‘भोट हाल्न गए के पाइन्छ ? घाँस काट्न गए एक डोको घाँस आउँछ’

A+ A A-

रुपन्देहीको बुटवलबाट ३० किलोमिटर पश्चिममा पर्छ कपिलवस्तुको बाँणगंगा नगरपालिका-७, वनगाई । पूर्वपश्चिम राजमार्ग अपराह्नको समयमा सवारीसाधन कम छन् । चिसो मौसम भए पनि उतिसारो चिसोले भेटेको छैन कपिलवस्तुलाई ।

यहाँ चुनाव लागेको छ, तर माहौल छैन । चुनाव नेता कार्यकर्तालाई लागेको छ । सर्वसाधारण साना झुण्डमा गफिइरहेका छन् । अपराह्न भएर होला, व्यापारीका ग्राहक छैनन् । वल्लोपल्लो सटरका व्यापारी भेला भएर गफिइरहेका छन् ।

यात्रु प्रतीक्षालयमा यात्रु छैनन् । स्थानीय पाका व्यक्ति सुस्ताइरहेका छन् । कहिले साउती मारेर र कहिले हाँसो ठट्टा गरेर उनीहरू गफमा मस्त छन् । शीतल ताप्ने चौतारो छैन । राजमार्गको किनारको बस्ती अनि अर्धशहरी संरचना छन् । शहर बने पनि भद्रगोल छ ।

‘भाषण कति राम्रो सुन्न पाइन्छ । भोट लाउने बेलामा हामीले, पाउने केही होइन । सबै उनैकाले पाउँछन्' दाहिनेपट्टि बसेका धर्के कमिज, ढाका टोपी र हाफ ज्याकेट लगाउने व्यक्ति भन्दै थिए । उनीहरू चुनावी गफमा व्यस्त रहेछन् ।

नेताले जित्छन् । शक्तिको दोहन गर्छन् । अवसरको ठाउँमा कार्यकर्ता भर्ती गर्छन् । उनीहरूका गफको विषय रहेछ । २/३ दिनअघि एक राजनीतिक दलको कार्यक्रम रहेछ । कुनै परियोजनाको काम रहेछ । त्यहाँबाट फर्कने व्यक्तिहरूले फलफूललगायतका सामान बोकेर फर्किएका रहेछन् । देब्रेपट्टि बसेका सेतो हाफ टिसर्ट, हाफ पाइन्ट र ढाका टोपी लगाएका व्यक्ति भन्दै थिए, ‘के ल्याएको भनेर सोधे, कसैले यो भनेर भनेन् । उनीहरूका (नेताका) मान्छे भएर होला, हामीलाई के भन्थे ।’

‘चन्दा दिने भए हामीलाई बोलाउँथे, भत्ता दिने ठाउँमा हामीलाई बोलाउँछन् ? जनता एउटै होइनन्,’ अर्काले तितो पोखे, ‘देशको विकास बनेको यही हो ।’ केही बेर नजिक गएर उनीहरूको कुरा सुनेपछि शिलापत्रले जिज्ञासा राख्यो, 'के भनेर आउँछन् उम्मेदवार ?' ‘समस्या समाधान गर्न आश्वासन दिन्छन् । आश्वासनअनुसार कोसिस गर्छौं । हामीलाई अत्यधिक बहुमतले विजयी गराऔँ भन्छन्,’ दाहिनेपट्टि बसेकाले उत्तर दिए ।

‘विकास निर्माण संस्कृतिको जगेर्ना, जीवनस्तर उकास्ने भन्छन् । गर्नचाहिँ केही गर्दैनन्,’ देब्रेपट्टि बसेकाले उत्तर दिए ।सुरुमा दुवै जनाले आफूहरू किसान रहेको बताए । घर पनि नजिकै रहेछ । एक जनाको सडकको पल्लो किनारामा अर्काको अलि भित्र रहेछ ।

चासो दिएर कुरा सुनेपछि र जिज्ञासा राखेपछि दाहिनेपट्टि बस्नेले सोधे, ‘रिपोर्टिङका लागि हो ?’ उनी अवकाशप्राप्त निजामती कर्मचारी रहेछन् । ७४ वर्षका उनी पञ्चायतकालीन सुब्बा रहेछन् । नाम हरिलाल पाण्डे ।

