सिर्फ मेरो छोरो

A+ A A-

लक्ष्मीलाई आफू जन्मेको ठाउँ राम्रो लाग्छ । उसले हिँडेका बाटा, पढेको स्कुल र खेले–कुदेका ठाउँ नै रमाइलो लाग्छ । तर, अहिले पशुलाई बेच्दा घाँटीमा दाम्लो लाएर डोहोर्याउँदै लगेजस्तो उसलाई पनि सिन्दुर अनि पोतेले डोर्याएझैं लाग्न थालेको छ ।

पशुलाई लगेर जसको घरमा बाँधिदियो, त्यो नै उसको घर र जसले खान दियो, ऊ नै मालिक भएजस्तो लक्ष्मीले पनि आफ्नो ठानेको घर माइती र अर्काको घरलाई आफ्नो बनाउनुपरेको छ । आफ्नो घरबाट अर्काको घरमा बसाइँ सर्दा कस्तो बुहार्तन र पीडा सहनुपर्छ भन्ने कुरा भोग्नेलाई मात्र थाहा हुँदो रहेछ । देख्नेले त सबै सुख नै देख्दो रहेछ ।

परिस्थिति, बाध्यता वा रहर के हो ? उसलाई थाहा छैन तर दुई सन्तानकी आमा बनेर पनि पेटमा अर्को गर्भ बोकेकी छ । कतिवटा सन्तानकी आमा बन्नुपर्ने हो, त्यसको तय सासू, ससुरा र पतिले नै गर्थे ।

लगातार दुई छोरी जन्मनु उसको कमजोरी भन्ने सासूको गन्थन मात्र बुझेकी छ । लक्ष्मी आफू छोरी भएर जन्मिएको र आफ्ना पनि छोरी मात्र भएकामा भगवानलाई भन्ने गर्थी, ‘हे भगवान् ! यदि मेरो अर्को जन्म हुन्छ भने मलाई छोरो मान्छेको रुपमा जन्म देऊ ।’

एकदिन पतिले खुबै माया गरेर सहर घुमाउन लैजाने भए । दंग पर्दै पतिको पछिपछि लागी । उसलाई एउटा साडी रोजाएर किनिदिए । दुवैजना आमनेसामने बसेर होटलमा चियानास्ता पनि खाए । त्यसपछि लक्ष्मीको चेकजाँच गराउन दुवै जना एउटा क्लिनिकतिर लागे । पतिको साथमा घुम्न पाएर मख्ख परेकी लक्ष्मीलाई नर्सले भित्र एउटा बेडमा सुत्न लगाइन् । पति र डाक्टर कुरा गरिरहेकै थिए ।

डाक्टर आए । पतिलाई छेउमै बसाए । उसको पेटमा मेसिन राखियो । फेरि पनि छोरी नै भएको ठहर्याइयो । अब फेरि तेस्री छोरी स्वीकार्य थिएन । उनले डाक्टरसँग गर्भपतन गराउन सल्लाह गर्न थाले । लक्ष्मीका आँखा भरिए । गर्भमा भएको बच्चालाई बाहिरबाटै स्पर्श गरी । उसको मातृत्व सल्बलायो । छाती चरक्क भयो । श्वासभन्दा छिटोछिटो पसिना बग्न थाल्यो ।

हात जोड्दै गर्भपतन नगराउन अनुरोध गरी । दुवै हात जोडेर लाख बिन्ती गरी तर उसको केही सीप लागेन । न त गर्भ बोक्न उसलाई सोधियो, न त गर्भपतन गराउन नै उसलाई सोध्न जरुरी ठानियो । उसको गर्भ त अरु कसैको मर्जीमा चल्ने भाँडो न थियो । आफ्नो भाँडो खाली गराएकोमा पसिना र पीडाले निथु्रक्क भई । एउटा भ्रुणको अन्त्यसँगै एउटी निर्दोष चेलीको अन्त्य गरियो । मातृत्वले पतिको विरोध गर्न उक्साइरह्यो तर शारीरिक र मानसिक पीडाले उसको हातको सहारालाई स्वीकार्दै सँगै हिँडायो ।

