गण्डकीमा ‘कलम’को कन्तबिजोग

A+ A A-

पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपाल नेतृत्त्वको नेकपा एकीकृत समाजवादीले यो चुनावबाट राष्ट्रिय दलको मान्यता पाउन सकेन । यो दलले देशभर प्रत्यक्षतर्फ प्रतिनिधिसभामा १० र प्रदेशसभाहरुमा १५ सिट जितेको छ । कलम चुनाव चिन्हह्न भएको समाजवादीले गण्डकीमा प्रदेशसभा र प्रतिनिधिसभा दुवैमा एक सिट जित्न सकेन ।

गण्डकी प्रदेशका १८ प्रतिनिधिसभा र ३६ प्रदेशसभा सिटमा समाजवादी ‘निल’ भएको छ । गठबन्धनबाट एकीकृत समाजवादीले १८ प्रतिनिधिसभा निर्वाचन क्षेत्रमध्ये कास्की–२ मा मात्रै एक सिट भाग पाएको थियो । प्रदेशसभातर्फ नवलपुर २ (२) उक्त पार्टीको भागमा परेको थियो । दुवै सिटमा एमाले उम्मेदवार निर्वाचित भएका छन् ।

निर्वाचन आयोगका अनुसार प्रदेशमा एकीकृत समाजवादीका सात जना उम्मेदवार थिए । तर, तीमध्ये कास्की–२ र नवलपुर २ (२)का मात्रै गठबन्धनमा समाजवादीले सिट पाएका उम्मेदवार हुन् । तनहुँका चारवटै प्रदेशसभा र स्याङ्जा २ (१)मा पनि आफूहरुलाई गठबन्धनका अन्य दलले कम आँकेको भन्दै समाजवादीका नेताले उम्मेदवारी दिएका थिए । यी पाँच जना उम्मेदवारले अन्तिममा गठबन्धनकै उम्मेदवारलाई समर्थन गरेका थिए ।

पहिलोपटक आम निर्वाचनमा सहभागी भएको नेकपा एकीकृत समाजवादीको जनाधार गण्डकीमा निकै कमजोर देखिएको छ । सात प्रदेशमध्ये गण्डकीमा उसले समानुपातिकतर्फ पनि सबैभन्दा कम मत ल्यायो । प्रतिनिधिसभाको समानुपातिकमा उक्त पार्टीले ९ हजार ५७३ मत पाएको छ । यो मत चित्रबहादुर केसी नेतृत्वको राष्ट्रिय जनमोर्चाले पाएकोभन्दा पनि कम हो । जनमोर्चाले समानुपातिकमा १० हजार १९९ मत पाएको छ ।

गण्डकी प्रदेशसभाको समानुपातिकमा त मतदातालाई एकीकृत समाजवादीभन्दा संगठन नै नभएको हाम्रो नेपाली पार्टी (लौरो अभियान)लाई पत्याएका छन् । प्रदेशसभामा एसले १५ हजार ७६ मत पाएको छ । लौरो अभियानले १८ हजार ७३७ मत पाएको छ ।

कन्तबिजोग किन ?

गण्डकीमा समाजवादीको यस्तो हविगत हुनुको मुख्य कारण गठबन्धनबाट न्यून सिट पाउनु हो । तर, त्यो मात्रै कारण भने होइन । एकीकृत समाजवादीले एक्लै लडेको भए पनि एक सिट नजित्ने समानुपातिकमा प्राप्त मतले देखाउँछ । अर्थात् यो पार्टीको जनाधार गण्डकीमा चुनाव जित्ने खालको छैन ।

समानुपातिक मत हेर्ने हो भने गण्डकीमा समाजवादीको जनाधार १५ हजारमात्रै रहेको पुष्टि हुन्छ । प्रदेशसभामा पाएको मत प्रतिनिधिसभामा समाजवादीले पाएको देखिँदैन । प्रदेशसभामा आएको समानुपातिक मत प्रतिनिधिसभामा भने अन्य दललाई ‘ट्रान्सफर’ भएको छ । अधिकांश मत राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीलाई गएको समाजवादीका नेताहरुको विश्लेषण छ ।

एकीकृत समाजवादीका पोलिटब्यूरो सदस्य एवं गण्डकी सचिव प्रतापलाल श्रेष्ठ आफूहरुकै कमजोरी भएको बताउँछन् । ‘नतिजा राम्रो रहेन । यस्तो अपेक्षा पनि गरेका छैनौँ । मसिनो गरी समीक्षा गर्दैछौँ,’ उनी भन्छन्, ‘हाम्रो पार्टीकै कमजोरी भएजस्तो लाग्छ । हामी जसरी मतदातामाझ जानुपथ्र्यो । त्यो जिल्ला–जिल्लाबाट हुन सकेन ।’

एकीकृत समाजवादी यो अवस्थामा आउनुको मुख्यतः दुई वटा कारण औँल्याएका छन् । पहिलो, प्रत्यक्षमा उम्मेदवार नहुनु । प्रत्यक्षमा आफ्नै उम्मेदवार नहुँदा भएका नेता–कार्यकर्ता चुनावमा सक्रिय भएनन् । त्यसो हुँदा समानुपातिकमा भोट माग्ने क्रम तीव्र हुन सकेन ।

