प्रदेशसभामा महिलालाई समानुपातिककै भर

A+ A A-

मंसिर ४ मा सम्पन्न प्रदेशसभा निर्वाचनमा कर्णालीमा प्रमुख दलहरूले प्रत्यक्षतर्फका २४ सिटमा पुरुषहरूलाई मात्र उम्मेदवार बनाए । उम्मेदवारै नबन्दा महिलाको प्रतिनिधित्व हुने कुरै भएन । प्रत्यक्षमा महिला उम्मेदवार नबनाउँदा दलहरूले आफूले पाएको समानुपातिक सिटमा सबै महिला पठाउनुपर्ने भएको छ । कर्णाली प्रदेशसभामा ३३ प्रतिशत महिला पुर्‍याउन समानुपातिकका कुल १६ सिटमा १४ जना महिला पठाउनुपर्नेछ ।

४० सदस्यीय प्रदेशसभामा २४ सांसद प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणालीबाट र १६ जना समानुपातिकबाट चुनिएर आउने व्यवस्था छ । महिलालाई प्रत्यक्षमा अवसर नदिँदा प्रत्यक्षतर्फबाट महिला सहभागिता शून्य भएको छ । प्रदेशसभामा महिला सहभागिता ३३ प्रतिशत हुनुपर्ने स्पष्ट व्यवस्था छ, तर दलहरूले महिलाहरूलाई प्रत्यक्षतर्फबाट उम्मेदवार बनाएनन् ।

यस आधारमा कर्णाली प्रदेशसभाका लागि प्रत्यक्षतर्फ ९ सिट जितेको नेपाली कांग्रेसबाट समानुपातिकतर्फ ५ जना महिला निर्वाचित हुनेछन् । समानुपातिकका लागि बन्दसूचीबाट समावेशी समूहका एक जना आदिवासी जनजाति, तीन जना खस आर्य र एक जना दलित समूहबाट सांसद हुनेछन् । निर्वाचित हुने यी उम्मेदवार समुहमा भने दुई जना पिछडिएको क्षेत्रको हुनु अनिवार्य छ । यस आधारमा कांग्रेसबाट सुर्खेतकी जानकी सिंह, हुम्लाकी विजया बुढा, दैलेखकी इन्द्राकुमारी शाही सांसद हुने सम्भावना छ । यस्तै, सुर्खेतकै बलिमाया बुढा र लक्ष्मी सुनारसमेत समानुपातिकतर्फबाट सांसद बन्ने देखिन्छ ।

प्रत्यक्षतर्फ ९ सिटमा जित निकालेको नेकपा माओवादी केन्द्रले समानुपातिकतर्फ ४ सिट पाउने देखिन्छ । माओवादीले समानुपातिकमा पाएको ४ सिटमा महिला नै आउने भएका छन् । माओवादीले निर्वाचन आयोगमा पठाएको बन्दसूचीमा कालीकोटकी यशोदा न्यौपाने र मिलन खड्का, डोल्पाकी उर्मिला बिक र हुम्लाबाट जुम्किन लामाकार्की समानुपातिक सांसद बन्ने सम्भावना छ ।

यस्तै, प्रत्यक्षतर्फ ५ सिट जितेको एमालेबाट ४ जना महिला चुनिनेछन् । एमालेबाट कालिकोटकी दक्षिणा शाही, रुकुमपश्चिम तुलसा मल्ल, सुर्खेतकी नन्दा गुरुङ्ग, दैलेखकी गमता बिक समानुपातिक सांसद बन्ने देखिन्छ । राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीबाट सुर्खेतकी सन्तोषी शाही निर्वाचित हुने सम्भावना छ भने नेकपा एकीकृत समाजवादीबाट रुकुमपश्चिमकी कल्याणी खड्का समानुपातिक सांसद बन्ने देखिन्छ ।

कर्णालीमा प्रत्यक्षतर्फ दलहरूले महिलालाई अगाडि सार्न नसक्नुको मुख्य कारण चुनाव हारिने डर रहेको राजनीतिक विश्लेषक पिताम्बर ढकाल बताउँछन् । ‘प्रदेशसभामा प्रत्यक्ष र समानुपातिबाट ३३ प्रतिशत महिला सहभागिता गराउने प्राव्धान छ, तर आँकडा पुग्न सकेको छैन, यसको मुख्य कारण के हुन सक्छ भने, डिसिजन मेकरहरू निर्णय निरुपणकर्तारुले महिलाई उम्मेदवार बनाउन क्रियासिलता देखाउनुपर्ने हो, महिलाप्रति संवेदनशील हुनुपर्ने हो तर त्यसो देखिएन,’ विश्लेषक ढकाल भन्छन्, ‘मूलभूत रूपमा यो के हुन सक्छ भने महिलाहरूलाई चुनाव लडायो भने पराजित हुन सक्छन्, पार्टीले बहुमतले प्राप्त गर्न सक्दै भन्ने गलत सोचको कारण महिला सहभागिता १० प्रतिशतमा खुम्चिएको अवस्था हो ।’

राजनीतिक दलहरूले जनसंख्याको आँकडा हरेर जति महिलाको प्रतिनिधित्त्व गराउनुपर्ने थियो त्यो नगराइनु महिलाप्रति अन्याय भएको ढकालको भनाइ छ । अधिकारको स्थायित्वका लागि महिला आफैँ क्रियाशील भएर लाग्नुपर्ने ढकालको धारणा छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर १४, २०७९ १६:४५