तीन दशकयता नेताहरूले आश्वासन दिएको तर समाधान नगरेको बाहुनडाँगीको हात्ती आंतक

तीन दशकयता नेताहरूले आश्वासन दिएको तर समाधान नगरेको बाहुनडाँगीको हात्ती आंतक

A+ A A-

मेचीनगरपालिका –४ (साविक बाहुनडाँगी गाविस) झापाको सबैभन्दा धेरै हात्ती आंतक हुने क्षेत्र हो । यो क्षेत्रका बासिन्दा भारतबाट कतिबेला हात्ती नेपाल पसेर विध्वंस मच्चाउँछ भनेर त्रासमा हुन्छन् । याे निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ मा पर्छ ।

यही साता मात्र भारतबाट आएकाे हात्तीको समूहले मेची नगरपालिका –४ की गिता आचार्यको घर भत्कायो । आचार्यको घरमा सामान्य क्षति पुर्‍याए पनि उनी हात्तीबाट जहिले जोखिम रहेको बताउँछिन् । यहाँ कतिबेला हात्ती आएर बाली–नालीसँगै ज्यान लिने हो भन्ने त्रास हुन्छ । बाहुँनडागीका बासिन्दा जहिले हात्तीको त्रासमा बाँच्न बाध्य रहेको उनले बताइन् । ‘हामीले हरेक निर्वाचनमा हात्ती नियन्त्रणका लागि नेतासँग माग गर्छौं । तर, नेताले खासै वास्ता गर्दैनन् । गर्छौं भनेर गएका केन्द्रीय नेता निर्वाचनपछि फर्किएर आउँदैनन् ।’ उनले भनिन, ‘हात्तीले हरेक महिना बाली–नाली नष्ट गर्छ । त्यति मात्र होइन । यहाँका धेरै मान्छेको ज्यानसमेत लिएको छ । नेताले सान्त्वानासमेत दिँदैनन् । हामीले कतिपटक गुहार मागेका छौं ।'

झापा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको गृहजिल्ला हाे । उनी प्रधानमन्त्री हुँदासमेत हात्तीकाे समस्या समाधानकाे पहल नभएकाे स्थानीयकाे गुनासाे छ । अहिले चुनाव नजिकिएसँगै नेताहरू याे समस्या समाधान गर्ने वाचा गर्दै घरदैलाेमा पुगिरहेका छन् ।

आचार्यको जस्तै प्रकाश सयामीको समेत थन्काउन लागेको धान हात्तीले यही साता नष्ट गर्‍याे । पाकेको धान भारतबाट आएको हात्तीले विधंत्स पार्‍याे । उनको खेतको धान नष्ट गरेपछि यो वर्ष खाद्यन्नको समस्या हुने उनले बताए । ‘हामी हात्तीको त्रासमा बाँचेको दशक भयो । हाम्रो समस्या कत पटक कांग्रेस महामन्त्री विश्वप्रकास शर्मालाई सुनायौं । उनले सुनेर गए तर, काम गर्न चासो दिएनन् । अरु नयाँ नेता छन् बुझन समय लाग्छ ।’ उनले भने, ‘हात्तीको हुल छिर्न थालेपछि यस वेला धान जोगाउन स्थानीय मेची बगरछेउमा टुङ बनाएर हात्तीको निगरानी गर्दै आएका छन् । रातभर टुङमा बसेर हात्ती नहटाए दुःख गरेर लगाएको धान सखाप पार्ने डर छ ।’

स्थानीयले धेरै समस्या झेल्नुपरेको लामो समयदेखि हात्ती–मानव द्वन्द्व नियन्त्रणमा काम गर्दै आएका मेचीनगर– ४ का वडाध्यक्ष अर्जुन कार्की बताउँछन् । सोलार फेन्सिङको मर्मत राम्रोसँग नभएपछि नेपालमा हात्ती छिर्ने चाप बढेकाले दिनहुँ हात्ती नेपाल प्रवेश गरिरहेको र त्यसको आंतक जहिले हुने गरेको उनले समस्या सुनाए । ‘हात्ती नियन्त्रण गर्न नसक्दा आतंक मच्चिएको छ । रातभर पटाका पड्किन्छ । ढोल–ढ्यांग्रो ठटाइन्छ । जसका कारण केटाकेटीको पढाइमा समस्या हुन्छ । रातभर हात्ती खेदाउन गएर होहल्लामा बसेर स्कुल जाँदा दिनभर सुत्छन् ।’ उनले भने, ‘भारतबाट रातारात नेपाल भित्रिने हात्तीको बथानले पहिलेदेखि नै धेरै जनधनको क्षति पुर्‍याए पनि राज्य र राजनीतिक दलले नियन्त्रण गर्न चासो दिएनन् । यो नै मुख्य समस्या हो ।’

