बालेनहरू सत्यको पक्षमा लाग्ने कि बहुमतको पक्षमा, छुुट्टिने बेला आयो: मानुषी यमी भट्टराई

बालेनहरू सत्यको पक्षमा लाग्ने कि बहुमतको पक्षमा, छुुट्टिने बेला आयो: मानुषी यमी भट्टराई

A+ A A-

पार्टीभित्र युवापुस्ताको सहभागिता हुनुपर्ने बहस चलिरहेको छ । ४ मंसिरमा भएको चुनावबाट संसद्‌मा युवाको सहभागिता बढेको छ । तर, पुराना राजनीतिक दलहरूमा युवापुस्ताले अवसर नपाएको गुनासो भने बढिरहेको छ । नेकपा माओवादी केन्द्र र नेपाल समाजवादी पार्टीबीच एकता हुँदा पुरानै किसिमको माओवादी बनाउने कि त्यसमा केही नयाँपन आउँछ भन्ने चासोको विषय बनेको छ । चुनावी विश्लेषण, चुनावी अनुभव र युवा सहभागितालगायतका विषयमा केन्द्रित रहेर काठमाडौं ७ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्यको उम्मेदवार बनेकी युवानेतृ मानुषी यमी भट्टराईसँग गरिएको कुराकानी:

२०७२ मा माओवादी छोड्दै गर्दा पीएचडीका लागि जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय जानुभयो । पढाइ बीचमै छोडेर काठमाडौं फर्किनुभयो । यसपटक माओवादी केन्द्रबाट काठमाडौं ७ मा उम्मेदवार बनेर पराजित हुनुभयो । कस्तो अनुभूति भइरहेको छ ?

समग्रमा यो चुनाव मेरा लागि रोचक रह्यो । अहिलेसम्म सिकेका कुरा जनतासम्म पुर्‍याउने मौका मिल्यो । मेरा लागि परीक्षण भयो । चुनावमा आफ्ना सबल पक्ष र दुर्वल पक्ष छर्लङ्ग हुँदोरहेछ । हामीमा अपुग के हो ? हामीले भन्दै आएका एजेन्डा, समस्याका खाका र जनताले गरेका अपेक्षा कति मेल खान्छन् भन्ने थाहा भयो । त्यस कारण यो असफलता होइन, सिकाइको खुड्किलो उक्लिएको हो । म कत्ति पनि निरुत्साहित छैन ।

विद्यार्थी राजनीति र त्यसपछि सिधै पार्टी राजनीतिमार्फत चुनावी मैदानमा ओर्लिनुभयो । युवापुस्ताप्रतिको माहौल हुँदा पनि तपाईंचाहिँ काठमाडौंका जनताबाट अनुमोदित हुन सक्नुभएन है ?

त्रिभुवन विश्वविद्यालय अर्थात् केन्द्रीय विश्वविद्यालय, जहाँ म स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) को चुनावी प्रतिस्पर्धा पनि गरेँ, त्यहाँ निकै प्रतिस्पर्धा थियो । विद्यार्थीहरूसँग बौद्धिक विमर्श हुन्थ्यो । विचारको बहस हुन्थ्यो । त्यो परिस्थितिभन्दा भिन्न हो आमचुनाव । व्यक्तिगत अनुभवको कुरा गर्दा आमचुनावप्रतिको विमर्श फराकिलो बनाउनुपर्ने अनुभूति भएको छ ।

मूलभूत रूपमा सबैभन्दा पहिला मतदाता शिक्षा दिनुपर्ने देखेँ । मतदान कसरी गर्ने भनेर प्राविधिक ज्ञान मात्र होइन, मतदातालाई जनप्रतिनिधिहरूको भूमिकाबारे नै थप प्रस्टता पार्नुपर्ने रहेछ । चुनाव केका लागि हो ? राजनीतिक प्रणाली के हो ? संघ, प्रदेश र स्थानीय तहको प्रणाली के हो ? निर्वाचित सांसद र जनप्रतिनिधिहरूले के काम गर्ने हुन् ? सांसदहरूको क्षेत्राधिकार कति हो ? अर्थात् सांसद र संसद्‌को भूमिका कति हो भन्ने प्रस्टता मतदाता र कतिपय उम्मेदवारमा देखिएन । त्यस कारण संसद् र सांसदको भूमिका प्रस्ट पार्ने जिम्मेवारीमा हामी युवाहरूले पनि आ-आफ्ना पार्टीमा घचघच्याउनुपर्छ ।

