सुकुम्बासी बस्तीका मतदाता भन्छन्– जसले पैसा दिन्छ, उसैलाई भाेट !

A+ A A-

कपिलवस्तुको बाणगंगा नगरपालिका-७, वनगाई चोकबाट उत्तरमा पर्छ– वडा कार्यालय । शिलापत्रकर्मी पुग्दा बिहानकाे १० बजेको थियो । बस्ती प्रवेश गर्ने मुखमै रहेछ चौतारो । बालक, तन्नेरी र केही बुढापाका सुस्ताइरहेका थिए । वल्लो बस्तीमा प्रचारका झण्डा, बलिया घर । पल्लो बस्ती सुनसान ।

बस्तीमा विद्यालय उमेरका केटाकेटी पढ्न नगई टोलमै दगुरिरहेका थिए । २–४ घर कटेपछि भेटिए राजेन्द्र थारू । खाना खाएर बाटोमा निस्किएका रहेछन् उनी । ५६ वर्षका उनी सकुम्बासी बस्तीमै जन्मिएका रहेछन् । ‘जितेपछि गर्दिन्छु भन्छन्, पछि हराइहाल्छन् । खै के हो चुनाव कस्तो हो,’ उनले भने । सिकर्मी काम गर्ने उनलाई शहरीकरण बढ्दै गएपछि आल्मुनियम प्रयोग आउँदा काम कम हुन थाल्याे । उनकाे सात जनाकाे परिवारमा चार जना मतदाता छन् ।

चुनाव लागेको छैन भन्ने प्रश्नमा उनले भने, ‘अलिअलि लागेको छ ।’ थारूले यति भनिसक्न नपाउँदै उनको कुँडारकाे झाडी छेउमा ज्यामिर टिप्दै गरेका एक बाेले, ‘छैनछैन, हामीलाई चुनाव लाग्छा छैन ।’ उट्‌पट्याङ शैलीमा जवाफ दिए । उनी राजेन्द्र थारूका छिमेकी रहेछन् । भोट कसलाई दिने भन्ने जिज्ञासामा थारूले भने, ‘खोइ कसलाई दिने । सबै उस्तै छन् ।’

‘पाँच वर्षलाई दिने हो । फेरि अर्को आइहाल्छ । हामीलाई जसले पैसा दिन्छ, उसैलाई भोट दिने हो,’ यति भनेर ज्यामिर टिपेर अर्का व्यक्ति झाडीबाटै बाटो लागे । बस्तीमा नौला मान्छे देख्दा कम खुल्थे ।

भोट जहाँ भन्छन् त्यहाँ हाल्ने हो र भन्ने प्रश्नमा बस्तीमा भेटिएका अर्का व्यक्ति भन्छन्, ‘ठूलो मान्छेले घरघर आएर जसलाई मत दिन भन्छन्, उसैलाई हाल्ने हो ।’

याे बस्तीका टोलमा एक जना नाइके हुँदा रहेछन् । राजनीतिक दलका उम्मेदवार र प्रतिनिधिले नाइकेसँग डिल गर्दा रहेछन् । नाइकेले जहाँ भन्यो, त्यहीँ भोट हाल्ने गर्दा रहेछन् । बस्तीमा एकैछिन रोकिएर कुरा गरेपछि अर्काले साउती मार्दै भने, ‘पैसा दिन्छन् ।’

आँगन जाने कुँडारमा फूल रोपेर छेकबार गर्दै थिइन् सीता बोटे । २८ वर्षकी उनको चार जनाकाे परिवारमा दुई जना मतदाता रहेछन् । ‘कसैले केही गर्दैनन्, भोट हाल्नुभन्दा चुकुल लगाएर घरमा सुतेर बस्यो भने आनन्दै हुन्छ,’ उनले भनिन् । बस्तीमा एमालेले भोट मागिसकेको रहेछ । ‘सूर्यवाला आएका थिए । अरु त आएकै छैनन्’, उनले भनिन् ।

२५ वर्षदेखि उनको परिवार सुकुम्बासी बस्तीमा बस्दै आएको छ । सबैले सुकुम्बासी समस्या समाधान गर्छु भनेर नगर्दा उनीहरूलाई दलका उम्मेदवारसँग विश्वास नै लाग्न छाडेको छ । इँटा कारखानामा काम गर्ने उनको अहिले काम पनि बन्द रहेछ ।

सीता बाेटेसँगै थिइन्, पल्लो घरकी लीला कुमाल । उनी सीताकी माइजू पर्ने रहिछिन् । ‘बिहे गरेर आएको १० वर्ष भयो । घरका मान्छेको जन्म यहीँ भएको हो,’ उनले भनिन्, ‘हाम्रो लालपुर्जा छैन । ससुरा बाजेको पालामा त थिएन, अब त झन् के होला ? ५०–५५ वर्ष भैसक्यो ।’

'चुनाव आएपछि मात्र यो बनाउँछु, त्यो बनाउँछु भन्छन् । अब ५ गतेपछि कोही देखिने हैनन्,' उनीहरूले निराशा पोखे । दलहरूले अन्य बस्तीमा जस्तो घरघर पुगेर मत माग्न आवश्यक ठान्ने गरेका रहेनछन् । कारण प्रस्ट थियो– नाइकेलाई रिझाउने र हल्ला गरे पुग्ने रहेछ ।

सत्ता गठबन्धनको कोणसभा गर्ने टोली पनि घरदैलो गर्दै मध्याह्नमा सुकुम्बासी बस्ती पुग्दै थियो । बिहानको घरदैलोले खाना खाने समय घर्किसकेको थियो । नेता कार्यकर्ता भोकै थिए । घरदैलो गर्दै गरेका एक कार्यकर्ताले भिडमा भन्दै थिए, ‘त्यहाँ घरदैलो गर्नुपर्दैन । कोणसभा मात्रै गरे पुग्छ ।’

त्यही काेणसभामा प्रमुख वक्ता थिए चक्रपाणि खनाल बलदेव । माओवादी केन्द्रका उम्मेदवार खनाल याे सुकुम्बासी बस्तीबारे जानकार छन् । अघिल्लाे चुनावमा पनि खनाल आइपुगेका थिए । पाँच वर्षमा केही गर्न सकेनन् । तर पनि भन्दै थिए, '...सुकुम्बासी आयाेग गठन गरेर समस्या समाधान गरिनेछ ।'

सुकुम्बासी समस्या पञ्चायतकालदेखि चुनावी मुद्दा बनेर सुल्झन सकेको छैन । ‘याे क्षेत्रमा ५० वर्षदेखि एमालेले भोटको राजनीति गर्दै आएको गठबन्धनकाे तर्फका प्रदेश १ (क) का उम्मेदवार डोलकराम घिमिरेकाे आराेप छ । उनले भने, ‘कहिल्यै समाधान नगर्ने । भोट बैंकको रूपमा मात्र उसले प्रयोग गरिरह्यो ।’

यहाँ त मत खरिदबिक्री हुँदोरहेछ किन्नुहुन्न भन्ने प्रश्नमा उनले भने, ‘मसँग आयोगले तोकेको १९ लाख खर्च गर्ने क्षमता त छैन । कसरी किन्नु ? पैसा खर्च नगर्ने हो भने मैले चुनाव जित्छु । यो दल त्यो दल नभनी जनताको सेवा गरेको तीन दशक भइसक्यो । म जित्नेमा ढुक्क छु ।’

सुकुम्बासी समस्या समाधान गर्ने खनालले दाबी गरे । ‘तीन महिना भूमि सुधार मन्त्री भएँ । त्यतिबेला भूमि र कृषि मन्त्रालय सँगै थियो । त्यो बेलामा मैले गरेको प्रस्तावमा ४ प्रकारका लालपुर्जा हरियो, नीलो, रातो र पहेँलो भनेको छु । जमिनको वर्गीकरण र भू–संरक्षण नीति पास गरिएको छ,’ उनले भने, ‘संसद्‌बाट ऐन पास गर्ने एउटा शक्तिशाली आयोग गठन गर्न पाँचवर्षे अवधि राखेर काम गर्ने । पाँच वर्षमा स्वत: खारेज हुने प्रावधान राख्नुपर्छ । यसबाट मात्र समाधान गर्न सकिन्छ ।’ हरियो पुर्जाले मात्र भूमि बैंकबाट ऋण पाउने व्यवस्था गरिएको उनले बताए ।

एमालेले भने सत्ता गठबन्धनले सुकम्बासीको समस्या समाधान गर्ने काम रोकेको बताएकाे छ । ‘एमाले सरकारमा हुँदा भूमि आयोग गठन गरेर समाधान गर्ने काम अन्तिम चरणमा थियो । वर्तमान गठबन्धन आएपछि कामै रोकियो,’ एमाले कपिलवस्तु जिल्ला अध्यक्ष डम्बर शर्माले भने, ‘हाम्रो पालामा सम्पूर्ण वडागत लगत र घर संख्याको समेत फाइल छ । सरकारी निर्णय मात्र बाँकी हो ।’ सत्ता गठबन्धन सुकुम्बासीका समस्या समाधान गर्न गैरजिम्मेवार बनेकाे उनले आराेप लगाए ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, मंसिर १, २०७९ १६:१४