किन डराउनु पर्यो ? के भयो र आमा ?’

‘हाम्रो छोरा भने पनि छोरी भने पनि तैँ होस् । उमेर ढल्केपछि जन्मेकी । तेरो पढाई राम्रो छ भनेर सरहरूले भन्दा ज्यादै खुसी लाग्छ । गाउँलेले पनि तँलाई राम्री, इमानदार र भलाद्मी भन्छन् । खुसी लाग्छ । तर.....’

आमा चुप लाग्नु भो ।

‘तर के आमा !’

‘तर तँमाथि धेरैको आँखा लागेको छ भन्ने सुनेको छु । माओवादीले लैजाने गाउँका मान्छेहरूको लिस्टाँ तेरो नाम पनि छ रे । मैले ब्यान सुनेको । त्यसपछि मेरो हातमा कामै आएको छैन । हामी बुढाबुढीको बाँच्ने आधार भनेकै तँ होस् । तँलाई केही भैहाल्यो भने....’ आमाले त भात खाँदाखाँदै आँशु चुहाउनु भएछ ।

आमाको आँखाबाट लडिबुडी गर्दै एक ढिको आँशु भात खाँदै गरेको थालमा खसेको देखेँ । मेरो पनि झण्डै आँशु चुहिएको । तै पनि आमालाई सम्झाउँदै भने, ‘केही हुँदैन आमा । तिनरुले लगे पनि म जानु पर्यो नि ! म त धेरै पढेर बाआमालाई सुख दिने हो । त्यस्तो माउवादीमा लागेर के हुन्छ र ?’

‘तँ त भन्छेस् नि !’ भन्दै आफैंले पच्छौराको फेरले आँशु पुछ्नु भयो ।

मैले हतारहतार खाना खाइसकेर चुठेँ । किनकि, मलाई हाफटाइम सकिनुभन्दा अघि नै स्कुल पुग्नु थियो । मनमा कताकता डर थियो । तर आमालाई डराएजस्तो देखाइनँ ।

उल्टै सम्झाएँ, ‘चिन्ता नलिनु आमा, मलाई कसैले केही गर्दैन । हाम्ले कसको के बिगारेकाे छ र ?’ एकछिन अघि आमाले जे भनेर मलाई सम्झाउँनु भएको थियो, त्यहीं भनेर मैले सम्झाउने प्रयास गरेँ । अनि आमाले स्कुल न’जा भनेर ढिपी गर्नु भो । मैले मानिनँ ।

‘बरु भरे छिट्टै आउँछु नि आमा । पिर नमानी वस्नू’ भनेर दौडदैँ स्कुलतिर झरेँ ।

स्कुलभन्दा माथिको पिपलको फेदबाटै देखियो– सबै विद्यार्थीहरू चउरको वरिपरि गोलो घेरा बनाएर वसेका रहेछन् । कुनै अतिरिक्त कृयाकलापको सूचना आएको थिएन ।

त्यसैले सोचें, ‘माओवादीले केही कार्यक्रम गर्न लागेछन् क्यारे ।’

त्यसपछि दौडिइनँ । विस्तारै हिँडे । किनकि, कक्षा छुट्ला भन्ने चिन्ता भएन । सोचेँ, ‘माओवादीले कार्यक्रम गर्ने भए त मञ्चमा अभिएर भाषण गर्नु पर्ने हो । किन सबैलाई गोलो घेरा बनाएर राखेको होला !’

विस्तारै डराईडराई स्कुलभित्र छिरेँ । सबैजना चुपचाप÷चुपचाप छन् । एकापट्टि कुनामा माओवादीहरू वसेका छन् । उनीहरूको छेवैजस्तोमा सरमिसहरू छन् । अनि, सबै विद्यार्थीहरू वरिपरि ।

सुस्तरी प्रविनको छेउमा गएर उभिएँ । उसलाई साउती गर्दै सोधेँ, ‘के हुन लागेको ?’

‘शिव सरलाई माओवादीले जनकारबाही गर्ने रे’ प्रविनले पनि मेरो कानमा खुसुक्क भन्यो । त्यसपछि मेरो आँखाले शिव सरलाई खोज्यो । सरमिसहरू उभिएको ठाउँमा हेरेँ, देखिनँ । चारैतिर हेरेँ । देखिनँ । अनि फेरि प्रविनलाई सोधेँ, ‘शिव सर खोइ त ?’

‘अफिसमा हुनुहुन्छ । माओवादीको नेताले कुरा गरिराँछ ।’

यस्तो लाग्दै थियो, सबैजना मानिसहरू शिव सरलाई माओवादीले जनकारबाही गरेको हेर्न प्रतीक्षारत छन् । अनि, मजस्तै सबैको मनमा प्रश्न थियो, ‘के विगार गरे प्रिय शिव सरले ? किन कारबाही गर्दैछन् माओवादीले ? अनि के कारबाही गर्लान् ?’ हुनतः माओवादीलाई कारबाही गर्न कुनै ठूलो कारण चाहिँदैन । उनीहरूलाई चित्त बुझेन भने, सहयोग गरेन भने, चन्दा दिएन भने पनि सुराकीको आरोप लगाएर विभिन्न कारबाही गरेको सबैले सुनेकै हो ।

अफिसबाट दुई जना माओवादीले शिव सरलाई अगाडि लगाउँदै चउरको बिचमा ल्याए । सरको दुवै हात पछाडि लगेर डोरीले बाँधिएको थियो । उहाँले एकपटक वरिपरि सबैलाई हेर्नु भयो । उहाँको अनुहार मलिन थियो । मेरो मनमा प्रश्न खेल्यो, ‘माओवादीले किन, कस्तो कारबाही गर्दैछन् ? भन्ने शिव सरलाई थाहा छ कि छैन होला ?’

एकपटक शिव सरको छेउमा गएर ‘सर तपाईंलाई माओवादीले किन यस्तो गरेको ?’ भनेर सोध्न मन लाग्यो । माओवादीसँग ‘तिमरुले हाम्रो प्रिय सरलाई किन, के गर्न लागेको ?’ भनेर सोध्न मन लाग्यो । डाँको छाडेर रुन मन लाग्यो । ‘मेरो सरलाई यस्तो नगर’ भनेर चिच्चाउँन मन लाग्यो । तर आँट आएन ।

एउटा माओवादीले सरलाई पछडिबाट धकेल्यो । सर हुत्तिनुभयो । सरलाई हुत्याउँदै/हुत्याउँदै भलिबल खेल्न नेट बाँध्ने पोलको छेवैमा ल्यायो । अर्कोले झोलाबाट मोटो नाइलनको डोरी निकाल्यो । सरलाई पोलमा टनटनी बाँधियो ।

अनि एउटाले बोल्यो, ‘यो समाजको धमिरा हो । वर्गीय मुक्तिका लागि हामीले गरेको संघर्षमा साथ दिएन त ठीकै छ, यसले हामीलाई फसाउन अनेक प्रयास गरेको प्रमाण हामीले फेला पार्यौं । दुस्मनलाई हाम्रो सूचना दिएर यसले जनघात गरेको छ । यस्ता धमिरालाई जिउँदो राख्नु भनेको हाम्रो वर्गयुद्ध र समाजको लागि घातक हुनेछ । त्यसैले हामीले यसलाई कारबाही गर्दै छौं ।’

अरु माओवादी पनि चउरको बिचमा गए । एउटाले परैबाट लात्ती उज्याएर गयो र शिव सरको छातीमा वेस्मारी हान्यो । सरले ऐया पनि भन्न नपाउँदै अरुहरूले पनि पालैपालो सरमाथि लात्ती बर्साए । कसैले डोरीले हाने ।

त्यो दृश्य हेर्नु हामीलाई निकै गाह्रो थियो । तर म आउनुभन्दा पहिल्यै माओवादीले ‘शिव सरलाई कारबाही नगरुन्जेल कोही पनि नहिँड्नू र कोही पनि नबोल्नू’ भनेर उर्दी जारी गरेको रहेछ । त्यसैले सबैले चुपचाप शिव सरलाई कारबाही गरेको दृश्य हेरिरह्यौं ।

एकैछिन त कसैले केही बोल्लान् भन्ने लागेको थियो । कोही हेर्न नसकेर आँखा चिम्लँदै थिए, कोही मुन्टो फर्काउँदै थिए । तर कसैले बोल्ने हिम्मत गरेनन् ।

सरसँगै उभिएर ‘बरु मैलाई मार, मेरो प्रिय सरलाई केही नगर’ भन्न मन लाग्यो । गोलो घेराको लाइनबाट फुत्किएर चउरको बिचमा जान मात्रै के लागेको थिएँ, प्रविनले मेरो हातमा समातेर तान्यो ।

‘ड्याङ्ग...’ आवाज आयो । एउटाले आकाशतिर बन्दुक ठड्याएर गोली पड्काएछ । अनि, त्यहीं मान्छेले शिव सरतिर बन्दुक सोझ्यायो । हेर्दा हेर्दै, पत्यार नलाग्दानलाग्दै त्यो

मान्छेले गोली चलायो, ‘ड्याङ्ग...ड्याङ्ग...’ ।

मैले पनि हेर्न नसकेर आँखा चिम्लिएँ । आँखा उघार्दा शिव सरको छातीमै गोली लागेछ । सरको टाउको लत्रक्क लत्रेछ ।

माओवादीहरूले जितको खुसियालीमा अबिर जात्रा गरे । ‘नेकपा माओवादी–जिन्दावाद’ भनेर नारा लगाउँदै स्कुल बाहिर निस्किए । तर, हामी बोल्न नसक्ने, चलमलाउन नसक्ने भएका थियौं । सबैको आँखामा आँसु थियो । कोही चिच्याइरहेका थिए । तर, सरको छेउमा जाने आँट कसैले गरेनन् ।

हेड सर बिस्तारै उभिएको ठाउँबाट शिव सर भएतिर अघि बढ्नु भयो । हेडसरसँगै अरु सरहरू पनि अघि बढे । हामी पनि अघि बढ्दै थियौं । फेरि आवाज आयो, ‘ड्याङ्ग...ड्याङ्ग...’

क्रमशः

(उपन्यास ‘असहज अवतरण’लाई शिलापत्र डटकममा धारावाहिक रूपमा हरेक शनिबार पढ्न पाउनुहुनेछ ।)

यो पनि पढ्नुहोस्

उपन्यास ‘असहज अवतरण’ भाग–१ः आत्महत्याको तेस्रो प्रयास पनि असफल भएपछि...

उपन्यास ‘असहज अवतरण’ भाग–२ः सहरमा देउता आतंक

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन ३२, २०७६ १७:५३