ओलीकाे गृहप्रदेशमा पहिलाे पार्टी कांग्रेस कि एमाले ? यस्ताे छ दुवै दलकाे आन्तरिक हिसाब

ओलीकाे गृहप्रदेशमा पहिलाे पार्टी कांग्रेस कि एमाले ? यस्ताे छ दुवै दलकाे आन्तरिक हिसाब

A+ A A-

प्रदेश १ तुलनात्मक रूपमा एमाले बलियो मानिने प्रदेश हो । त्यसको पुष्टि ०७४ को चुनावी नतिजाले देखाइसकेको पनि थियो । त्यतिबेला प्रदेशसभामा एमालेले एक्लैले बहुमत ल्याएको थियो । अनि, प्रतिनिधिसभाका २८ सिटमा १६ वटामा जित निकालेको थियो ।

एमालेले त्यतिबेला जसरी वर्चश्वसहितको नतिजा निकाल्यो, त्यसमा माओवादीको बलियो साथ थियो । एमाले र माओवादीले वाम गठबन्धन बनाएर चुनावी प्रतिस्पर्धा गरेका कारण निकालेकाे त्यो नतिजा अहिले उल्टिने अवस्थामा छ । अर्थात, गठबन्धन फेरिएको छ । ०७४ मा एमालेले माओवादीको साथ पाएको थियो, अहिले कांग्रेसले साथ पाएको छ ।

एमालेले माओवादीको साथमात्र गुमाएको छैन, आफ्नै पार्टीसमेत विभाजित भएको छ । दोहोरो क्षति व्यहोरेको एमाले पाँचदलीय गठबन्धनसँग राप्रपाको साथमा चुनावी प्रतिस्पर्धा गर्दैछ । यो चुनावी समीकरणले अंकगणित पनि फेरबदल गराउने विश्लेषण भइरहेको छ ।

एमालेको त्यो वर्चश्व यो चुनावमा नहुने ओपन सेक्रेट नै छ । त्यसकारण कांग्रेस अहिले प्रदेशमा बलियो उपस्थिति देखाउने कसरतमा छ । अनि, माओवादी केन्द्र पुरानो विरासत जोगाउने प्रयासमा छ । एमाले विभाजनपछि गठन भएको एकीकृत समाजवादी अस्तित्व रक्षाको खोजीमा छ । अघिल्लो चुनावमा २८ वटा प्रतिनिधिसभाका निर्वाचन क्षेत्रमध्ये एमालेले १६, माओवादीले ६, कांग्रेसले पाँच र राप्रपाले एक सिट जितेका थिए

एमालेले प्रदेश १ मा अहिले २६ सिटमा उम्मेदवार उठाएको छ । झापा—३ राप्रपाका राजेन्द्र लिङ्देनका लागि छोडेको छ भने सुनसरी—१ जसपाका अशोक राईका लागि छोडेको छ । यी दुवै क्षेत्रमा एमालेका स्थानीय नेताले बागी उम्मेदवारी दिएका छन् । झापा—३ मा एमालेका युवा नेता डम्बर गिरीले वागी उम्मेदवारी दिएका कारण एमालेको समर्थन पाएका लिङ्देन दबाबमा देखिन्छन् । अन्तिमपटक चुनावी प्रतिस्पर्धामा रहेका कांग्रेसका कृष्ण सिटौला गिरीले एमालेको भोट काट्ने अनुमानसहित राहत महसुस गरिरहेका छन् । लिङ्देनको क्रेज यो चुनावमा देशभरी फैलिएका बेला झापा—३ मा भने घट्दो क्रममा छ । त्यसको संकेत स्थानीय तहको चुनावमा पनि देखिएको थियो । त्यसमाथि गिरीको बागीले पनि अहिले थप प्रभावित बनाइरहेको छ । गिरीले ५ हजार मत कटाए लिङ्देनलाई जित निकाल्न निकै सकस पर्ने देखिएको छ ।