युवाहरूले आफ्नो भूमिका खोज्नुपर्ने समय आएको छ । योभित्र गर्नुपर्ने पुनःसंरचना जसमा एजेन्डाहरू पनि पर्छन् । के कुरा प्राथमिकतामा छन् ? त्यो विषयमा बहस हुनुपर्छ । अहिलेको चुनावमा एउटा सकारात्मक माहौलचाहिँ युवाहरू आउनुपर्छ भन्ने थियो । तर, केका लागि युवा आउनुपर्छ भन्ने कसैलाई थाहा छैन । नागरिक तहमा निराशा व्यापक छ, त्यही निराशाका कारण नयाँ युवा आइदेओस् भन्ने चाहना हो । त्यसका लागि गहिराइमा गएर छलफल भएको छैन । नागरिकको निराशाका कारण विविध छन् । अनि, अपेक्षा पनि फरक छन् । तर, खासमा अपेक्षाचाहिँ सांसदसँग स्थानीय तहका आवश्यकताको मागदेखि शक्तिको वरिपरि गोलबन्द हुने प्रवृत्तिसम्म देखिन्छ । केहीमा भने संसदमा पुगेको व्यक्तिले हाम्रो आवाज बोलोस् भन्ने छ । अनि, केहीमा चाहिँ युवाहरूको पलायन रोक्ने खाका के हो भन्ने चासो र चिन्ता रहेको पाएँ ।

अब त अलिकति फुर्सद भयो । यसो घोत्लिएर हारको समीक्षा गर्दा के कस्ता कारण पहिचान गर्नुभयो ?

मेरो हारमा धेरै कारणको समीश्रण छ । मैले पाएको मत सम्मानजनक थियो । जित्नका लागि जुन मत पुगेन, त्यसका विभिन्न आयाम छन् । हामी गठबन्धनमा थियौँ । मेरो चुनाव चिह्नले शहरी तप्कामा फरक धारणा बनाएको रहेछ । खासमा मलाईं यो चुनाव चिह्नले रक्षात्मक बनायो । यद्यपि, मसँग जवाफ थियो । मेरो चुनाव चिह्नसँग आन्दोलन जोडिएको थियो । त्यो आन्दोलनको बलमा गणतन्त्र र संघीयता आएको हो । राजनीतिक व्यवस्था परिवर्तन भएको हो । माओवादी आन्दोलनको बलमा आएको परिवर्तन हो । चुनाव चिह्न हँसिया हथौडा खासमा आन्दोलनसँग जोडिएको चिह्न हो । तर, अहिले त्यो शक्तिप्रति वितृष्णा देखियो ।

नेतृत्वसँग धेरै आस गरेको तर त्योअनुसारको व्यवहार नपाउँदा, नेतृत्वको कार्यशैली फरक पाउँदा वितृष्णा आएको हो । अब त्यो पुस्तालाई पनि खबरदारी गर्ने समय आएको छ । अब हाम्रो दायित्व त्यसलाई सुधार्ने, सपार्ने र शुद्धीकरण गर्ने हो । गलत भएको ठाउँमा गलत भयो भन्ने हो ।

अर्कातिर, मेरो पूरा समय चुनाव प्रचारमा भन्दा पहिला गठबन्धनको मनोविज्ञान बुझ्न, त्यसको व्यवस्थापन गर्नमा केन्द्रित भयो । निरन्तर प्रचारप्रसारमा लाग्न पाइएन । आन्तरिक व्यवस्थापनमा बढी समय लाग्यो । प्रचारमा समय लगाउन पाएको भए जित्ने थिएँ भन्ने पनि लागेको छ ।

सांसदको भूमिका मतदाता र उम्मेदवार स्वयम्‌ले बुझेका रहेनछन् भन्न्भयो । नयाँ मुद्दा उठाएर निर्वाचित भएकाहरू पनि विकासे ठेकेदारजस्तो बनेर डोजरसँगै हिँड्न थालेका छन् । अबको सांसद र संसद् कस्तो हुनुपर्छ भन्ने लाग्छ ?