घर सल्लाह नै भएको रहेछ, लक्ष्मीलाई बुझ्न समय लागेन । तीन तीनवटी बैंसे के गर्नु र ? ठिकै गरिस् छोरा ! एउटी आमा आफ्नै नातिनीको हत्यारालाई स्याबासी दिँदै थिइन् । लक्ष्मीको शरीर छियाछिया भएको तथा विक्षिप्त मातृत्वको कुनै चिन्ता थिएन कसैलाई ।

केही दिन बिते । लक्ष्मी उठेर घरधन्दा गर्न थाली । घरधन्दा सकेर ओछ्यानमा पल्टेकी मात्र थिई, ‘अनिकेत’ छेउमै आएर लक्ष्मीलाई हेर्दै मुस्कुराए । अनिकेतको अनुहार शान्त देखिन्थ्यो, ठूलै पुरुषार्थ गरेजस्तो । लक्ष्मीका आँखा भने ओभाना थिएनन् । एक निमेष उसका आँखामा हेर्दै अनिकेतले भने, ‘अर्कोपल्ट छोरो पाउलिस् । छोरोले हाम्रो वंश चलाउला । हाम्रो अंश खाने पनि त कोही चाहियो नि होइन ? घरमा बुहारी ल्याउँला । घर उनीहरूलाई सुम्पिएर शान्तिले मरौंला । हामी मरेपछि दागबत्ती दिएर स्वर्गको बाटो देखाउने छोरो ........।’

लक्ष्मीको आँखाबाट अविरल आँसु बर्से । यतिन्जेलसम्म आँसु पुछिदिँदै गालामा चुम्न पनि भ्याइसकेको थियो । पति न ठहरियो, पत्नीको इच्छाको के नै मतलब थियो र ? उसलाई त केवल लक्ष्मीको शरीररुपी भाँडोको आवश्यकता थियो, मन लाग्यो प्रयोग गर्यो, मन नलागे फर्केर पनि नहेर्यो । चाहना पूरा नहुन्जेलसम्म खेलिरह्यो, उसको शरीरसँग ।

लक्ष्मीले स्वाँस्वाँ गर्दै मस्त निदाएको पतिप्रति घृणाले हेर्दै नाक खुम्च्याई । एक मनले सोची, यही निदाएकै बेला घाँटी थिचेर मारिदिऊँ । आफ्ना दुवै हात उसको घाँटीसम्म लगी । रिसले दाह्रा किटी । फेरि तुरुन्तै सम्झी, आफ्नो शरीरमा सेतो साडी बेरिएको । चिमोटिएको मातृत्व र छटपटीका कारण निद्रादेवी ऊसँग रिसाएकी थिइन् सायद । आँखा झिमिक्कै भएनन् ।

लक्ष्मी दिउँसो घाँस काट्न डोको, नाम्लो र हँसिया बोकेर घरबाट निस्की । निशालाई भेटेर मनभरिका कुरा सुनाउनु थियो । सबै बेलीबिस्तार लाइसक्दा दुवैजना खुब रोएका थिए । निशाको सल्लाहमा दुवै स्वास्थ्य चौकी पुगे । लक्ष्मीले कसैलाई थाहा नदिने सर्त गराई र गर्भ निरोधक चक्की लिएर आई ।

एक दिन दुई दिन गर्दै वर्ष दिन बित्यो । सासूससुराको नाति खेलाउने रहर ज्यूँका त्यूँ थिए । सासूको घोचपेचलाई लक्ष्मीले सहेकै थिई । लक्ष्मीलाई महिनावारी भएको थाहा पाएर सासू भन्दै थिइन्, ‘तेरो त सौता पाउने कर्म छ कि के हो लक्ष्मी ?’

फेरि एकदिन अनिकेतले भने, ‘आमालाई जसरी भए पनि नाति चाहिएको छ । खोइ, तेरो गर्भ पनि रहेन । पल्ला गाउँमा केटीको कुरा चलाउनुभएको रहेछ । हेर्न जाने रे आज ।’

‘अनि तपाईं नि केटी हेर्न जाने ? तपार्इंलाई पनि छोरै चाहिएको हो ?’ लक्ष्मीले सोधी ।

‘म चाहिँ अपवाद हुन सक्छु र ?’ अनिकेतले ऊतिर नहेरी जवाफ दियो ।

‘छोरीले पनि दागबत्ती दिँदा हुन्छ नि ! छोरै किन चाहियो र ? छोरो पाउन धेरै परिश्रम गर्नुपर्ने र छोरी पाउँदा कम त पक्कै होइन । नौ महिना पेटमा राख्दाको कष्ट, प्रसव वेदना र आमाको दसधारा दूध सबै उस्तै त हो तर यो घरका मान्छेका मनस्थिति कस्तो हो ? सौता भित्र्याएर भए पनि छोरो चाहिएको छ,’ लक्ष्मी एकोहोरो बोलिरही । अनिकेत कतिबेला कोठाबाट निस्किसकेको थियो, उसले पत्तै पाइन ।

लक्ष्मी दिउँसो पीडित मन लिएर स्वास्थ्य चौकी गई । स्वास्थ्य चौकीकी दिदीलाई सबै कुरा विस्तारमा बताई ।

स्वास्थ्य चौकीकी दिदीले भनिन्, ‘तिम्रा पति पढे–लेखे कै छन् होइन र ? त्यही पनि स्वास्नीले छोरा पाइन् भनेर अर्को बिहे गर्न खोज्ने मूर्ख पो रहेछन् त ! छोरी वा छोरा जन्माउने एक मात्र कारक बाबु हो नि । तिमीलाई थाहा छैन ?’

‘कसरी नि दिदी ? त्यस्तो पनि हुन्छ ?’ लक्ष्मीले सोधी ।

‘किन नहुनु ? ल सुन । बाबुको गुणसूत्रमा x र y दुई प्रकारका गुणसूत्र हुन्छन् भने आमामा x गुणसूत्र मात्र हुन्छ । गर्भधारण हुँदाको समयमा बाबुको x गुणसूत्र र आमाको y गुणसूत्र मिले छोरी जन्मन्छ र बाबुको y गुणसूत्र आमाको x गुणसूत्रमा मिले छोरा जन्मन्छ ।’

लक्ष्मीले धेरैबेर सोची । स्वास्थ्य चौकीकी दिदीले भनेको कति कुरा बुझी वा बुझिन, ठम्याउन सकिन तर उसलाई आफ्नो पति नामर्दो झैं लाग्यो । उसकै कारणबाट छोरो नजन्मेको चाहिँ पक्कै बुझी । मनमा एक तमासको एक्लोपन छायो । आँखाका आँसु गालाबाट बग्न थाले ।

‘किन पीर गरेकी ? म भोलि सहर जाँदै छु । सहरमा नाम चलेको एउटा डाक्टर मैले चिनेको छु । हामी भोलि नै त्यहाँ गएर उनैसँग सल्लाह गरौंला हुन्न ?’

भोलिपल्ट दुवैजना डाक्टरकहाँ पुगे । सबै कुरा बेलीबिस्तार लाए ।

‘डाक्टर साब मलाई जसरी भए पनि छोरो चाहिएको छ ।’ लक्ष्मीले दुबै हात जोडेर भनी ।

डाक्टरले आश्वासन दिँदै भनिन्, ‘ठीक छ, म कोसिस गर्छु तर तिमीले तिम्रो पतिलाई पनि ल्याउनुपर्छ ।’

‘नाइँ, डाक्टर साहब म उसलाई ल्याउँदिन । ऊ त अर्को बिहे गर्न ठीक परेको छ । मेरा लागि खर्च गरेर दबाई गराउँदैन । मेरो माइतीले दिएका केही गहना छन् । त्यही बेच्छु अनि दबाई गर्छु,’ अविरल आँसु झार्दै लक्ष्मी बोली ।

‘त्यसो भए के गर्ने त ? कि अर्कैको छोरो पाउने ?’ डाक्टरले सोधिन् ।

‘राम ! राम !! राम !!!..... के भनेको डाक्टर साहब त्यस्तो ?’ जिब्रो टोक्दै लक्ष्मीले रातो अनुहार बनाई ।

‘तिमीलाई अरु कसैसँग अनैतिक काम गरेर छोरो पाऊ भनेको हो त ? कस्ती लाटी रहिछौ तिमी ! कसको छोरो हो भन्ने तिमीलाई पनि थाहा हुँदैन । म तिम्रो पाठेघरमा स्वस्थ वीर्य छानेर राखिदिन्छु । तीन महिनापछि फेरि यहीँ आऊ । तिम्रो गर्भमा छोरा छ कि छोरी हेरौंला हुन्न ?’

कुरो बुझेंझैं लक्ष्मीले टाउको हल्लाई । केही दबाई लिएर सात दिनपछि आउने सल्लाह गरी ऊ घर फर्की । मनमा धेरै तर्कना आइरहे । छोरो अर्काको ? मनमनै प्रश्न गरी । उसले अर्की स्वास्नी बिहे गर्न केटी हेर्दै हिँड्न हुने तर मैले (अरुको वीर्य) दबाईद्वारा छोरो पाउन नहुने ? मेरो पाठेघरमा मेरो मर्जी किन नचल्ने ?’ लक्ष्मी यस्तै प्रश्नै प्रश्नमा अबेरसम्म छटपटाइरही ।

सात दिन बित्यो । लक्ष्मी स्वास्थ्य चौकीकी दिदीसँग सहर गई र गर्भवती हुने दबाई राखी । उसको महिनावारी रोकियो । ऊ गर्भवती भई । तीन महिनापछि गर्भ जाँच गराई । छोरो नै रहेको पक्का भयो तर घरमा सुइँकोसम्म दिइन ।

पतिले पहिलेको जस्तै जँचाउन जान कर गरिरह्यो तर लक्ष्मी चुपचाप बसिरही । अहिले भनेको मान्दिन पछि फेरि छोरी जन्मी भने तँलाई घरबाट निकालिदिन्छु भन्दै अनिकेतले धम्क्याइरह्यो ।

लक्ष्मी प्रसव वेदनाले छटपटाई । आँसु र पसिनाले भिजेर निथ्रुक्क भई । सासू भित्र–बाहिर गर्न थालिन् । अनिकेत र ससुरा बाहिर बसिरहे । सबैको अनुहार मलिन थियो । ससुरा के सोच्दै थिए, थाहा भएन । घरिघरि आकाशतिर हेर्दै थिए । लक्ष्मीको स्वास्थ्यको कामना गरेका त पक्कै होइनन्, नातिको माग गर्दैथे सायद ।

अनिकेतको अनुहारभरि चिटचिट पसिना देखिन्थ्यो । फेरि पनि छोरी नै जन्मे के गर्ने भन्ने चिन्ताले होला, अनुहार मलिन थियो । लक्ष्मीको चिच्याहटसँगै बच्चा रोएको आवाज बाहिरसम्म आइपुग्यो । सासू हस्याङफस्याङ गर्दै बाहिर आएर नाति जन्मिएको सूचना दिइन् । सबैको अनुहारमा अँध्यारोमा बिजुली चम्किँदा देखिएको जस्तो चम्किलो देखियो । अनिकेत बुबालाई हेरेर फिसिक्क हाँस्यो र केही लजायो ।

त्यो घरको रौनक नै बेग्लै भएको थियो । दिनरात कर्कश आवाजले गनगन गर्ने सासू नरम बोल्न थालेकी थिइन् । लक्ष्मीलाई खसीको झोलसँग मसिना चामलको भात दिन्थिन् । बाटो हिँड्दै गरेका गाउँका मान्छेलाई पनि बोलाएर नाति देखाइन्थ्यो । सबै परिवारलाई स्वर्गको बाटो देखाउने नाति जन्मिएकोमा घर नै उज्यालो भएको थियो ।

केही महिनापछि नाति हाँस्न थाल्यो । ससुरा नाति खेलाउँदै घरमै बस्न थाले । अनिकेत पनि गाउँ डुल्न छोडेको थियो । जाडोमा सासू, ससुरा र अनिकेत छोरो खेलाउँदै घाममा बसेका थिए । ससुराले नाति खेलाउँदै भन्दै थिए, ‘नाति त ठ्याक्कै अनिकेत कै अनुहार लिएर जन्मिएछ बूढी ।’

सासूले दंग पर्दै नातिलाई हेरिन् । अनिकेतचाहिँ मुसुमुसु हाँसिरहेको थियो ।

लक्ष्मीले हजुरबुबा नातिलाई पुलुक्क हेरी अनि मनमनै भनी, ‘नाति जो सुकैको होस् तर छोरो चाहिँ मेरो मात्र हो । सिर्फ मेरो छोरो । दबाई राखेर जन्मिएको मेरो छोरो ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन २५, २०७६ १९:१३