लिङ्देनलाई झैँ झापा—१ मा कांग्रेस महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मालाई एमालेका अग्नि खरेलले टक्कर दिइरहेका छन् । दसैँमा एमाले अध्यक्ष केपी ओली निवासमा पुगेर शर्माले आशीर्वाद लिएको विषय चर्चामा आएकाे थियो । कतिपयले त्यतिबेला शर्माले ओलीसँग ४ मंसिरकै रणनीतिगत छलफल गरेको टिप्पणी गरेका थिए । त्यसको खास अर्थ चाहिँ एमालेका रविन कोइरालाले शर्मासँग प्रतिस्पर्धा गर्ने अवस्थामा शर्मालाई गाह्रो पर्ने विश्लेषण हुने गरेको थियो । सोहीकारण शर्मा उनलाई रोक्न चाहन्थे ।

हुन पनि, नेता घनश्याम भुसालनिकट भएका कारण कोइराला प्रदेशसभामा झारिए र अर्कै क्षेत्रका खरेललाई ओलीले शर्मासँग भिड्न पठाए । भारतसँग सीमा जोडिएको यो क्षेत्रमा वारीपारीकै सम्बन्धले चुनाव प्रभावित बनाउने गरेको छ । त्यसैले, अहिले शर्मा र खरेलको प्रतिस्पर्धालाई निकै रोचक रूपमा हेरिएको छ । अघिल्लो चुनावमा वाम गठबन्धनबाट माओवादी केन्द्रका सुरेन्द्र कार्की निर्वाचित भएका थिए ।

अहिले माओवादीले झापा—१ छोडेर झापा—२ लिएको छ । एमालेका स्थानीय लोकप्रिय नेता हरि रानालाई पार्टी प्रवेश गराएर माओवादीले उम्मेदवार बनाएको छ । यो क्षेत्रमा एमालेले देवराज घिमिरेलाई उम्मेदवार बनाएको छ । घिमिरे उम्मेदवार हुने भएपछि राना माओवादीमा प्रवेश गरेर उम्मेदवार भएका हुन् । यो क्षेत्रमा घिमिरेको भन्दा रानाको प्रभाव बलियो देखिएको छ । त्यही कारण पनि प्रचण्डले रानालाई जिताएर पठाए मन्त्री बनाउने आश्वासन झापा—२ का स्थानीयलाई दिएका छन् । हुन पनि झापा—२ बाट अहिलेसम्म मन्त्री भएका छैनन् । रानाको प्रभाव विस्तार हुँदै गर्दा घिमिरेलाई टुरिष्ट उम्मेदवारको पिरलाे छ । त्यसकारण माओवादीले अघिल्लो चुनावको विरासत झापाबाट एक सिट जितेर राख्न सक्ने विश्लेषण छ ।

यता, झापाकै ४ र ५ भने एमालेको बलियो क्षेत्र छ । झापा—५ मा केपी ओली उम्मेदवार छन्, उनीसँग कांग्रेसका खगेन्द्र अधिकारीले प्रतिस्पर्धा गर्दैछन् । राप्रपासँग तालमेल गरेका ओलीलाई दमक क्षेत्रका राप्रपाको बलियो साथ हुँदा सहजै जित निकाल्न सक्छन् । तर, एमालेभित्रको असन्तुष्टि र अन्तर्घात चर्को रहेको छ । स्थानीय तहको चुनावमा अन्तर्घातकै कारण दमक नगरपालिकामा एमालेले पराजित भएको थियो । त्यो आक्रोश अहिलेसम्म मत्थर भएको छैन । स्थानीय तहमा कांग्रेस माअ‍ोवादीसँग तालमेल गरेर मेय जितेको राप्रपा अहिले एमालेलाई भोट हाल्नुपर्ने बाध्यतामा छन् । एकथरी राप्रपा कांग्रेस माओवादीको गुन तिर्न लागे र एमालेभित्रको अन्तर्घात कायम रहँदामात्रै ओली दबाबमा हुनेछन् ।

मोरङमा भने कांग्रेस उम्मेदवार हाबी देखिन्छन् । कांग्रेस नेता शेखर कोइरालामात्र होइन, सुजाता कोइरालालगायका प्रभावशाली नेताहरू उम्मेदवार छन् । मोरङ—६ मा नेता कोइराला एमाले नेता लालबाबु पण्डितसँग प्रतिस्पर्धा गर्दैछन् । अघिल्लोपटक पण्डितसँगै पराजित भएका कोइराला बदला लिने मुडमा छन् । त्यसका लागि पण्डितको ओरालो लागेको क्रेज र माओवादीको साथ पाएका छन् ।

त्यसो त, मोरङ—४ का एमाले उम्मेदवार विनोद ढकालसँग कोइरालाले म्याच फिक्सिङ गरेको चर्चा मोरङमा छ । यो क्षेत्रमा कांग्रेसको साथमा माओवादी केन्द्रका अमललाल मोदी उम्मेदवार रहेका छन् । माओवादीसँग गठबन्धन गर्न नहुने मत राखिरहेका कोइरालालाई अहिले म्याच फिक्सिङ गर्न लागेको भनेर आरोप लाग्न थालेको छ । कोइरालाकै क्षेत्रमा प्रदेशसभामा भने माओवादीका ज्वाइँ जीवन आचार्य उम्मेदवार रहेका छन् । आचार्यको जित कोइरालामै निर्भर रहेको छ । यता, सुजाता कोइराला भने अहिले पनि धरमरमा रहेकी छिन् । एमालेका नेता ऋषि पोखरेलसँग प्रतिस्पर्धा गरिरहेकी कोइरालालाई कांग्रेसकै एउटा समूहले असहयोग गर्न सक्ने आंशका रहेको छ ।

यो क्षेत्र खासमा कांग्रेस नेता मीनेन्द्र रिजाल दाबेदार थिए, अघिल्लो चुनावमा जित निकालेका रिजालको सट्टा कांग्रेसले सुजातालाई अघि सार्‍याे । कांग्रेसको प्रभाव क्षेत्र भएकोले सुजाताका लागि सहज भने देखिएको छ । एमालेभित्र पनि पोखरेलसँग असन्तुष्ट पक्ष रहेको छ । दुवैले आफूभित्रको असन्तुष्टिलाई व्यवस्थापन गर्न सक्दामात्रै जित निकाल्न सहज हुनेछ । मोरङ— ४ मा उम्मेदवार रहेका मोदी आफैँमा बलिया उम्मेदवार हुन् । स्थानीयसँग भिजेका मोदी निरन्तर निर्वाचित हुँदै आएका छन् ।

कांग्रेसको साथ पाएका मोदीलाई कोइरालाले म्याच फिक्सिङ नगरेको अवस्थामा जित निकाल्न सहज देखिन्छ । त्यसो त, माओवादीका अर्का उम्मेदवार शिवकुमार मण्डल पनि बलियो मानिन्छन् । माओवादीले ०७० मा नराम्रर पराजित हुँदासमेत मण्डलले मोरङमा जित निकालेका थिए । यता, मोरङ—३ मा एमालेका भानुभक्त ढकाल, कांग्रेसका सुनिल शर्मा र राप्रपाकी रेखा थापाको प्रतिस्पर्धा छ ।

पछिल्ला दिनमा थापाको प्रभाव विस्तार हुँदै गएपछि ढकाल र शर्मा जोखिममा देखिन थालेका छन् । थापाले प्राप्त गर्ने मतले ढकाल र शर्माको पराजय निर्धारण हुनेछ । एमालेको बलियो प्रभाव रहेको क्षेत्र भए पनि शर्माले जबर्जस्त उपस्थिति देखाइरहेका छन् । अघिल्लोपटक पनि झिनो मतले पराजित शर्मा यो पटक जित निकाल्ने प्रयासमा छन् । माओवादीको साथमा जित निकालेका ढकालका लागि माअ‍ोवादीको साथ छैन, अनि आफ्नै पार्टी विभाजित भएर मत घटेको छ । त्यसमाथि राप्रपाकी थापाको बढ्दो उपस्थितिले ढकाल स्वभाविक दबाबमा देखिन्छन् । यता, सुनसरीका ४ वटा क्षेत्रमा भने रोचक स्थिति देखिएको छ ।