संसद् र सांसदको काम भनेको विधायकको काम हो । हामीले भन्यौँ- व्यवस्था परिवर्तन गर्‍यौँ, अब अवस्था परिवर्तन गर्नुपर्छ । तर, त्यो भएन । चुनावमा दैनिक रूपमा जनताले जे चाहेका छन्, त्यसमा केन्द्रित गर्नुपर्‍यो भन्यौँ । राजनीति भनेको सबै कुराको कमाण्ड हो । कोही प्राज्ञिक खुबी भएको हुन्छ । कोही स्वास्थ्यबारे जानकार हुन्छ । कोही प्राविधिक क्षेत्रको सीप र ज्ञान भएका होलान् । तर, समग्र राजनीति बुझेन भने त्यो सांसद अलमलिन्छ । अवस्था बदल्छौँ भन्ने नारा योपटक खुब चल्यो । जनताको दैनिकी बदल्छौ भन्ने नारा चल्यो । यो भनेको त व्यवस्था बुझेर त्यसमा टकेर अवस्था बदल्ने हो । आधारभूत कुराबारेमा छलफल छैन । राजनीति भनेको सार र रूप पक्ष हो । तर, अहिले सार पक्षको मात्र कुरा भयो । अघिल्लो पुस्ताले राजनीति परिवर्तन गरेको हो, जुन सानोतिनो कुरा थिएन । तर, अहिले जनताको अवस्थामा परिवर्तन आएन भन्ने व्यापक गुनासो छ । हाम्रो पुस्ताले हिजोको इतिहास जोगाउँदै नयाँ अवस्था ल्याउने हो । हाम्रो पुस्तालाई चुनौती छ । नयाँ भनेकाहरूले राजनीतिक चेत बनाउने हो । नयाँ भनेर आएका साथीहरूलाई पनि चुनौती छ । प्रश्न छन् । उनीहरूले राजनीतिक चेत कस्तो बनाउँछन् भन्ने हो । राजनीति गर्ने भनेको कसका लागि हो ? कुन वर्गका लागि हो ? राजनीतिक सेवा भनेको वर्गका लागि पनि हो । यी प्रश्नको जवाफ त दिनुपर्नेछ ।

नयाँ दल र स्वतन्त्रहरूले त्यही सेवा प्रवाहको एजेन्डा बोक्दा परम्परागत दलहरूमा युवाको आकर्षण भएन । स्वतन्त्र र बागी बढेको पनि देखिन्छ । राजनीति दलले नागरिकको चुल्होको कुरा कसले गर्छ ? मुख्य प्रश्न यही रहेछ नि ?

हामीजस्तो व्यक्ति अब पार्टीमा आउनुपर्‍यो । संसद्‌मा आउनुपर्‍यो । नयाँ पार्टी र स्वतन्त्र जसरी आए, त्यो भनेको परम्परागत पार्टीभित्र युवाहरूले असुरक्षित महसुस गर्न थालेपछिको परिणाम हो । ठूला पार्टीमा फ्रेस युवाहरू आउन चाहँदैनन् । पार्टीमा विभिन्न तह छन् । त्यो मिलाउँदा मिलाउँदै समय खेर जान्छ । त्यसले गर्दा युवाहरू आकर्षित हुन सकेका छैनन् । पार्टीभित्र आँट गर्छु भन्दा पनि सहजता छैन । आफू बसेको पार्टीमा प्रतिस्पर्धा हुन्छ । युवाले अर्कोपटकका लागि सोच्छन् । त्यही भएर यहाँ असुरक्षित महसुस गर्छन् ।

चुनावमा अनेक आयाम देखिन्छन् । अहिलेको चुनावी आयाममध्ये एउटाचाहिँ चुनावमा जातीय, सामुदायिक र क्षेत्रीय रूपमा मतदान भएको देखिन्छ । अर्कोचाहिँ सेवा प्रवाहसँग जोडिएर मत आएको छ । त्यो पनि युवापुस्ताका नयाँ उम्मेदवारहरूमा गएको देखिन्छ, होइन ?