दोस्रो, बलियो संगठन नहुनु । माधवकुमार नेपाल अलग्गिएपछि एमाले छोडेर उनको पछि जाने जनाधार भएका प्रभावशाली नेता निकै कम भए । यसो हुँदा प्रदेशमा यो पार्टीलाई स्थापित हुन अप्ठेरो परेको हो । एकीकृत समाजवादीको सबैभन्दा बलियो संगठन भएको जिल्ला कास्की मानिन्छ । कास्कीमा समानुपातिकतर्फ यो पार्टीले ४ हजार ११९ मत पाएको छ ।

कास्कीपछि तनहुँ राम्रो मानिन्छ । तर, प्रदेशभर सम्मानजनक टिकट नपाएपछि अधिकांश नेता–कार्यकर्ता निष्क्रिय बसिदिए । ‘मतको हिसाबले कास्कीपछि तनहुँमा राम्रो छ । तर, तनहुँका केही साथीले पार्टी नै छोड्नुभयो । भएकाहरु पनि सक्रिय भएर लाग्नुभएन,’ नेता श्रेष्ठले सुनाए ।

गठनको मर्मविपरीत पार्टी नेतृत्व सत्ता स्वार्थमा लागेको भन्दै केन्द्रीय सदस्य तनहुँका चित्रबहादुर थापा र रेखा थापा बस्यालले १० दिनअघि पार्टी नै परित्याग गरेका छन् । उनीहरु एक महिना पहिलादेखि नै समाजवादीका राजनीतिक गतिविधिमा निष्क्रिय थिए । एमाले कास्की जिल्ला कमिटी सचिव होमबहादुर नेपाली पनि गत कात्तिकमा एमाले फर्किएका थिए । जसले पार्टी खोल्दा गण्डकीमा साथ दिएका थिए उनैले पार्टी छोडेपछि समाजवादीलाई गण्डकीमा थप धक्का लागेको छ । कास्कीका युवा नेता शिवजी गुरुङ पनि टिकट नपाएपछि नेतृत्वसँग असन्तुष्ट छन् ।

गत स्थानीय तहको चुनावमा पनि समाजवादीले सन्तोषजनक जित निकाल्न सकेको थिएन । यो पार्टीले गण्डकी प्रदेशमा कास्कीको पोखरा महानगरपालिकाको मेयर, अन्य जिल्लामा तीन जना वडाध्यक्ष, तीन जना महिला सदस्य, चार जना दलित महिला सदस्य, ८ जना सदस्य जितेको थियो । यो शक्ति पनि गठबन्धनकै बलमा प्राप्त भएको हो ।

मतदाताले समाजवादीको चुनाव चिह्न कलमभन्दा नवगठित स्वतन्त्र पार्टीलाई पत्याएका छन् । कास्की–२ मा एमाले नेतृ विद्या भट्टराईले चुनाव जित्दा गठबन्धनबाट उम्मेदवार रहेका समाजवादीका श्रीनाथ बराल तेस्रो भए । उनीभन्दा २ हजार ८३६ मतले रास्वपाका माधवप्रसाद कँडेल अगाडि रहे । बराल चुनाव लडेको कास्की २ बाट एकीकृत समाजवादीले समानुपातिकमा जम्मा एक हजार १७७ मत पाएको छ ।

मनाङेको प्रवेशले जोगिएको साख

मनाङ २ बाट प्रदेशसभामा निर्विरोध निर्वाचित राजीव गुरुङ (दीपक मनाङे) गत सोमबार एकीकृत समाजवादी प्रवेश गरेका छन् । उनको प्रवेशले प्रदेशमा समाजवादीको उपस्थिति रहने छ जसले उक्त पार्टीको साख जोगिएको छ । तर, यो साख पार्टीगत बल र ब्यालेटमा कलममा मत आएर जोगिएको होइन । यसअघिको गण्डकी प्रदेशसभामा माधव नेपाल पक्षका एक जना पनि सांसद थिएनन् । २०७४ सालमा नेकपा एमालेले समानुपातिकसहित २७ सांसद जितेको थियो । तर, तीमध्ये कोही पनि नेता नेपालसँगै विद्रोह गरेर नयाँ पार्टीमा गएनन् ।

केन्द्रमा गठबन्धन भए पनि प्रदेशमा सांसद नहुँदा त्यतिबेला एकीकृत समाजवादी सरकारमा जान पाएन । कतिसम्म भने एकीकृत समाजवादीले संविधानको धारा १७० मा भएको गैरसांसद ६ महिनासम्म मन्त्री बन्न सक्ने व्यवस्थाअनुसार सरकारमा जाने योजना बनाएको थियो । तर, त्यो सफल भएन ।

यसपटक प्रदेशसभामा एक जना पनि सांसद नजितेपछि पहिलेको जस्तै हविगत समाजवादीको हुनेवाला थियो । तर, स्वतन्त्र निर्वाचित मनाङेले समाजवादी रोजेसँगै योपटक संसदमा यो पार्टीको प्रतिनिधित्व हुँदैछ । संघको गठबन्धन निरन्तर रहेको अवस्थामा यहाँ गठबन्धनको सरकार बन्छ र मनाङे समाजवादीबाट फेरि सरकारमा सहभागी हुने सम्भावा छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर २१, २०७९ १७:४९