२०६६ देखि बाहुनडाँगीको उत्तरी पहाडी क्षेत्र तिरिङदेखि दक्षिणी नकलबन्दासम्म १८ किलोमिटर लामो विद्युतीय तारबार सीमामा लगाइयो । विद्युतीय तारबारले केही समय नियन्त्रण भयो । तर, फेरि हात्तीको बथान तारबार भत्काएर गत वर्षदेखि नेपाल पस्न थालेको उनको भनाइ छ । दशकयता नेपालकै जङ्गलमा बस्दै आएका रैथाने हात्तीले मानिसको ज्यान लिने गरेको र भारतीय हात्तीले मानिसको ज्यानसँगै खेतीपाती समेत नष्ट गदै आएको त्यहाँका स्थानीयबासीकाे भनाइ छ ।

मेचीनगरको बाहुनडाँगी क्षेत्र र अन्य हात्ती प्रभावित क्षेत्रका नागरिको जीवन त्रासदीमा बितिरहेकाे छ । एक्लै र हुलमा हिँड्ने रैथाने हात्ती मानव बस्तीको भित्री भागसम्म पुग्ने गरेका छन् । मानिसले धपाउने क्रममा कहिलेकाहिँ धारिलो भाला, बाँसको पुल्ठो र पटाका आदिले प्रहार गर्ने भएकाले यिनीहरू मानिससँग बढी आक्रामक हुन्छन् ।

यो समस्याका बारेमा नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री तथा झापा–१ उम्मेदवार विश्वप्रकास शर्मा भन्छन्, ‘हात्ती नियन्त्रण गर्ने काम भइरहेको छ । समस्या समाधानका लागि वर्षेनी पहल भइरहेको छ ।’

मेचीनगरपालिका –४ वीर बहादुर तामाङ भन्छन्, ‘हात्तीसँग भेट भइहाल्यो ज्यान जान्छ भनेर पाँच वर्षअघि कांग्रेस नेता विश्वप्रकास शर्मालाई भन्यौँ । उनले अब हात्तीले कोही मर्दैन भनेर गएका थिए ।’ योपटक भोट माग्न नआएको उनको आरोप छ । हात्तीले आक्रमण गरिहाल्छ कि भन्ने डरले सधैँ बाँच्नुपरेको गुनासो कति पटक शर्मासँग गरे पनि उनले वास्ता नगरेको तामाङको गुनासो छ ।

शर्मा याे क्षेत्रबाट तेस्राेपटक चुनाव लड्दै छन् । २०७० र २०७४ मा पराजित भएका शर्माकाे प्रतिस्पर्धा अहिले एमालेका अग्नि खरेलसँग हुँदैछ ।

हरेक वर्ष ज्यान लिन्छ

हात्तीले हरेक वर्ष बाहुनडाँगीका बासिन्दाको ज्यान लिने गरेको छ । डिभिजन वन कार्यालय झापाको तथ्याङ्कअनुसार २०६८ सालदेखि २०७९ कात्र्तिकसम्म झापामा ५१ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । जसमा पाँचजना गैरनेपाली पनि छन् । हात्ती छेक्न घर वरिपरि आफैँले लगाएको करेन्टमा परेर चारजनाले मृत्युवरण गरेको पनि कार्यालयले जनाएको छ ।

एक दशकमा ५९ जना हात्तीको आक्रमणमा घाइते भएको झापा वन कार्यालयले जनाएको छ । २०४९ उता कति मान्छे मरे, कति हात्ती मारिए भन्ने यकिन रेकर्ड कहीँकतै भेटिँदैन । तर, भारतबाट दैनिक आउने हात्तीले ज्यान लिने गरेको ग्रीन जेनेरेशनका अध्यक्ष शंकर लुटेल बताउँछन् ।

विगत ४० वर्षदेखि हात्तीको उपद्रो देख्दै आएकाे उनले बताए । २०४७ सालयात यो समस्या चुनावी नारा र नेताले जनतालाई आश्वासन बाँडने माध्यम मात्र भएको उनको आरोप छ ।

यस्तै, हात्तीको समस्या समाधानका लागि भारतसँग समुचित छलफल हुनुपर्ने देखिन्छ । मेचीमा तटबन्ध लगाउने हो भने हात्तीको आवागमन र गाउँमा उसले गर्ने क्षति नियन्त्रण गर्ने सकिने झापा–१ का एमाले उम्मेदवार अग्नि खरेल बताउँछन् । उनले भने, 'एउटा प्रश्न जनताको तहबाट उठेको छ कि मेची नदी सीमा नदी हो, तर यसमा तटबन्ध छैन ।' यो नदीको तटबन्धको बाँध अग्लो बनाउने हो भने हात्तीको केही मात्र समस्या समाधान हुने स्थलगत भ्रमणमा पाएको उनको भनाइ ।