यो भिन्नता होइन, सत्य हो । नेपालको अहिलेको अर्थतन्त्र हेर्ने हो भने तपाईंले उठाएका प्रश्नसँग स्वाभाविक लाग्छ । मध्यम वर्गमा बढिरहेको छ । तर, नागरिकको खरिद क्षमतामा खासै फरक आएको छैन । यो अर्थतन्त्र भनेको अनुत्पादक अर्थतन्त्र हो । र, नेपालमा कमिसनतन्त्रमा बाँचेको मध्यम वर्ग छ । रेमिट्यान्स, परामर्शदातासँग जोडिएका मानिसहरू मध्यम वर्ग हुन् । यो वर्गलाई चाहिएको सुशासन हो । यो वर्गले भ्रष्टाचार रोक्नुपर्छ भन्छ । यो वर्गलाई लोकतन्त्र, गणतन्त्र र संघीयतासँग मतलब छैन ।

अहिले राजनीतिमा आइरहेको एक पुस्ताले लोकतन्त्र र भ्रष्टाचार एउटै हुन् भने जसरी व्याख्या गरिरहेका छन् । यो कुरा बुझाउन नसकिएको हो । शासन गर्ने व्यक्तिले कसको पक्ष लिनुहुन्छ ? कहीँ न कहीँ एक वर्गको पक्ष लिनुपर्छ । कसको पक्षमा कानुन बनाउनु हुन्छ ? राजनीतिमा वर्गसँग शासन गर्ने व्यक्ति जोडिन्छ । केही साथीहरू जानेर आउनुभएको छ, केही सिक्दै जानुहोला । राजनीतिमा एकैसाथ सबै जनालाई खुसी पार्न सकिँदैन र सबैमा एकै किसिमको ज्ञान नहुन पनि सक्छ ।

काठमाडौंका मेयर बालेन शाहले जसरी सुकुम्बासीलाई हटाउने प्रयास गरिरहेका छन्, शहरी सौन्दर्यका लागि । यसरी आएका नयाँ पुस्ताका युवामा पनि वर्गीय चेत र पक्षधरता छ भन्न खोजिरहनुभएको हो ?

अवश्य हो । काठमाडौं साह्रै अव्यवस्थित शहर हो । यस्तो शहर देशका अरु ठाउँमा बनाउनु हुन्न । काठमाडौंको समस्या भनेको व्यवस्थित शहरीकरण हो । बहस यो विषयमा केन्द्रित हुनुपर्ने थियो । मेयर बालेन शाह आफैँ आप्रवासी हो । अहिले यहाँ चलिरहेको ‘एन्टिमाइग्रेसन’ हो । अहिले शहरमा मध्यमवर्ग बढ्दो क्रममा छ । यो संख्या बहुमतमा पनि रहेको छ । त्यसैले तपाईं बहुमतको कुरा सुन्ने कि सत्य पक्षमा लाग्ने ? नेतृत्वले बहुमतको कुरा मात्र सुन्ने होइन, सत्यको पक्ष लिने पनि हो । सधैँ बहुमतको कुरा सही नहुन सक्छ । नेतृत्व र अरुमा फरक यही हुन्छ । हामीले सतही कुरा मात्र गर्न थालेका छौँ । विदेशमा भएकालाई मतदानको कुरा गर्छौं । विदेशमा रहेका नेपालीलाई मतदानको अधिकारको कुरा गर्दा युवाहरूलाई विदेश जानबाट कसरी रोक्ने भन्ने प्रमुख प्रश्न हो । पुल बनायो कि बनाएन भन्ने कुरा बढी चर्चा हुन्छ । तर, यहाँ भ्रष्टाचार हुनुको कारण के हो ? यो विषयमा चर्चा हुँदैन, गर्न चाहँदैनौँ ।

