अमेरिकी चुनाव हल्लाउने चार युवतीको कथा (फिल्मसहित)

A+ A A-

रेचल लियर्स निर्देशित ‘नक डाउन द हाउस’ डकुमेन्ट्रीको एउटा दृश्यमा चुनावी बहस चल्दैछ । बीचमा प्रस्तोता छन् र दुईतिर दुई महिला छन् । चुनावी बहसअनुसार दुईतिरकै ती महिला उम्मेदवार हुनुपर्ने हो, तर हैनन् । एक जना हुन् एलेक्जेन्ड्रिया ओकासियो कोट्रेज, जो पहिलोपल्ट आन्तरिक चुनावमा उम्मेदवार बनेकी छन् । अनि अर्की उनी जोविरुद्ध लडिरहेकी छन्, तिनै उम्मेदवारकी प्रतिनिधि ।

यो अमेरिकाको चुनावको प्रसङ्ग हो । त्यहाँ पार्टीको तर्फबाट उम्मेदवार छान्नलाई पहिला आन्तरिक चुनाव हुन्छ । मतदाताले उम्मेदवारमध्येबाट जसलाई जिताउँछन्, त्यही पार्टीको उम्मेदवार हुन्छ । न्युयोर्कको डिस्ट्रिक्ट १४ मा विगत १४ वर्षदेखि डेमोक्र्याटिक नेता जो क्रावलीविरुद्ध पार्टीमा कसैले उम्मेदवारी दिएका थिएनन् । उनी पार्टीको चौथो शक्तिशाली मान्छे भएकाले पनि उनको शक्तिका अगाडि कसैको हिम्मत आएको थिएन । तर, यसपल्ट एलेक्जेन्ड्रिया उठेकी छन् । १४ वर्षमा पहिलोपल्ट क्रावलीले प्रतिस्पर्धी पाएका छन् । तर, उनले त्यसलाई खासै ठूलो चुनौती मानेका थिएनन् । त्यसैले पनि उनले सायद त्यो बहसमा आउने समय निकालेनन् ।

सुरु भएको केही बेरमै एलेक्जेन्ड्रिया बहसलाई एकतर्फी बनाउँछिन् । उनी बसिरहेको ठाउँबाट उठ्छिन् र क्रावली आउन नपाएको कुरालाई उठाउँदै भन्छिन्, ‘हामी गयल नृतत्वका लागि यस्तै अनेकौँ बहाना पारिरहेका छौँ । अब यो कुनै बहस हैन । म प्रतिनिधि भई आउनुभएको उहाँलाई सम्मान गर्छु, तर अहिले यहाँ चुनावी बहस गर्ने उम्मेदवार म मात्र हुँ ।’

दर्शकदिर्घामा ताली गुञ्जिन्छ । त्यसपछिको बहस केवल औपचारिकता मात्र बन्छ । विभिन्न राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्दामा सोधिएका प्रश्नहरूको जवाफमा उनीहरूबीचको भिन्नता देखिन्छ । एलेक्जेन्ड्रिया लगभग सबै मुद्दामा स्पष्ट हुन्छिन् । प्रतिनिधि ‘मेरो उम्मेदवार यस्तो सोच्नुहुन्छ’ भन्दै अलमलिन्छिन् । न्युयोर्कको गगनचुम्बी भवनमुनि थिचिएका अरू धेरै मुद्दा उठ्न थाल्छन् । र, सम्भवत: त्यही बहस एलेक्जेन्ड्रियालाई चुनावी माहौल आफ्नोतिर तान्ने कुराको ठूलो सुरुवात बनिदिन्छ ।

त्यो सुरुवात उनको मात्र हैन, उनी जसरी नै देशमा विभिन्न भागमा उम्मेदवार बनेका महिलाहरूको साझा कथा बनिदिन्छ । ती महिलाहरूलाई नेसनल ग्रासरुट ग्रुप्स जस्टिस डेमोक्र्याट्स एन्ड ब्रान्ड न्यु कङ्ग्रेसले स्थापित उम्मेदवारहरूलाई चुनौती दिनका लागि उठाएका हुन्छन् । उनीहरूको क्याम्पेन पनि साझा हुन्छ । तिनलाई धेरै विज्ञ र नागरिक समाजका अगुवाहरूले मद्दत गरेका हुन्छन् । ती महिलाहरूमार्फत स्थानीय मुद्दालाई टड्कारो रूपमा उठाउँदै माथिल्लो वर्गको हातमा पुगिसकेको अमेरिकाको राजनीतिलाई पुनः जनतातिर फर्काउने पहल गरिएको हुन्छ । उनीहरूको उद्देश्य पैसा र भ्रष्टाचारले केवल ठूलाठालुका लागि मात्र सोच्ने भएका नेताहरूलाई तर्साउनु हुन्छ । सँगै पुरुष र त्यसमा पनि गोरा जातिको पुरुषको पकडमा पर्न थालेको डेमोक्र्याटिक पार्टीलाई महिला नेतृत्व ल्याउनुपर्ने दबाब सिर्जना गर्नु हुन्छ ।

