डिजिटल नेपाल निर्माणमा शंकामै जन्मिएको फोनपेको उडान

A+ A A-

आजभन्दा पाँच वर्षअगाडि एटीएम मेसिनमा डेबिट वा क्रेडिट कार्ड घुसाएपछि मात्रै पैसा लिन सकिन्छ भन्ने मान्यता स्थापित थियो । एक क्लिककै भरमा तपाईंले चियाको पैसादेखि लाखौँको लेनदेन गर्न सकिन्छ भनेर सोच्नु असम्भवजस्तै कुरा थियो । हुन त विकसित देशहरूले यो असम्भवलाई सम्भव तुल्याएका मात्रै थिएनन् प्रयाेगमा ल्याइसकेका थिए । सर्वसाधारणमा यसको आदतसमेत बसाइसकेका थिए । तर, प्रविधिको विकासमा कछुवाको गतिमा रहेको नेपालमा पैसाको कारोबार डिजिटल रूपमा गराउनु उति सहज विषय भने थिएन ।

राष्ट्र बैंकले यतिबेला डिजिटल बैंकको परिकल्पना गरिरहेको छ । पाँच वर्षअघिबाटै बैंकले नगदरहित भुक्तानीको परिकल्पना नगरेको भने होइन । राष्ट्र बैंकको सोही परिकल्पनालाई यथार्थमा ढाल्नका लागि बलियो खम्बाको रूपमा फोनपेको सुरुवात भयो भन्दा गलत नहोला ।

तीन वर्षअघि मात्रै जन्मिएको फोनपेले नेपाली बजारमा बा मे मात्रै सरेको छैन, छलाङ नै मारेको छ । सन् २०१९ मा राष्ट्र बैंकबाट ननबैंक पेमेन्ट सिस्टम अपरेटर ( पीएसओ) को लाइसेन्स प्राप्त गरेर वैधानिक रूपमा नेपाली बजारमा भित्रिएको फोनपेले छोटो अवधिमा नै १० लाख मानिसहरूको विश्वास जित्न सफल बनेको छ ।

हुन त १० लाख मर्चेन्ट बन्दैमा डिजिटल पेमेन्टमा सफल भएको मान्न सकिँदैन । तर तीन वर्षमा जनमानसमा पैसा बोकेर नहिँड्दा पनि किनमेल गर्न सकिन्छ भन्ने भावनाको विकास गराउन सक्नु आफैँमा गौरवको विषय मान्छन् फोनपेका कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) दिवसकुमार सापकोटा ।

उनी डिजिटल पेमेन्ट सफल बनाउन अझै लामो माइलको यात्रा बाँकी नै रहेको ठान्छन् । काठमाडौंमै ४० प्रतिशत कारोबार हुने फोनपे अब जाजरकोटदेखि औद्योगिक शहर नेपालगन्जसम्म पुर्‍याउनु छ उनलाई । इन्टरनेट, स्मार्टफोनको अभावमै पनि दुर्गम गाउँमा डिजिटल पेमेन्टको बानी बसाउन यतिबेला सीईओ सापकोटा मात्रै होइन, फोनपेका कर्मचारीहरूसमेत अनवरत खटिरहेका छन् ।

यो वर्ष मात्रै १० लाखबाट २५ लाख मर्चेन्ट पुर्‍याउनु छ उनीहरूलाई । जसका लागि अनलाइन पेमेन्टका बारेमा साक्षरता कार्यक्रम सञ्चालन गरिहेको फोनपेको सिंगो टिम नै कुनै बेला आफ्नै योजनामा पूर्ण कन्फिडेन्स थिएन ।

'हामीलाई नेपाली प्रयोगकर्ताले कसरी प्रतिक्रिया जानाउँछन्, विश्वास गर्छन् गर्दैनन् भन्ने शंका थियो । सुरुमा उनीहरूले हामीलाई विश्वास गरेर कारोबार गर्नु चुनौतीपूर्ण नै थियो,' उनी सुनाउँछन् ।

‘यतिबेलासम्म ई–सेवाकै मातहतमा थियो,’ सीईओ सापकोट भन्छन्, ‘अहिले नगरे कहिले गर्ने ? कन्फिडेन्स नहुँदा नहुँदै पनि हामीले लिड गर्ने साहस बटुल्यौँ । साहसले साँच्चै नै सफलता पनि पायो ।’

२०२१ को जनवरीबाट वैधानिक रूपमै सेवा सुरु गरेको फोनपेले आफ्नो मुख्य सेवाको रूपमा क्विक रेस्पोन्स कोड (क्यूआर) पेमेन्टलाई अगाडि बढायो । एकाउन्ट नम्बर हालेर पैसा पठाउनुपर्ने, नभए नोटकै कारोबार गर्नुपर्ने अवस्थामा एक क्लिकमा स्क्यान गरेर कारोबार गर्नु आफैँमा रोचक पनि थियो ।

नयाँ कुराभन्दा पुरानै शैलीमा रमाउन खोज्ने समाजमा आर्थिक कारोबार नै नयाँ तरिकामा गर्नलाई मुस्किल नै थियो । जसले गर्दा फोनपेको टिम शून्य अपेक्षामा अगाडि बढेको सीईओ सापकोटा बताउँछन् । भन्छन्, ‘स्थापना गर्दा हाम्रो एक्सपाइटेसन शून्य थियो । तर, दुई महिनामै रिजल्ट सकारात्मक आयो । चार महिनामा २५ हजार मर्चेन्ट हामीकहाँ जोडिन पुगे ।’