अहिलेको अर्थतन्त्र भनेको हरित अर्थतन्त्र हो । अब शहरमा ठूला-ठूला धुवाँ फाल्ने उद्योगहरू होइन, हरित शहरीकरणतर्फ जानुपर्छ । अब ठूला–ठूला उद्योग भएर मात्र हुन्न । यहाँ त स्थानीय तहको एकथरी कुरा गर्छन्, प्रदेशको अर्को थरी कुरा गर्छन् । अनि, संघ झन् फरक देखिन अनेक मोडेलमा विकासका कुरा गर्छन् । तीनै तहको विकासको मोडेल एकसँग अर्को मिल्दैन । त्यही भएर विकासको मोडेल पनि एक हुनुपर्छ ।

सार्वजनिक संस्थाका बारेमा बहस हुँदैन । सार्वजनिक संस्थाले साख गुमाएका छन् । त्यो गुमाएको साख जोगाउने बहस नै छैन । ती संस्थाहरूको कमजोर हुनुका छिद्र खोज्नुपर्छ । सार्वजनिक संस्थाहरू बेहाल छन् । अहिले एउटा पनि सार्वजनिक संस्था गर्व गर्न लायक छैनन् । सार्वजनिक विद्यालय, विश्वविद्यालय, अस्पताल, अख्तियार, अदालत सबैको अवस्था नाजुक छ । ती संस्थाप्रतिको विश्वास धर्मराएको छ । अनि, ती सबै ठाउँमा दलीयकरण गरेका छौँ । यो रोकिनुपर्छ । म त्रिभुवन विश्वविद्यालय पढेको मान्छे हुँ । तर, त्यसको अवस्था हेर्दा पीडा हुन्छ । सरकारी अस्पतालमा उपचार गर्न किन लाग्दैन ? किन सामुदायिक विद्यालयमा बच्चा भर्ना गर्दैनौँ ? त्यस कारण, सार्वजनिक संस्था बचाउनु र सबलीकरण गर्न विधेयक आउनुपर्छ । स्वार्थको द्वन्द्व रोक्ने कानुन छैन, यो अर्को विडम्बना छ । संसद्‌भित्रै स्वार्थ समूहहरू छन् । उनीहरूले आफ्नो स्वार्थअनुसार कानुन बनाउनेसम्म गर्न थालेका छन् ।

राजनीतिक दलहरूमा युवानेता छन् । दलका भ्रातृ संगठन पनि छन् । तर पनि युवाले नेतृत्व गर्न नपाएको, उनीहरू पुराना नेताहरूको एस म्यान मात्र देखिन्छन् । तर, यो चुनावमा नयाँ राजनीतिक दल उदाए, त्यहाँ युवाको आकर्षण बढी देखियो । पुराना राजनीतिक दलमा युवापुस्ता आकर्षित हुने सम्भावना छ ?

राजनीतिक दलहरूले पार्टी पद्धतिलाई पुनर्संरचना गर्नुपर्छ । अझ कम्युनिस्टहरूले सांगठनिक प्रक्रिया सुधार गर्नुपर्छ । दलहरूभित्र सांगठनिक सोपान छ । युवाहरूलाई आकर्षित गर्न यो तोड्नुपर्छ । कार्ल मार्क्सले समाजवाद भन्नुभन्दा पहिला डेमोक्रेसी भनेका छन् । उहाँले धेरै कृतिमा डेमोक्रेसीको कुरा लेख्नुभएको छ । मेरो पीएचडीको विषय पनि डेमोक्रेसी हो ।