त्यो समयमा डेमोक्र्याटिक पार्टीको नेतृत्वमा ८१ प्रतिशतभन्दा धेरै पुरुष हुन्छन्, त्यसमा पनि गोरा धेरै । अनि धेरै त करोडपति अनि वकिल हुन्छन् । तीमध्ये धेरै आफ्नो कार्यकाललाई अर्को चुनाव जित्ने तयारी मात्र बनाइरहेका हुन्छन् । त्यसैले पनि उक्त संस्थाले राजनीतिलाई करिअर नबनाएका महिलाहरूलाई चुनावमा उठाएका हुन्छन् । ती सबै साधारण रूपमा गरिखाने महिलाहरू हुन्छन् । त्यो अभियानले देशभरबाट १० हजारभन्दा धेरै उम्मेदवारीको नोमिनेसन पाएको हुन्छ । एलेक्जेन्ड्रियालाई उनको दाजुले नोमिनेट गरेका हुन्छन् ।

ती उम्मेदवारमध्येका चार जना उम्मेदवारको चुनावी तयारी र र्‍याली तथा घरदैलो कार्यक्रमलाई नजिकैबाट पछ्याउँदै डकुमेन्ट्रीले केवल सन् २०८ को अमेरिकी राजनीतिक मोडको कुरा मात्र गर्दैन, विश्वभर नै प्रजातान्त्रिक चुनावी बहसमा के कुरा हुनुपर्नेमा के कुरा भइरहेका छन् भन्ने पनि खोतलिदिन्छ । बढ्दो चुनाव खर्च र त्यसले ल्याउने स्वार्थको खेल आदिलाई उजागर गरिदिन्छ । हाम्रो प्रजातन्त्रले कसरी आफैँले बनाएको शक्तिलाई कुनै पनि हालतमा सच्याउन नमिल्ने बनाइरहेको छ पनि बताइदिन्छ ।

अमेरिकी चुनावको सन्दर्भमा खिचिएको डकुमेन्ट्री भए पनि यसका दृश्यले धेरै हदसम्म अहिले नेपालमा चलिरहेको चुनावी माहौललाई प्रतिबिम्बित गर्छ । यहाँका धेरै मुद्दाको अवस्थासँग अन्तर्क्रिया गर्छ । अनि सँगै लोकतान्त्रिक प्रणालीको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण हिस्सा चुनाव अलोकतान्त्रिक हुँदै गयो भने त्यसको क्षति कसरी विभिन्न लोकतान्त्रिक संस्थाहरूमा पर्दै जान्छ पनि देखाइदिन्छ ।

०००

पावला जिन वेस्ट भर्जिनियाबाट चुनावमा उठेकी छन् । एउटा दृश्यमा उनी स्टेजमा पहिलोपल्ट भाषण गर्न जाँदैछिन् । त्यहाँ जान उनलाई डर लागिरहेको छ । उनको क्याम्पेनमा सघाइरहेका साथीहरू उनलाई तिमीले साँचो बोल्ने हो भनेर उत्साह दिन्छन् । उनी सुरुमा थोरै नर्भस हुँदै भाषण गर्छिन् । उनको बोली बिस्तारै बलियो हुन्छ । उनले त्यहाँ कुनै कुरा झुट बोल्नुपर्ने छैन । कुनै ठूलो काम गर्छु भन्नुपर्ने छैन । उनका बाबु कोइलाखानीमा काम गर्थे । त्यहाँ काम गर्दागर्दै उनी जवानीमै बिते ।

उनले काम गर्ने गरेको खानी यति फैलियो कि त्यसले देख्दादेख्दै धेरै ठाउँ निल्यो । वरपर भएका बस्तीहरूको खानेपानीको मुहान निले । उनलाई यही कुरा भन्नु छ । अनि यही कुरा समाधान गर्छु भन्नु छ । उनी चर्को स्वरमा भन्छिन्, ‘स्वच्छ खानेपानीजस्तो अति सामान्य कुरा पाऊँ भनेर हामीले कहिलेसम्म हात थाप्नुपर्ने ?’