अघिल्लोपटक झिनो मतले पराजित भएकी भगवती चौधरी अहिले काग्रेस नेता विजय गच्छदारलाई जसरी पनि पराजित गर्नुपर्ने मनोविज्ञानमा छिन् । पार्टी विभाजनको असर परेका कारण चौधरीलाई सहज भने छैन । त्यसमाथि गच्छदारको क्रेज पनि घट्दो छ । बालुवाटार जग्गा प्रकरणमा विशेष अदालतमा मुद्दा परेका कारण गच्छदार नैतिक प्रश्नमा छन् । त्यसको असर निर्वाचन क्षेत्रमा पनि देखिएको छ । इटहरी र दुहवी क्षेत्रमा पनि यो प्रभाव देखिएको छ । गच्छदारले भने आफूमाथि अन्याय भएकोले न्याय माग्न आएको बताएका छन् । उनले आफू अन्तिम पटक मत माग्न आएको भनिरहेका छन् । त्यसैले यी दुई नेताको प्रतिस्पर्धा कडा देखिन्छ ।

यो भन्दा रोचक भने सुनसरी १ मा देखिन्छ । यो क्षेत्रमा एमालेले जसपाका नेता अशोक राईलाई समर्थन गरेको छ । तर, एमाले नेताहरूले विद्रोह गरेर बागी उम्मेदवार उठाएका छन् । एमालेका बागी उम्मेदवार मनोज मेयाङ्वोको जबर्जस्त उपस्थिति देखिएपछि राईमात्र दबाबमा छैनन्, कांग्रेस र माओवादी गठबन्धनबाट उम्मेदवार भएका माओवादी उम्मेदवार कमजोर देखिएका छन् । यो क्षेत्रमा बागी उम्मेदवार मेयाङ्वोले जित निकाल्न सक्ने विश्लेषण भइरहेको छ । यो क्षेत्रका धरान उपमहानगरपालिका पनि पर्छ । ०४८ सालयता विद्रोहीलाई विजयी गराउँदै आएको धरानको विरासत जोगाउँछ भन्ने चर्चा सुनसरीमा भइरहेको छ ।

कसको कति दाबी ?

प्रदेश १ को २८ वटा सिटमध्ये सुरुवाती चरणमा एमालेले ६ वटा सिटमा जित्ने आकलन गरेको थियो । अहिले उसले १४ सम्म दाबी गरिरहेको छ । त्यसमा उसले, ताप्लेजुङ, पाँचथर, इलाम–२, झापा–१, २, ४ र ५, सुनसरी– २, ३, धनकुटा, मोरङ–३, ६, खोटाङ र तेह्रथुममा जित्ने दाबी गरिरहेको छ ।

अघिल्लो चुनावमा १० हजारभन्दा बढ्ता मत ल्याएर जितेका ९ वटा सिट अहिले पनि जित्ने एमालेका दाबी छ । त्यसमध्ये इलाम १ बाट निर्वाचित झलनाथ खनाल एकीकृत समाजवादीमा उठेका छन् भने, अन्य आठ सिट एमालेले नै जित्ने सक्ने एमालेमा दाबी छ ।

प्रदेश–१ मा मंसिरको चुनावमा संघ र प्रदेश दुवैमा एमाले पहिलो हुने एमाले प्रदेश सह–इन्चार्ज हिक्मत कार्कीको दाबी छ । एमालेलाई गठबन्धनको केही असर नपर्ने र एमाले फुटेको प्रभाव समेत प्रदेश–१ मा नपरेको कार्कीले शिलापत्रसँग दाबी गरे । कार्कीले भने, ‘एमालेले प्रदेश–१ मा १६ वटा सिट जित्छ । प्रदेश–१ मा अन्य सबै पार्टीभन्दा एमालेको मत १५ प्रतिशत धेरै छ । यो स्थानीय निर्वाचनको तथ्यांक हो । त्यही भएर एमाले बलियो छ ।’