वास्तविक डेमोक्रेसीको अभ्यास हो । तर, नेपालमा डेमोक्रेसी भर्सेज कम्युनिस्ट भयो । समाजवादमा जाने भनेको त डेमोक्रेसीबाट नै हो । डेमोक्रेसी पार्टीभित्र पनि हो । यहाँ त सोपानको क्रम पुरानो छ । नेतृत्वले पद कब्जा गर्ने, मुख्य पार्टीको नेतृत्वमा आउँदा युवा बुढो भइसक्छ । त्यसकारण सांगठनिक विधि नयाँ बनाउनुपर्छ । युवाहरू अटाउँछन् भन्ने बनाउनुपर्छ । युवा मात्र होइन, विभिन्न ज्ञान भएका सीप भएका मानिसलाई पार्टीमा ल्याउनुपर्छ । त्यो संरचना बनाउनुपर्छ । मुख्य नेतृत्वमा डर छ । मेरो पद सुरक्षित रहन्छ रहँदैन भन्ने बढी भयो । आफ्नो पदको बढी चिन्ता देखिन्छ । पद नहुँदा शक्ति रहँदैन भन्ने नेतृत्वलाई लागेको छ । २० वर्षअघि भेटेका नेताहरू खासै विकास भएको पाइँदैन । समाजमा भएको परिवर्तनको उनीहरूले महसुस गरेको देखिँदैन । खासमा नेताहरूमा टीका लगाउने प्रथाले बिगारेको छ । पार्टीमा आन्तरिक प्रतिस्पर्धा गर्न दिनुपर्छ । व्यक्तिले प्रतिस्पर्धा गर्दा आफ्नो विकास गर्छ । तर, यहाँ नेताका घरमा गएर रिझाउँदा मेरो पद सुरक्षित हुन्छ भन्ने मनोविज्ञान स्थापित भइदियो ।

दल र नेता एकातिर समाज अर्कोतिर छ भन्नुभएको हो ?

हो । दलहरू पुरानै तरिकाले चलिरहेका छन् । उनीहरूले अपनाएको तौरतरिका पुरानो भइसक्यो । समाजले सोचिरहेको कुरा फरक छ । दल र नेताको सोच आफ्ना लागि मात्र सान्दर्भिक हुने होइन, जनताका लागि पनि सान्दर्भिक हुनुपर्छ । अहिले जनता र पार्टीबीचको मिटिङ प्वाइन्टमा ल्याउनुपर्ने चुनौती छ ।

माओवादी केन्द्र र नेपाल समाजवादी पार्टीबीच एकता हुँदैछ । अब नयाँ तरिकाले पार्टी संरचना हुने कुराचाहिँ कति सम्भव छ ?

हो । अब नयाँ तरिकाले पार्टी सञ्चालन हुनुपर्छ । सांगठनिक, सैद्धान्तिक आधार के हो, जनतालाई के दिने हो, जनताले के सोचेका छन् ? पक्षधरता के हुन् ? भन्नेबारे नयाँपन आउनुपर्छ । अब संख्यात्मक कुरा होइन, गुणात्मक तरिकाले जानुपर्छ । प्रचण्ड र बाबुराम मिल्नेबित्तिकै नयाँ उभार आउँछ भन्ने हुँदैन । अब एकताबाट बन्ने पार्टीले राजनीतिक, सैद्धान्तिक र समस्या समाधान निकाल्ने तरिकाले आउनुपर्छ । प्राविधिक कुरा मिलाउनुपर्छ । सांगठनिक तरिका नयाँ हुनुपर्छ । पुरानै तौरतरिकाले सोच्ने पात्रहरू र नयाँ तरिकाले सोच्ने पुस्ता सँगसँगै लैजानुपर्छ । नत्र भने युवाहरूलाई माथि आउन समस्या हुन्छ । अब त्यो सहज बनाउनुपर्छ ।

हिजो नयाँ शक्ति बनाउँदा जे गल्ती गर्‍यो, त्यो अब पनि दोहोर्‍याउनुहुँदैन । त्यही गल्ती फेरि दोहोर्‍याउनु हुन्न ।

कांग्रेसमा गगन थापा प्रधानमन्त्री हुन्छौँ भनिरहँदा कम्युनिस्ट पार्टीमा पनि युवाहरूले अब नयाँ तरिकाले सोच्नुपर्छ भन्ने समय आएको हो ?

हो । अब पनि चुप लागेर बस्यौँ भने सामूहिक रूपमा सबै डुब्ने हो । अब युवाहरूले प्रयास गर्नुपर्ने समय आयो । चल्छ, हुन्छ भन्ने समय अब सकियो । पानी उम्लिन निश्चित समय आउनुपर्छ । अब चुप लागेर बस्नु हुँदैन । कांग्रेसका युवाहरूले पनि प्राविधिक कुरा गर्नुभएको हो । विचारको हिसाबले कहाँ लैजाने हो ? समाज कस्तो बनाउने हो ? देश कुन तरिकाले चलाउने भनेर कांग्रेसमा बहस भएको छैन । तर पनि नेतृत्वमाथि प्रेसर बढाइराख्नुभएको छ । चलायमान देखिएको छ ।

अहिलेका राजनीतिक दलमा युवाहरू नेतृत्वमा आउन कति सहज छ ? अझ कम्युनिस्ट पार्टीमा युवा नेतृत्व आउन कति सहज हुन्छ ?

कहीँ पनि सहज छैन युवाहरू नेतृत्वमा आउन । सहज छैन भन्दैमा छोड्नु हुन्न । सबैभन्दा बढी योगदान गर्ने त कम्युनिस्ट नै हौँ । सबैभन्दा बढी हिक्मत गर्ने हामी कम्युनिस्ट नै हौँ । हामीहरू समस्यासँग डराउँदैनौँ । आफ्नै पार्टीमा हिक्मत हार्नु हुन्न । अब रिफर्म गर्न आवश्यक छ । जनयुद्धमा कमाण्ड सिस्टममा चल्नुपर्थ्यो । तर, अब त्यो तरिकाले चलेर कहीँ पुगिँदैन । नयाँ शक्ति निर्माण गर्दा वैचारिक हिसाबले नयाँ भन्यौँ तर सांगठनिक हिसाबले केही पनि नयाँ गर्न सकेनौँ । अब सांगठनिक तरिकाले नयाँ बनाउनुपर्छ ।

दुई पार्टीबीच एकता हुँदा हिजोकै तरिकाको वैचारिक र सांगठनिक पद्धति हुन्छ कि नयाँ तरिकाले हुन्छ ?

हिजैको तरिकाले भयो भने कसैमा पनि ऊर्जा आउँदैन । संगठन निर्माण शून्यबाट सुरु गर्नुपर्छ । पार्टी साँच्चिकै नयाँ बनाउने हो भने सबैले आत्मसमीक्षा गरेर अघि बढाउनुपर्छ । हिजोको जस्तो हजार जनाको केन्द्रीय कमिटी बनाउने होइन, जनतामा ऊर्जा र नयाँपन ल्याउने गरी पार्टी संगठन बनाउनुपर्छ ।

पार्टी एकतापछि पार्टीको वैचारिक आधार मार्क्सवाद नै हुन्छ कि अरु नै केही हुन्छ ?

वैचारिक आधार समाजवाद नै हो । योभन्दा अझ राम्रो आए हो । नत्र अहिले मार्क्सवाद नै हो । सामाजिक न्याय, सबैभन्दा पिछडिएका जनताको पक्षमा पार्टी हुनुपर्छ । हामी दबिएको वर्गको पक्षमा हुनुपर्छ । हामी प्रगतिशील हुनुपर्छ । हामी सामाजिक अर्थतन्त्रमा आधारित राज्य बनाउने हो । नाम के दिने भन्ने प्राविधिक कुरा हो । पुँजीवादीहरूले नाममा बहस गर्दैनन् । हामी पुँजीवादी हुँ भन्दैनौँ । तर, हामी कम्युनिस्टहरू प्राविधिक कुरामा बढी समय खर्चन्छौँ । मार्क्सवादी वैज्ञानिक समाजवादी भन्छन् । मार्क्सवाद वैज्ञानिक हो, समाजवादी हो । तर, नामका पछाडि के जोड्ने भन्नेमा बहस बढी गर्ने भयौँ । नाममा कचकच गरेर समय खेर नफालौँ । गरिबका पक्षमा काम गर्ने हो । त्यहीँ पार्टी बनाउने हो ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस १, २०७९ १५:०२