त्यसपछि डकुमेन्ट्रीले उनको स्थानमा लिएर जान्छ । उनी र उनका सहयोगी एक डाँडामा उभिएर परतिर हेरिरहेका छन् । उनका सहयोगी भन्छन्, ‘त्यहाँ पहिला निक्कै अग्लो डाँडा थियो ।’ त्यसको अहिले कुनै नामनिशान छैन । उनका विपक्षी उम्मेदवारले त्यही खानीबाट लाखौँ कमाएका हुन्छन् । स्वाभाविक नै छ, उनले त्यो खानीका कारण जोखिममा परेका मानिसका बारेमा सोच्दैनन् ।

MV5BOWJjZmFmMTctOTYxOS00OGUzLWIyYTUtZGFhMGQyMTYzNjE1XkEyXkFqcGdeQXVyNjUxMjc1OTM@1667737124.jpg

यो कथा नेपाली सन्दर्भमा हेर्ने हो भने चुरेदोहनको समस्यासँग मिल्छ, अव्यवस्थित निकासी र पैठारीको समस्यासँग मिल्छ । विकासका काम गर्दाको पर्यावरणीय जोखिमसँग मिल्छ । हाम्रो चुनावमा पनि त्यहाँजस्तै धेरै यस्ता मान्छे छन्, जो कि त क्रसर उद्योग चलाउँछन्, कि त आफ्नै डोजर कम्पनीका मालिक छन्, कि त गुण्डागर्दीको बलमा स्थापित भएका छन् । उनीहरू लगातार चुनावमा उठ्छन् । किनकि उनीहरूबाहेक कोही पनि उठ्न नसक्ने गरी प्रणाली बसाइएको छ । उनीहरूले जति पैसा खन्याउन नसक्नेले त उम्मेदवार बन्न सोच्न पनि नसक्ने अवस्था छ । उनीहरूलाई जुनसुकै पृष्ठभूमिका भए पनि चुनावमा उठ्न गाह्रो छैन ।

कोही ज्यान मार्नेसम्मका मुद्दामा मुछिएका छन् । कोही सरकारी जग्गा हिनामिनामा परेका छन् । कोही खुलेआम आफूले भ्रष्टाचार गरेको सुनाउँदै हिँडेका छन् । तर पनि उनीहरूलाई उम्मेदवारी दिन कतैबाट रोकावट छैन । त्यो गलत हो भनेर भन्ने पनि कोही छैन । चुनावकै क्रममा एउटा रेडियोमा अन्तर्वार्ता दिँदै एलेक्जेन्ड्रिया भन्छिन्, ‘न्युयोर्कमा विजयी धेरै अफिसियलहरूको हातमा हामीलाई हतकडीमा देख्ने बानी यसरी परिसक्यो कि अब त हामीलाई यो ठूलो कुरा हो भन्ने नै लाग्न छोडेको छ ।’ यहाँ नेपालमा पनि लगभग उस्तै अवस्था छ ।

सेन्ट लुइसबाट कोरी बुस उठेकी छन् । उनी काला जातिकी महिला हुन् । उनी आफ्नो उम्मेदवारीका लागि फोटो सुट गर्छिन् । आफूले लगाएको फर्मल लुगा त्यहाँका धेरैलाई मन नपर्ने भए पनि त्यसले आफूलाई केही फरक नपार्ने बताइरहेकी छन् । उनले लुगाको कुरा उठाएको प्रसङ्गले समाजमा विद्यमान काला जातिका महिलालाई नेतृत्वमा आउन कति गाह्रो छ भन्ने बुझाउँछ । उनी आफ्नो ठाउँका बारेमा बताउँदै प्रहरीको गोलीले एक निहत्था किशोर मारिएको प्रसंग सुनाउँछिन् । त्यसको विरोधमा सडकमा आएका मानिसहरूका बारेमा बताउँछिन् । अनि त्यसले समुदायलाई दिएको शक्तिका बारेमा बताउँदै भन्छिन्, ‘हाम्रो जिल्लामा भएको समस्या हामी आफैँ समाधान गर्न सक्छौँ भन्ने मान्छेहरूलाई थाहा हुँदै गएको छ ।’

