मैले देखेको पुरुष हिंसा

A+ A A-

कहाँबाट सुरु गरौँ, जहाँ प्रत्येक शब्द प्रेमिल भाव बनेर गलामा अड्किन्छ । यो कलिलो छाती चिरिन्छ । समुद्रको भेलसरी आँखाबाट अश्रुधारा बग्न थाल्छन् । अनि परदेशिएका दाजुभाइहरूलाई सम्बोधन गर्ने कुनै शब्द नै पाउँदिनँ । हजारौँ लेख देखेँ, जो महिलाका हकहितका लागि लेखिए । हजारौँ सभा समारोहमा केवल महिलाकै कुरा निस्किए, महिलाकै पक्षमा बोलिए । तर, मौन भएर हजारौँको भिडमा उभिएको पुरुषलाई कसैले सोध्नसम्म भ्याएन– के छ उसको पीडा ?

हो म पनि एक पुरुष हो । मैले पनि लेख्नुपर्थ्यो– महिलाका गीत, आमाका कविता, अनि महिला अधिकारका बारेमा । तर, मैले लेखिनँ । किनकि यहाँ महिला मात्र कहाँ हो र, कुनै न कुनै ठाउँमा कुनै न कुनै रूपमा पुरुष पनि हिंसामा परिरहेका छन् । हिंसा भनेको हिंसा नै हो, चाहे त्यो पुरुषले गरोस् या महिलाले ।

हिंसा सहने ‘पीडित’ नै हुन्छन्, ती महिला हुन् या पुरुष । हिंसा गर्ने ‘पीडक’ नै हो, चाहे महिला होस् या पुरुष । हामी सधैँभरि श्रीमान्‌ले श्रीमतीमाथि गरेको अत्याचार मात्र देख्छौँ । तर, श्रीमतीबाट उत्पीडित श्रीमान्‌को अवस्थाबारे बेखबर बन्छौँ । हिंसा भनेको कुटपिट गर्नु, दुर्व्यवहार गर्नु, मानमर्दन गर्नु, यौन शोषण गर्नुजस्ता शारीरिक मात्र होइन, मानसिक रूपमा गरिने दुर्व्यहार पनि हिंसाकै रूप हो ।

हाम्रो देशमा हिंसा जहिले पनि पुरुषले महिलामाथि मात्रै गर्छन् भन्ने मानसिकता छ । महिलाले फिटिक्कै गल्ती गर्दैनन्, महिला भनेका सहने मात्र प्राणी हुन् भन्ने बुझाइ छ । तर, हेप्ने र होच्याउने ठाउँ आयो भने महिलाले पनि बाँकी राख्दैनन्, राखेको देखिएको छैन भन्दा पनि फरक पर्दैन । परिमाण धेर होस् वा थोर ।

एउटा श्रीमान् घरपरिवारको खुसीका लागि अर्काको मुलुकमा पसिना बगाउँछ । तर, त्यही श्रीमान्‌को रगत-पसिनाको कमाइमा रमाउने श्रीमती अर्कैसँग भाग्छे । त्यो अवस्थामा श्रीमान्‌ले भोगेको मानसिक पीडाको क्षतिपूर्ति हुन्छ ? यो पुरुषमाथिको भयङ्कर बेइमानी होइन ?

लोग्नेले श्रीमतीमाथि विश्वास गरेर पैसा पठाउँछ । त्यही पैसामा श्रीमती अर्कैसँग खुसी मनाउँछे । बालबच्चाको बिचल्ली हुन्छ । समाजले उल्टै लोग्नेलाई दुत्कार्छ, नेपालमा शारीरिकभन्दा पनि मानसिक हिंसा तुलनात्मक रूपमा पुरुषमाथि बढी हुने गर्छ । हिंसाको कुनै जात, लिंग हुँदैन । यो जोकोहीलाई पनि हुन सक्छ । तर, हाम्रो समाजमा पुरुषमाथि हुने हिंसा सतहमा आउन सक्दैन ।

सबैको मुखबाट सुनिन्छ, पुरुषको मन कठोर हुन्छ रे । पुरुषहरू अक्सर सानो कुराले रुँदैनन् । रोए पनि भित्री मनमा रोएका हुन्छन्, जुन कसैले देख्दैन । उनीहरूका आँसु त सबै सकिन्छन्, पसिना बनेर ।

यसै सन्दर्भमा महिलाले पुरुषमाथि गरेको हिंसाको एउटा वास्तविक कथा सुनाउन चाहे:

अहिले धेरै युवाहरू रोजगारका लागि घरमा पत्नी र बालबच्चा छोडेर विदेशिने क्रम बढ्दो छ, तर विदेशबाट पतिले कमाएर पठाएको पैसाले श्रीमतीले मोजमस्ती गरेका र परपुरुषसँग लागेका घटनाहरू सुन्न पाउँछौँ । मेरा एक जना छिमेकी आफ्नो घरमा पत्नी र बालबच्चा छोडेर कामका लागि खाडी मुलुक लागे । यहाँ हुँदा उनी एउटा पसल चलाउँथे ।

ती छिमेकी भन्ने गर्थे, ‘नेपालमा यसरी बसेर त के होला र खोइ ? कमाएको पैसा खान, लाउन मात्र ठिक्क भयो ।' उनको सपना थियो– पैसा कमाएर काठमाडौँमा घर बनाउने र आफ्नो परिवारलाई सुखका साथ राख्ने । त्यसैले उनी विदेश गए र त्यहाँ कमाएको पैसा यहाँ पठाउने गरे । तर यहाँ भने उनकी पत्नी परपुरुषसँग लागिन् । सबै पैसा मोजमस्तीमै खर्च गरिन् । उनी पछि छोरालाई लिएर त्यही पुरुषसँगै गइन् । कानुनले पनि ती महिलाकै पक्षमा फैसला गदिरियो र छोरा पनि ती महिलाले नै लिएर गइन् ।

सोच्नुहोस् त, कस्तो दर्दनाक पीडा पुरुषलाई । आखिर यो पनि त एक हिंसा नै होइन र ?

हाम्रो समाजमा पुरुषमाथि हुने हिंसाका घटना एकाधबाहेक सतहमा आउँदै आउँदैनन् । अहिले नारीवाद नै आएको हाम्रो समाज खालि पुरुषको मात्र गल्ती देख्छ । सधैँ पुरुष मात्र कठोर हुन्छन् भन्ने छैन । महिला हिंसा भए त्यसविरुद्ध आवाज उठाउने थुप्रै संघसंस्था छन्, कानुन पनि महिलामैत्री छ, तर पुरुषमाथि हिंसा भए त्यसविरुद्ध आवाज उठाउने कुनै संघसस्था छन् त ?

विवाहित र अविवाहित दुवै प्रकारका पुरुषहरू महिलाहरूबाट हिंसाको सिकार बनेका छन् हिजोआज । अर्थात् यही समाजका महिलाले साना हुन् या ठूला पदमा रहेका, सबैलाई फसाएका छन् । ब्लाकमेल गरेका छन् । अरुको घरपरिवारमा आगो सल्काएका छन् । अनि यो समाजले न्याय, अन्याय नहेरी फेरि पनि तिनै महिलाको पक्षमा बोलिदिनुपर्ने ?

हाम्रो समाजमा पुरुषमाथि हुने हिंसाका घटना एकाधबाहेक सतहमा आउँदै आउँदैनन् । हाम्रो समाज खालि पुरुषको मात्र गल्ती देख्छ । महिला हिंसा भए त्यसविरुद्ध आवाज उठाउने थुप्रै संघसंस्था छन्, कानुन पनि महिलामैत्री छ, तर पुरुषमाथि हिंसा भए त्यसविरुद्ध आवाज उठाउने कुनै संघसस्था छन् त ?

श्रीमतीको इच्छा पूरा गर्न र छोराछोरीलाई महँगो स्कुल पढाउने सपनाहरू बोकेर विदेश जान्छ पुरुष । रगत पसिनाको खोलो बगाएर आफ्नो ज्यानलाई दाउमा राखेर आधा पेट खाएर पैसा श्रीमतीलाई पठाउँछ । तर, यता कतिपय श्रीमती त्यही लोग्नेले पठाएको पैसाले जुवातास, रक्सी, होटल, रेस्टुरेन्टमा गएर रमाउने मात्र होइन, अर्कै लोग्नेमान्छेको साथमा रासलीला गरिरहेकी हुन्छे, अर्काको घरपरिवार तहसनहस पारेर, अरुको लोग्ने खोसेर, छोरो खोसेर ।

लोग्ने उता फलाम कुट्छ, स्वास्नी यता अर्कोलाई बाइक किनिदिन्छे । लोग्ने उता सिमेन्ट बोक्छ, स्वास्नी यता घर भत्काउँछे । लोग्ने उता पसिना बगाउँछ ,स्वास्नी यता ब्युटिपार्लर धाउँछे । लोग्ने उता आधा पेट खान्छ, स्वास्नी यता रेस्टुरेन्टमा नाठोसँग पिज्जा र तन्दुरीसँग रक्सीको चुस्की मार्दै अँगालोमा बाँधिएर मनोरञ्जन गर्छे । पत्याउनै नसक्ने नाता लगाएर लिभिङ्ग टुगेदरमा बस्छे ।

विदेशमा श्रीमान्‌ले कमाएको सम्पत्ति सबै आफ्नो पेवा भन्दै घरजग्गा आफ्नो नाममा पार्ने श्रीमतीहरू पनि नभएका होइनन् हाम्रो समाजमा । जब त्यो पुरुष घरमा आउने भनेर फुरुक्क हुँदै क्यालेन्डरमा गतेको अंक गोलो काट्दै बस्छ, कसैको त घर फर्किने इच्छा पनि पूरा हुँदैन, उतै मृत्यु पनि हुन्छ । अनि रातो बाकसमा वर्षौंपछि लास मात्र आउँछ । तर यता श्रीमती त्यही लासमाथि पनि बार्गेनिङ गर्छे । श्रीमान्‌का लागि भने उसको कमाइले उसलाई पोल्ने दाउरा र लास ढाक्ने कात्रोसम्म किनिदैन ।

बाँचेर फर्केर आएकाहरूमध्ये कतिपयले त न स्वास्नी पाउँछन्, न धनसम्पत्ति । उल्टै मुद्दा हालेको हुन्छ श्रीमतीले– मेरो मानहानि भयो, क्षतिपूर्ति पाऊँ भन्दै । त्यस्तो बेहोर्नुपरेका पुरुषले ती श्रीमतीलाई कस्तो मूल्यांकन गर्ला ? अनि के सबै पीडित पुरुष यस्ता मुद्दामा बोल्न सकेका छन् ?

सबै महिलालाई एकै डालोमा राखेर यहाँ भन्न खोजिएको पटक्कै होइन । समाजमा असल उदाहरण भएका महिला प्रशस्तै छन् । पुरुष पनि सबै असल छैनन् । तर, यी सबका नाममा पीडित पुरुष चेपुवामा, अन्यायमा रहिरहनुपर्ने अवस्थाको अन्त्य हुनुपर्छ भन्न खोजिएको मात्र हो ।

सधैँ महिलाको हकहितका लागि आवाज उठे, महिला हिंसाविरुद्ध कैयौँ कार्यक्रम, कैयौँ गोष्ठी/सेमिनार गरिए । तर त्यही ठाउँमा श्रीमतीबाट पीडित पुरुषहरूका लागि न कुनै आवाज उठ्यो, न त कुनै गोष्ठी वा सेमिनार नै भयो । हर कोही भन्छ्न्– महिला हिंसा दिनानुदिन बढ्दै छ । महिलाहरू पीडित छन् । महिला हिंसा देख्ने हाम्रा यी आँखाले किन कहिल्यै पुरुष हिंसा देखेनन् ? आखिर कहीँ न कहीँ, कतै न कतै पुरुष पनि हिंसामा नै त छन् नि ।

खाना खाएको चिसो हात ओभाउन नपाउँदै आफ्नो कामको लागि दौडिन्छ पुरुष । भ्याई नभ्याई आफ्नो काम सकेर घर फर्किन जब सार्वजनिक बस चढ्छन्, बस्ने सिट भेटिँदैन । र पनि मौन हुन्छ पुरुष । चुपचाप उभिरहन्छ । न कसैले सोध्छ– थकाइ लाग्यो होला, गाह्रो भयो होला भनेर । यो सिटमा बस भनेर कसैले भन्दैन । सधैँ अरुका लागि जिउँछ, अरुकै लागि कमाउँछ र अरुकै लागि रमाउँछ पुरुष ।

नेपाली उखान नै छ– खाली दिमाग सैतानको बास । खासगरी एक जना मात्र काम गर्ने, एक जना घरमा बस्नुले बढी हिंसा भएको देखिन्छ । हुन त हिंसाको कारक एक जना मात्र कदापि हुन सक्दैन । पुरुष हिंसा भएको ठाउँमा महिलाले बढी थिचोमिचो गरेको, महिला हिंसा भएको ठाउँमा पुरुषले बढी थिचोमिचो गरेको पाइन्छ । अब यी र यस्ता बहसको निष्कर्ष निकाल्नु आवश्यक छ । न महिला, न पुरुष हिंसा, दुवैका लागि हिंसारहित समाजको निर्माण नै आजको आवश्यकता हो । यस विषयमा पुरुषले पुरुषको र महिलाले महिलाको पक्षबाट धारणा दिनुभन्दा पनि अन्याय र सत्यको पक्षमा बोलौँ । तपाईं र हामी सबैको घरमा हुने न पुरुष न महिला हिंसा, कुनै पनि हिंसालाई प्रश्रय नदिऔँ । हिंसामुक्त बन्न सके मात्र न्यायपूर्ण समाजको निर्माण गर्न सकिन्छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस ९, २०७९ १२:२५