गाण्डीवबाट छुटेकाे वाणजस्तै कवि, सत्तामाथि झोसिरहन्छन् शब्दको आगो

A+ A A-

अर्जुन पराजुली चाेटिला कविताका लागि चर्चित छन् । धर्के कापीमा सफा अक्षरले सामयिक कविता लेख्नु उनकाे विशेषता हाे । उनी आफ्ना छोटा कविताहरू फेसबुकमा शेयर गर्छन् ।

उनका अक्सर कविता व्यंग्यविनोदी हुन्छन् । थोरै शब्दको प्रयोगमा धेरै कुरा अभिव्यक्त गर्न सक्नु कवि पराजुलीकाे खुबी हाे ।

उनी अर्को कुनै घटना वा सन्दर्भलाई आफ्नो देशको अवस्थासँग जोडेर कविता बनाउन खप्पिस छन् । विश्वकप फुटबल चलिरहेका बेला नेपाली समर्थकहरूबीच भनाभन, छेडछाड, वादविवाद चलिहेको छ । यही माथापच्चीसँग देशलाई जोडेर उनले कविता बनाएका छन् ।

अरुको खेल हेरेर
मज्जा पो लिने हो महोदय,
टेन्सन लिन त
आफ्नै देश हेरे भइहाल्यो नि !

कतारमा विश्वकप सुरु हुनुअघि समर्थकहरू ब्राजिल, जर्मनी, पोर्चुगल, स्पेनको नारा लगाइरहेका थिए । तर, फाइनलसम्म आइपुग्दा ती कुनै पनि टिम बाँकी छैनन् । अब रहेका अर्जेन्टिना र फ्रान्सका समर्थकहरू आफूले समर्थन गरेको टिमको पक्ष र आफूले समर्थन नगरेको टिमको विपक्षमा लेखेर सोसल मिडियामा रमाइरहेका छन् । यति मात्र कहाँ हो र, कतिपय समर्थकबीच त वादविवाद भएर बोलचाल नै बन्द भएको घटना पनि छ । यसै मेसोमा कवि पराजुलीले कविता फुराएका छन्:

उता खेल खेल्छ अर्कैले
गोल हान्छ अर्कैले
हार्छ, जित्छ अर्कैले
कप लान्छ अर्कैले
यता रुवाबासी हाम्रो हुन्छ
मारामार हाम्रो हुन्छ
उता
थाल्छन् खेल्न उनीहरू अर्को खेल
यता पानी बाराबार हाम्रो हुन्छ
हो
त्यही देश मेरो हो ।

उनी आफ्ना कवितालाई अक्सर देशको हालतसँग जोड्ने गर्छन् । यसको खास कारण रहेछ । गणतन्त्र ल्याउने अभियानमा उनी जिल्लाजिल्ला घुमेका थिए । जनआन्दोलनमा सडकमा उत्रेर कविता सुनाएका थिए । उनकाे समेत प्रयास रहेकाे अभियान सफल भयाे । देशमा गणतन्त्र आयाे । नेताहरूकाे बाढी आयाे । तर, उनलाई लाग्छ, देश र जनताकाे अवस्थामा कुनै सुधार आएन ।

यी कवि गणतन्त्र स्थापनापछि पनि सन्तुष्ट छैनन् । उनको यो रोष आफैँ सहभागी आन्दोलनप्रति किन हुँदो हो र ! सत्ताको बागडोर सम्हालिरहेकाहरूको हर्कतले उनलाई सन्तुष्ट हुन दिँदैन रे ! त्यसैले उनी अक्सर सत्तामाथि दुई/चार शब्दकाे आगो झोसिरहन्छन् ।

पराजुली लेख्छन्–

आदेश-
हिजो पनि आउँथ्यो
आज पनि आयो ।

फरक यति हो-
हिजो खड्गादेश आउँथ्यो
आज देउवादेश आयो ।

फरक यति हो-
खड्गादेश मध्यरातमा आउँथ्यो,
देउवादेश मध्यदिनमा आयो !

फरक यति हो-
खड्गादेश खड्ग लिएर आउँथ्यो
संसद् भत्काउन,
देउवादेश दाउरा लिएर आयो
जेल भत्काउन !

फरक यति हो-
खड्गादेश आउँदा ढोकामा
माला लिएर बस्थ्यो विद्यादेश
देउवादेश आउँदा ढोकामा
ताला लिएर बस्छ विद्यादेश !

चाहे आओस् खड्गादेश
चाहे आओस् देउवादेश
कुरा एकै हो- सिध्यादेश

चुनावअघिसम्म राजनीतिमा टिकटको झगडा थियो । चुनाव सकिएपछि समानुपातिक सूचीलाई लिएर झगडा सुरु भयो । पक्ष र विपक्ष भएपछि झगडा हुन्छ । झगडालुका आ-आफ्नै स्वार्थ हुन्छन् । स्वार्थ जोडिएपछि समर्पण र योगदानको के कुरा भो र ! टिकट वितरणमा होस् वा समानुपातिक सांसद बनाउन, सबैतिर पहुँच, निकटता र नातागोता हाबी भएको विषयलाई कवि पराजुलीले यसरी कविता बनाएका छन्:

किनेर पाउनुभयो कि चिनेर ?
कि बढाबढमा मोल छिनेर ?
कसरी पाउनुभयो हजुर सांसद ?
कि मर्निङवाकमा सँगै हिनेर ?