नाभाडाको चौथो डिस्ट्रिक्टबाट चुनावमा भाग लिइरहेकी एमी भायलाको चुनावी बहसको एउटा दृश्यमा उम्मेदवारहरूलाई केही वाक्य भनेर यदि समर्थन भएमा हात उठाउन भनिन्छ । त्यहाँ पहिला सामाजिक मुद्दाहरूबारे केही भनिन्छ । उनीहरू सहजै हात उठाउँछन् । तर, जब म कुनै कर्पोरेट पैसा लिन्नँ भनिन्छ, अनि धेरैका हात रोकिन्छन् । तीमध्ये धेरैले चुनावमा चर्को पैसा विभिन्न उद्योगहरूबाट उठाएका हुन्छन् । दर्शकदीर्घाबाट जोडदार ताली बज्छ । एमी भायला त्यो माहौललाई आफ्नो पक्षमा पार्दै भन्छिन्, ‘कर्पोरेट कम्पनीबाट कुनै पैसा नलिई चुनाव लडेर म हाम्रो पार्टीको पछाडि फेरि पनि साधारण मान्छेलाई उभ्याउन चाहन्छु ।'

उनले स्वास्थ्य क्षेत्र र बीमाको मुद्दा उठाएकी छन् । त्यसलाई उठाउनुमा उनको आफ्नै कथा जोडिएको छ । उनकी छोरीको बेलैमा बीमा देखाउन नसकेर २२ वर्षमा मृत्यु भएको हुन्छ। अस्पतालले छोरीको ब्लड क्लटलाई बेलैमा जाँचिदिएको भए उनी बाँच्न सक्थिन् । उनको जस्तै सानो स्वास्थ्य समस्याले मृत्युको मुखमा पुर्‍याउने समस्या उनको क्षेत्रमा व्याप्त छ । उनी आफ्नी छोरीको अस्तुलाई कारमा लिएर उनलाई जान मन लागेको ठाउँ पुर्‍याइरहेकी हुन्छिन् । एउटा दृश्यमा उनी प्रण गर्दै भन्छिन्, ‘म मेरो छोरीलाई व्यर्थमा मरेर जान दिन्नँ ।’

उनको कथाले पनि नेपाली समाजको ठूलो पाटो समेट्छ, जहाँ मानिसहरू स्वास्थ्य उपचार नपाएर मृत्युको मुखमा पुगिरहेका छन् । बढ्दो स्वास्थ्य खर्चले कुनै ठूलो बिरामी हुनासाथ जीवनभरको कमाइ नै सिध्याउनुपर्ने अवस्था छ । तर दु:खद कुरा, यो कसैको पनि उच्च प्राथमिकतामा परेको विषय हैन । धेरैले त यसलाई आफ्नो चुनावी एजेन्डाको हाइलाइट बनाउने पनि सोचेका छैनन् ।

ती पात्रहरू र तिनले उठाएको मुद्दामार्फत यो डकुमेन्ट्रीले ती सबै कुराहरू उजागर गरिदिएको छ, जुन परम्परागत चुनाव र त्यसको घोषणापत्रमा छोपिइरहेको छ । संरचनागत कुरा नमिले पनि यो डकुमेन्ट्रीमा जसरी नयाँ राजनीतिक माहौल बनेको छ, त्यो माहौल नेपालमा अहिले भइरहेको युवापुस्ताको बढ्दो उम्मेदवारी संकेत गर्छ ।

हो, यहाँ पनि नयाँ कुरा लिएर चुनावमा आउनेहरूको सङ्गठन कमजोर छ । डकुमेन्ट्रीमा पनि एलेक्जेन्ड्रियाले बाहेक अरूले चुनाव जित्दैनन् । तर, त्यसले चुनाव र मतदातालाई 'टेकन फर ग्रान्टेट' लिने प्रक्रियालाई भने पक्कै पनि रोकेको छ । अनि सँगै नयाँ उम्मेदवारहरूले ती कुरा उठाइरहेका छन्, जुन साधरणतया पहिलाका चुनावमा ठूला दलका ठूलाठूला कुरामा छोपिने गर्थे ।

rice-media-knock-down-the-house-AOC-7-1024x5401667737158.jpg

पछिल्लो समयमा धरानमा हर्क साम्पाङले एउटा बलियो विषय उठाएर चुनाव जिते । उनले खानेपानी ल्याउने वाचा मात्र गरेका छन् । यस्तै, काठमाडौंमा बालेनको विजयले पनि मानिसहरूले जसलाई पायो त्यसलाई उठाउँदैमा भोट हालिहाल्छन् भन्ने मानसिकतालाई बलियो गरी हिर्काएको छ । दलहरूलाई मतदाता आफ्नो गोजीका मान्छे हुन् भन्ने विश्वासबाट छ्याङ्ग हुने गरी हल्लाइदिएको छ ।