‘चुनावी माहौल चलिराखेको छ । सबै पार्टीले आफ्नोआफ्नो तयारी गरिरहेका छन् जनमत तान्न । जनता सबै आसैआसमा छन् । अब हुन्छ कि भन्यो, अब त हुन्छ कि भन्यो, हुने कहिल्यै होइन । यस्तै हो,’ उनले एक सासमा निराशा र चुनावी माहौल सुनाए ।

‘यस्तो त चलिरहने प्रक्रिया हो । जनता आसैआसमा छन् । हाम्रा बाका पालामा दु:ख पाए भनेर केही दिन कस्सिएर लागियो । लागे पनि केही भएन । हामी बुढो भयौँ,’ अर्काले भने । उनी किसान रहेछन् । १५ वर्ष कार्यकर्ता भएर सक्रिय राजनीतिमा लागेका रहेछन् । तर, नेताका काखापाखा गर्न थालेपछि इमानको राजनीति रहेन भनेर आफ्नो काममा रमाउन थालेका रहेछन् । कुन पार्टीको सक्रिय कार्यकर्ता रहे, उनले खुलाउन चाहेनन् । उनको उमेर ६२, नाम रण गिरी । ‘केही हुनेवाला छैन । जो टाठोबाठो छ, चलाख छ, उसैलाई हेर्छन् । प्रयोग मात्र गर्छन्,’ उनले कार्यकर्ता हुँदाको अनुभव सुनाए ।

‘वास्तवमा सोझा मान्छेलाई मर्काको मर्कै छ । टाठाबाठाले सुविधा पाएको पायै छन्,’ पाण्डेले थपे । ३० वर्ष तरकारी खेती गर्दा नयाँ प्रविधि र कृषि ज्ञान के हो, थाहा नपाएको गिरीको गुनासो थियो । ‘३०–३५ वर्ष तरकारी खेती गरेँ । अहिलेसम्म जेटीए कस्तो छ मेलै देखेको छैन,’ उनले भने । कृषकका तमाम सुविधा कार्यकर्ता र गैरकिसानले लिएको पाण्डेले बताए ।

‘मैले फलाएको बोडी बेच्न शुक्रबार बजार (हाट बजार) गएको छु । साथीहरूले कृषि तालिमको पैसा बुझेर मसँग बोडी किनेर गएका छन्,’ दशकअघिको कुरा स्मरण गरे गिरीले । जसले तालिम लिएका छन्, उनीहरूले तालिम नलिएका किसानसँग तरकारी किन्ने रहेछन् । ‘जसले उत्पादन गर्न टनेल हाल्छ, उसकोमा उत्पादन छैन । सरकारी सुविधा छैन । जसले कृषि ज्ञानको तालिम लिएको छ, उसको उत्पादन छैन,’ पाण्डेले भने, ‘तालिम लिएकाले नलिएकाको उत्पादन किनेर बिचौलियाको काम गर्छन् । पहुँच पैसा उनैसँग छ ।’

काम गर्नेले सुविधा नपाएको निष्कर्ष उनीहरूको थियो । ‘काम गर्ने कालु, मकै खाने भालु । यही हो यहाँको,’ एकै स्वरमा उनीहरूले भने । तरकारी खेती छाडेर भैँसीपालनमा लागेका रहेछन् उनी । ‘पुरानो तरिकाले काम गरिरहेको छु । उत्पादन छैन । पाँचवटा भैँसी छन् अहिले,’ उनले भने । भोट कसलाई हाल्ने भन्ने जिज्ञासामा उनीहरूले दिक्क माने । ‘यसैलाई भोट हाल्ने भन्ने छैन,’ पाण्डेले भने, ‘रहरै लागे भोट हाल्न जाने हो । जानलाई जाने हो तर उत्साह त छैन ।’

पाण्डेले भने मत हाल्न जानभन्दा घाँस काट्न जाँदै फाइदा रहेको बताए । 'रहर लागे भोट हाल्न जाने हो, नलागे घाँस काट्न जाने । भोट हाल्नुभन्दा घाँस काट्न फाइदा । एक डोको घाँस आउँछ,’ उनले भने ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, कात्तिक २४, २०७९ १७:३०