संशयमा सुरु भएको फोनपेलाई कोभिडको साथ

अध्यक्ष विश्वास ढकाल र उनको टिमलाई सन् २०१९ मा फोनपेको स्थापना भइसक्दासम्म स्थापित हुन सकिन्छ भन्नेमा उति विश्वास थिएन । सीईओ सापकोटा सम्झन्छन्, ‘नेपालमा नोटको कारोबार नगरेर मोबाइलबाट गर्नुस् भन्न सक्ने अवस्था नै थिएन ।’

अविश्वासलाई चिर्दै डिजिटल पेमेन्ट जग बसाउन उनीहरू लागिपरिरहे । सुरुका केही महिना उनीहरूको मिहिनेतले कुनै परिणाम निकालेन पनि । क्यूआर पेमेन्टका लागि स्मार्ट फोन इन्टरनेट अनिवार्य भएकैले पनि सुरुका दिनमा फोनपेमा मानिसहरू उति उत्साहित बनेनन् । सीईओ सापकोट एउटा तरकारी पसलेलाई 'क्यूआर राख्नका लागि स्मार्टफोन बोक्नुस्, इन्टनेर राख्नुस्' भनेर सिधै भन्न नसक्दा पनि थप संघर्ष गर्नुपरेको गुनासो गर्छन् ।

सीईओ सापकोटा भन्छन्, 'फोनपेका लागि स्मार्टफोन इन्टरनेट चाहिन्छ भन्ने मर्चेन्टलाई फिल गराउन नै समस्या हुने रहेछ । त्यसैले पनि त्यो समयमा मर्चेन्टका रूपमा आउन व्यवसायीहरू नै मान्दैनथे । तर हामीले प्रयासलाई रोकेनौँ । निरन्तर क्यूआरका फाइदाहरू बुझाइरह्यौँ ।’

यता एपलाई पनि सहज बनाउन थप लगानी जुटाउँदै गएको फोनपेले बजारमा साक्षरताका कार्यक्रमहरू पनि सञ्चालन गर्न थाल्यो ।

यतिबेलासम्म आफ्नो सेवामा सशंकित बनिरहेको टिमलाई कोभिड थप टेवा दिन पुग्यो । २०७६ साल चैतमा नेपालमा कोरोना महामारी फैलिएसँगै मानिसहरू घरभित्रै थुुनिन पुगे । सर्वसाधारणलाई घरैमा बसेर कारोबार गर्नुपर्ने बाध्यात्मक स्थितिको सिर्जना भयो । त्यही मेसोमा फोनपेले आफ्नो जग बलियो बनाउन सफलता पायो । घर बसेरै किनमेल गर्नका लागि मानिसहरू ई–कमर्स चहार्न थाले, यसले ई–कमर्सहरूको संख्या मात्रै बढेन, उनीहरूको आर्थिक कारोबार पनि फोनपेबाटै हुन थाल्यो ।

यता बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले पनि ग्राहक बैंकसम्म आउन नसक्ने भएसँगै मोबाइल बैंकिङ, इन्टरनेट बैंकिङलाई थप प्राथमिकता दिन थाले । जसमा ग्राहक र बैंकबीचमा पुलको रूपमा फोनपेको प्रयोग हुन थाल्यो । सीईओ सापकोटा कोभिडका कारण देश पूर्ण लकडाउन भएकै कारण बैंकहरूले पनि सजिलै सहकार्य गर्न पुगेको बताउँछन् । आजको दिनसम्म फोनपेले ६५ वटा बैंक तथा वालेट कम्पनीहरूसँगै सहकार्य गरिरहेको छ ।

सुरुमा काठमाडौं केन्द्रित भएको फोनपे अहिले देशभर फैलिँदो क्रममा छ । काठमाडौंका गल्लीगल्लीमा भेटिने तरकारी पसलदेखि ठूला रेस्टुरेन्ट तथा सपिङ मलमा क्यूआरको सेवा दिइरहेको फोनपेले अब देशैभर क्यूआर सेवालाई विस्तार गर्ने क्रममा छ । सीईओ सापकोटा सुरुको डेढ वर्षमा ५ लाख मर्चेन्ट पुर्‍याउने योजना सफल भएपछि चालु आर्थिक वर्षभित्रमा थप १५ लाख मर्चेन्ट बढाउने योजनामा आफूहरू रहेको बताउँछन् । यदि फोनपेको यो योजना पनि सफल भएको खण्डमा अर्को आर्थिक वर्षसम्ममा फोनपेको मर्चेन्ट संख्या मात्रै झण्डै २५ लाख पुुग्नेछ ।

अहिले फोनपेको कारोबार निरन्तर बढ्दो क्रममा छ । फोनपेबाट दैनिक करिब ३ लाखको हाराहारीमा कारोबार भइरहेको छ । जसमा क्यूआरबाट मात्रै डेख लाखको कारोबार दैनिक हुने गरेको छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर २५, २०७९ १६:५८