डकुमेन्ट्रीले चुनावको विषयमा उठाएको अर्को महत्त्वपूर्ण विषय हो– आर्थिक पारदर्शिताको । यहाँ उठेका कुनै पनि उम्मेदवारले कुनै व्यावसायिक घरानाबाट पैसा उठाएका छैनन् । उनीहरूले बरु साधारण मानिसहरूबाट पैसा उठाएका छन् । उनीहरूले धेरै दृश्यमा थोरैथोरै मद्दत गरिदिन मानिसहरूलाई आग्रह गरेका छन् । यस्तै, उनीहरूको उपस्थिति मतदातासँग निकट छ । उनीहरूको नजिक भएका मानिसहरू कुनै पनि शक्तिको भोटले नजिकिएका छैनन् । बरु उनीहरूले उठाएको एजेन्डाले तानिएका छन् । ती उम्मेदवारहरूका अगाडि भएका मानिसहरूले ठूलो कुरा गरेका छैनन् । आर्थिक पारदर्शिता भएका कारण पनि उनीहरू र मतदाताबीचको दूरी निकट छ । सहज छ ।

हाम्रोमा पनि यो पद्धति सुरु भएको छ । धेरै उम्मेदवारहरूले मतदातासामु क्यूआर कोडमार्फत आर्थिक सहयोगको अपेक्षा गरेका छन् । धेरैले यसलाई आलोचना पनि गरिरहेका छन् । तर, यसले आकाश छोएको चुनावी खर्चलाई घटाउनेछ । एउटै व्यक्ति, उद्योग र कम्पनीबाट पैसा लिएर उनीहरूको स्वार्थका लागि काम गर्ने क्रम हराउनेछ । भोलि आउने अनेक उम्मेदवारहरूलाई आफूले विचार लिएर आए चुनाव लड्न आर्थिक कठिनाइ नहुने विश्वास हुनेछ । चुनाव अझै मितव्ययी बन्दै जानेछ । अस्वाभाविक त आम्दानी पनि नभई अनि पैसाको स्रोत पनि नदेखाई करोडौँ खर्च गर्नेहरूको तरिका हो । तर दु:खद कुरा, हामी त्यसमा बानी भएका छौँ । यो डकुमेन्ट्रीले हामी के के अस्वाभाविक कुराहरूलाई स्वाभाविक भनेर बानी परिरहेका छौँ भन्ने पनि देखाइदिन्छ ।

अनि सबैभन्दा गज्जब कुराचाहिँ सुरुवातमा कम मात्र मानिसले पछ्याइरहेका ती सबै उम्मेदवारको चुनावी र्‍याली बिस्तारै बलियो हुँदै गएको छ । उनीहरूको घरदैलो कार्यक्रममा मानिसहरू कुरा सुन्न थालेका छन् । त्यसको एउटै कारण छ– उनीहरूले उठाएको मुद्दाको बलियो धरातल छ । समाधान गर्न सकिने ठाउँ छ । उनीहरूसँग किन उठेको देखि जितेँ भने यीयी काम गर्छु भन्ने योजना छ । स्पष्टता छ । स्पष्ट भएर विचारलाई अगाडि लगिरहँदा पछाडि लाग्ने मान्छेको कमी हुँदैन भन्ने पनि यो डकुमेन्ट्रीले देखाइदिएको छ ।

०००

एउटा दृश्यमा एलेक्जेन्ड्रिया आफ्ना विपक्षीको चुनावी पर्चा हेरिरहेकी छन् । त्यहाँ उनका प्रतिद्वन्द्वीको ठूलो फोटो छ । बाँकी केही पनि छैन । त्यहाँ न्युयोर्कका गरिखाने मानिसले भोगिरहेका समस्याहरूको फेहरिस्त छैन । यस्तो लाग्छ, त्यो फोटो भगवान्‌को हो । यस्तो लाग्छ, भगवान्‌लाई भोट हालेजसरी नै उनीहरूले उनलाई भोट हाल्नुपर्छ ।

र, उनको विजयले पछि त्यही कुरा संकेत गर्छ, जो आफूलाई निरन्तर भगवान्‌ ठान्छन्, जनताको भोटलाई भक्तहरूले चढाउने फूलजस्तो सम्झिन्छन्, एक्लिन धेरै समय लाग्दैन ।

हेर्नुहोस् भिडियो: