'विचारै नमिल्ने पार्टीहरू गठबन्धन गरेर भोट माग्न आए, मतदाताले रुचाएनन्'

A+ A A-

आइतबार भएकाे प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा सदस्य चुनावकाे मतदानमा ६१ प्रतिशत मत खसेको प्रारम्भिक विवरण निर्वाचन आयोगले सार्वजनिक गर्‍यो । १ करोड ७९ लाख ८८ हजार ५ सय ७० मतदाता रहेकोमा करिब ६१ प्रतिशत मत खसेको प्रमुख आयुक्त दिनेश थपलियाले जानकारी गराए । अपेक्षाभन्दा धेरै कम मत खसेको आयोगको निष्कर्ष छ ।

‘आयोगको अपेक्षाभन्दा कम हो’, प्रमुख आयुक्त थपलियाले भने, ‘अझै केही बढ्न सक्छ ।’ १५ मतदान स्थलमा मतदान स्थगित भएकाले मत बढ्नसक्ने आयोगको अनुमान हो । ७० प्रतिशत मत खस्ने आयोगको अपेक्षा थियो । तर गत स्थानीय तहको चुनावको भन्दा धेरै कम मत खस्यो ।

गत ३० वैशाखमा भएको स्थानीय चुनावमा भन्दा ९.९६ प्रतिशत कम मत खसेको छ । स्थानीय तहको चुनावमा १ करोड ७७ लाख ३३ हजार ७२३ मतदाता रहेकोमा १ करोड २५ हजार ८३ हजार ८४९ मत खसेको थियो ।

प्रारम्भिक नतिजामा ०४८ सालपछि भएका आम चुनावमा यसपटक सबैभन्दा कम मत खसेको छ । यसअघि २०६४ सालको संविधानसभा निर्वाचनमा ६१.७० प्रतिशत मत खसेको थियो । उक्त चुनावमा १ करोड ७६ लाख ११ हजार ८३२ मतदाता थिए । तीमध्ये १ करोड ८ लाख ६६ हजार १३१ ले भाेट हाले ।

०७४ को प्रतिनिधि र प्रदेशसभा निर्वाचनमा ६८.६६ प्रतिशत मतदान भएकाे थियो । १ कराेड ५४ लाख २७ हजार ९ सय ३८ मतदाता रहेकोमा १ कराेड पाँच लाख ९४ हजार ४४ मत खसेको थियो । ०७४ को चुनावमा भन्दा यसपटक ७.६६ प्रतिशतले कम मत खसेको छ ।

अपेक्षाअनुसार मत किन खसेन भन्ने प्रश्नमा प्रमुख आयुक्त थपलियाले भने, ‘आयोगले मतदान गर्न सम्पूर्ण वातवरण बनाउने हो । मतदान आफैँले गर्ने होइन । मतदान मतदाताले गर्ने हो । मतदाता नभएको पनि होइन, मतदानमा भाग लिनुहुन्छ, आफ्नो अधिकारबाट बञ्चित हुनुहुन्न भन्ने आयोगको विश्वास हो । विश्वास नगर्नेलाई प्रश्न गर्ने हो ।’

सबैभन्दा बढी मधेश प्रदेशमा, कम प्रदेश १ मा

आयोगको प्रारम्भिक नतिजाअनुसार प्रदेश १ मा ५७ प्रतिशत, मधेश प्रदेशमा ६५.३६ प्रतिशत, बागमती प्रदेशमा ६१.५ प्रतिशत, गण्डकी प्रदेशमा ६० प्रतिशत, लुम्बिनी प्रदेशमा ६०.०७ प्रतिशत, कर्णालीमा ६२.६८ प्रतिशत र सुदूरपश्चिप प्रदेशमा ५९.७७ प्रतिशत मतदान भएकाे छ ।

सबैभन्दा बढी मतदान भएका जिल्ला

प्रदेश १ को मोरङमा सबैभन्दा धेरै ६५ प्रतिशत, मधेश प्रदेशको धनुषा र रौतहटमा ६५/६५ प्रतिशत, बागमती प्रदेशको रसुवामा ७२.५ प्रतिशत, गण्डकी प्रदेशको मनाङमा ७१ प्रतिशत, लुम्बिनी प्रदेशको पश्चिम नवलपरासीमा ७२ प्रतिशत, कर्णालीको हुम्लामा ७६.३७ प्रतिशत र सुदूरपश्चिम प्रदेशको कैलालीमा ६३ प्रतिशत मत खसेको छ ।

कम मत खसेको जिल्ला

सबैभन्दा कम मत प्रदेश १ को खोटाङ र सोलुखुम्बुमा ५०/५० प्रतिशत, मधेश प्रदेशको पर्सामा ६० प्रतिशत, बागमती प्रदेशको नुवाकोटमा ५४ प्रतिशत, गण्डकी प्रदेशको गोरखामा ४६ प्रतिशत, लुम्बिनी प्रदेशको रोल्पामा ४० प्रतिशत, कर्णाली प्रदेशको कालिकोटमा ५१ प्रतिशत र सुदूरपश्चिम प्रदेशको बझाङमा ५० प्रतिशत मत खसेको छ ।

दलहरूबीच प्रतिस्पर्धा भएन

दलहरूबीच प्रतिस्पर्धा नहुँदा कम मत खसेको विज्ञहरूको निचोड छ । ‘गठबन्धनका कारण दलहरूबीच प्रतिस्पर्धा भएन’, पूर्वनिर्वाचन आयुक्त दोलख गुरुङ भन्छन्, ‘जसलाई मत दिए पनि केही हुँदैन भन्ने मतातामा देखियो, उत्साह देखिएन ।’ मुख्य दल कांग्रेस, एमाले र माओवादीबीच प्रतिस्पर्धा नहुँदा कम मत खसेको उनी बताउँछन् । भोट हाल्न जानेले पनि भर्खरै आएका पार्टी र स्वतन्त्र उम्मेदवारलाई मत दिएर विरोध जाहेर गरेका हुन सक्ने उनको अनुमान छ ।

आफ्नालाई टिकट दिँदाको परिणाम

राजनीतिक विश्लेषक चन्द्रदेव भट्ट राम्राेले भन्दा नजिककाले टिकट पाउँदाको परिणाम भएको तर्क गर्छन् । ‘दलहरूको एजेण्डा नै थिएन । संविधान खतरामा छ भन्दै जिताउन भने । जनताको जीवनसँग गाँसिनुपर्ने हो त्यो भएन’, उनी भन्छन्, ‘आफ्नालाई टिकट दिँदाको परिणाम हो ।’

अर्कोतर्फ मतदाताले नयाँ अनुहार खोजेको उनी बताउँछन् । ‘दलहरूले विकासभन्दा पनि आफू जित्न लागि परे । मतदाताले नयाँ खोजेको देखिन्छ । युवादेखि ६५ वर्षकाले पनि नयाँ अनुहार खोजेको हो’, उनी भन्छन् ।

मतदाता शिक्षा प्रभावकारी नहुनु

मतदाता शिक्षाका लागि ५० करोड खर्च गरे पनि मतदाता शिक्षा प्रभावकारी नहुँदा मत कम खसेको बताउँछन् पूर्वआयुक्त गुरुङ । ‘मतदाता शिक्षा घरघरमा नपुगेको पाइयो । कति ठाउँमा नमुना मतपत्र नै पुगेन’, उनी भन्छन् ।

युवा विदेशमा, शहरका गाउँ गएनन्

युवा जनशक्ति विदेशमा भएको र शहरमा भएका मतदाता मतदानका लागि आफ्नो क्षेत्रमा नगएका कारण यसपटक मत कम खसेको बताइन्छ । गत स्थानीय तहको चु्नावमा गाडीका गाडी मतदाता शहरबाट गाउँ गएका थिए । तर यसपटक मतदानका लागि गाउँ जानेको संख्या कम भयो । ‘भोट दिएर के हुन्छ ? नदिए के हुन्छ भनेर मतदाता मतदानमा सहभागी भएनन्’, पूर्वआयुक्त गुरुङ भन्छन्, ‘मतदाता निराश देखिए ।

धान भित्र्याउने चटारो

कृषकहरूलाई धान भित्र्याउने चटारो भएकाले मतदानमा सहभागी नहुँदा कम मत खसेको ठम्याइ छ पूर्वआयुक्त गुरुङको । ‘अहिले खेतीको मौसम हो । काम छोडेर मतदाता मतदानको लागि आएनन्’, उनले भने ।

यातायातको समस्या

मतदानको दिन यातायात नचलाउँदा मतदाताको संख्यामा कमी भएको गुरुङ बताउँछन् । ‘मतदातालाई यातायातबाट लाने ल्याउने व्यवस्था भएन । यातायातको साधन चलेको भए धेरैले भाेट हाल्थे’, उनी भन्छन् । आयोगले यातायात चलाउने योजना पहिल्यैदेखि बनाएको थियो । तर अन्तिम समयमा सुरक्षा निकायबाट यातायात नचलाउन सुझाव आएपछि आयोग पछि हटेको थियो ।

दलहरू सच्चिनुपर्छ

खसेको मत जनताको अभिमत भएकाले स्वीकार गरेर सबैपक्ष सच्चिनुपर्ने मत गुरुङको छ । ‘दल, निर्वाचन आयोग, सरकार, मानवअधिकारकर्मीले सोच्नुपर्छ । मतदाताले किन मत हालेनन् खोज्नुपर्‍यो’, उनी भन्छन् ।

कुन निर्वाचनमा कति प्रतिशत मत खसेको थियो ?

०३७ सालको जनमतसंग्रह

मतदाता– ७१,९२,४५१
खसेको मत– ४८,१३,४८६
६६.९२५ प्रतिशत मत

०४८ सालको आम चुनाव

मतदाता–१,११,९१,०८४
खसेको मत– ७२,९१,०८४
खसेको मत प्रतिशत ६५.१५

०५१ सालको आम चुनाव

मतदाता–१,२३,२७,३२९
खसेको मत–७६,२५,३४८
खसेको मत प्रतिशत– ६१.८६

०५६ को आम चुनाव

मतदाता–१,३५,१८,८३९
खसेको मत–८८,९४,५६६
खसेको मत प्रतिशत– ६५.७९

०६४ को संविधानसभा निर्वाचन

मतदाता- १,७६,११,८३२
खसेको मत- १,०८,६६,१३१
खसेको मत प्रतिशत- ६१.७०

०७० को संविधानसभा निर्वाचन