प्रदेश १ का धेरै क्षेत्रमा माओवादीले १० देखि १५ प्रतिशत र एकीकृत समाजवादीले पाँचदेखि १० प्रतिशतसम्म मत पाएका छन् । यी दुवै पार्टीको मत घटाउँदा एमाले जित्ने क्षेत्र भएको एमालेको विश्लेषण रहेको छ ।

यता, कांग्रेस पनि १७ सिट जितेर पहिलो पार्टी बन्ने दौडमा रहेको छ । माओवादी र एकीकृत समाजवादीको साथ पाएको कांग्रेसले इलाम २, पाँचथर, झापा १, ३, संखुवासभा, तेह्रथुम, मोरङ १, २, ३, ५, ६, सुनसरी २, ४, सोलुखुम्बु, ओखलढुंगा र उदयपुर–१ गरी १७ वटा निर्वाचन क्षेत्रमा बलियो मात्र होइन, जित्नेसमेत दाबी गर्दै आएको छ । स्थानीय निर्वाचनको मतका आधारमा कांग्रेस पाँचथर, मोरङ १, ३ ५, ६, सुनसरी २, उदयपुर–१, सोलुखुम्बु, ओखलढुंगा, संखुवासभामा बलियो छ । २०७४ को निर्वाचनमा कांग्रेसले प्रदेश–१ बाट पाँचवटा प्रतिनिधिसभा जितेको थियो ।

गठबन्धन भएपछि प्रदेश–१ मा कांग्रेसका बलियो र पहिलो पार्टी हुने कांग्रेसका प्रदेश सभापति उद्दव थापाको दाबी छ । शिलापत्रसँग कुरा गर्दै थापाले प्रदेश–१ मा संघ र प्रदेशमै पहिलो पार्टी बनाउने रणनीति बनेको उल्लेख गरे । यसैगरी, अहिलेसम्म माओवादीले झापा–२ भोजपुर, खोटाङ, मोरङ ४ जित्ने दाबी गरेको छ । अघिल्लो चुनावमा माओवादीले ६ सिट जितेको थियो ।

अहिले उक्त सिट संख्या जोगाउने प्रयासमा रहेको माओवादीलाई मोरङ र खोटाङमा सकस देखिन्छ । नयाँ पार्टीको रूपमा रहेको एकीकृत समाजवादी इलाम–१ मा मात्र जित्ने सम्भावना छ । नेता झलनाथ खनालको व्यक्ति प्रभावका कारण पनि यो क्षेत्र बलियो रहेको छ । कांग्रेसभित्रको अन्तरकलहका कारण पछिल्लो समयमा यो क्षेत्रमा खनाललाई जित्न चुनौती पनि देखिएको छ ।

२०७४ मा ५६ प्रदेशसभा निर्वाचन क्षेत्रमध्ये एमालेले ३६ र माओवादी केन्द्रले ११ गरी ४७ वटा क्षेत्रमा वाम गठबन्धनले जितेको थियो । कांग्रेसले आठ र तत्कालीन संघीय समाजवादी फोरमले एक क्षेत्र मात्र जितेको थियो । ३७ समानुपातिक प्रदेश सांसदमध्ये एमालेले १५, माओवादीले ५, कांग्रेसले १३, संघीय समाजवादीले २, राप्रपा र संयुक्त लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्चले एक/एक प्रदेश सांसद पाएका थिए । अहिले पनि एमाले ३० देखि ३५ वटा सिट प्रदेशमा जित्ने दाबी गर्दै आएको छ भने, कांग्रेसले पनि २९ देखि ३४ वटा सिटमा जित्ने दाबी गरिरहेको छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, मंसिर १, २०७९ ११:०८