चाकरी मात्रै कि लम्पसार परेर ?
भाग कसको–कसको हरेर ?
कसरी पाउनुभयो हजुर सांसद ?
कि पाउनुभयो श्रीमती परेर ?

साटेर पाउनुभयो कि चाटेर ?
कर्दले कुरा कसको काटेर ?
कसरी पाउनुभयो हजुर सांसद ?
कि मान्छे-मान्छेको डोरी बाटेर ?

जोतेर खेत दाताको कि खनेर ?
उधारोमा किन नगद खनखनी गनेर ?
कसरी पाउनुभयो हजुर सांसद ?
खेतालो लाउनुभयो कि आफैँले भनेर ?

पराजुली कवितामार्फत सिंहदरबारदेखि दूरदराज अनि देशदेखि विदेशसम्म पुग्छन् । अनि दुई/चार लाइनमै उन्छन्, त्यहाँ देखिएका थिति, बेथिति:

तिनीहरूको देश
चन्द्रमामा पुग्यो, कम्प्युटरले चलाउँछ
मेरो देश
प्लेटमा पुग्यो, चम्चाले चलाउँछ !
तिनीहरू आलु बेचेर मिर्गौला किन्छन्
म मिर्गौला बेचेर आलु किन्छु !!

५० वर्षअघिदेखि नै लोकलयमा गीत र कविता लेख्न थालेका यी कविले सरकारी जागिर पनि गरेका थिए । २०४६ सालको जनआन्दोलनमा सक्रिय रूपमा सहभागी भएका उनले त्यसकै एक/डेढ वर्षपछि जागिर छोडिदिए । अनि उनी पूर्णकालीन कवितायात्रामा निस्किए । २०६३ सालको आन्दोलनमा पनि उनको महत्त्वपूर्ण भूमिका रह्यो । उक्त आन्दोलनका बेला उनले ज्यानको बाजी थापेर सडकमा जागृति र व्यङ्ग्यका कविता सुनाएका थिए । यसबीचमा देशका विभिन्न ठाउँ घुमेर उनले जनजागरणका खातिर काम गरेका थिए ।

हास्य व्यंग्य कविता लेख्ने कवि पराजुली विगतका आफ्ना भोगाइलाई नै कविताको जग मान्छन् । त्यो बेला घुसखोर कर्मचारीतन्त्रबाट वाक्कदिक्क भएर जागिर छोडेको बताउने उनी व्यवस्था र अवस्थामा सुधार आउने अपेक्षाका साथ राजनीतिक आन्दोलनहरूमा होमिएका थिए । व्यवस्था परिवर्तन भए पनि अवस्था उस्तै रहेकाले उनी वर्तमान नेतृत्वप्रतिको आक्रोश कविता लेखेर मेटाउँछन् ।

समालोचक डा. रामप्रसाद ज्ञवाली कवि अर्जुन पराजुलीको हास्यव्यङ्ग्य कविता 'यात्राको अध्ययन' शीर्षककाे एक लेखअनुसार खासगरी उनी २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि हास्यव्यङ्ग्य कवितातर्फ अघि बढेका हुन् । र, २०४८ सालदेखि नियमित कविता यात्रा गरेका पराजुलीले २०५४ सालसम्म करिब दुई दर्जन कविता र केही गीतहरू लेखेका छन् । तीमध्ये १८ वटा कविता र दुईवटा भूमिकामय कविता गरी २० वटा कविताहरूको सङ्ग्रहका रूपमा 'आन्द्रालोक' (२०५४) प्रकाशित भएको छ ।

पराजुलीले २०५५ देखि हालसम्म करिब सयभन्दा बढी कविता लेखिसकेका छन् । डा. ज्ञवालीकाे लेखअनुसार, २०५५ देखि २०५७ सम्म पराजुलीका कविताहरूमा बहुदलीय व्यवस्थामा देखापरेका विकृति, सामाजिक अराजकता र अपसंस्कृति, बेरोजगारी र विकृति, शैक्षिक क्षेत्र, नेतृत्वका गलत प्रवृत्ति र नेताको चरित्र नै कविताका मुख्य विषयवस्तु बनेको पाइन्छ । २०५७ पछि उनका कविताहरू प्राय राजनीतिकेन्द्रित छन् । २०५९ पछिका उनका अधिकांश कविताहरू प्रतिगमनविरुद्धमा र राष्ट्रिय अस्तित्व र जनाधिकारका पक्षमा लेखिएका देखिन्छन् । उनले कवितामार्फत राजनीतिक एवं सामाजिक विकृतिमाथि प्रहार गर्ने गरेका छन् ।

याे पनि...

अघिल्लाे वर्ष अर्जुन पराजुलीबारे शिलापत्रले बनाएकाे भिडियाेः