माधव नेपाललाई एमाले नेतृत्वबाट ओरालेकाे काठमाडौं–२ मा यसपटक कसले जित्ला चुनाव ? (भिडियो)

माधव नेपाललाई एमाले नेतृत्वबाट ओरालेकाे काठमाडौं–२ मा यसपटक कसले जित्ला चुनाव ? (भिडियो)

A+ A A-

नेकपा एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपालका लागि चोट र खुसी दुवै दिएको क्षेत्र हो, काठमाडौं– २ । २०६४ को पहिलो संविधानसभा निर्वाचनमा पहिलोपटक यसै क्षेत्रबाट हार व्यहोर्न पुगेका नेपालले २०७० र २०७४ मा भने यहीँबाट जिते । तर, काठमाडौं–२ काे पराजयले नेपालको राष्ट्रिय राजनीतिमै ब्रेक लगाइदियो । उक्त नतिजा नेता नेपालका लागि यति अभिशापपूर्ण बन्याे कि त्यसपश्चात् उनी एमालेकाे नेतृत्वमा कहिल्यै फर्किएर आउन सकेनन् ।

हुन त नेता नेपालले पार्टी पराजयकाे जिम्मेवारी लिएर नैतिकताका आधारमा महासचिवबाट राजीनामा दिएका थिए । तर, जाँदाजाँदै नेपालले महासचिवका लागि केपी ओलीको रोलक्रमलाई मिचेर झलनाथ खनाललाई पदमा आसीन गराए । २०६५ मंसिरकाे आठाैँ महाधिवेशनबाट आफू सर्वसम्मत भएर पुनः आउने विश्वासका साथ ओलीलाई महासचिव नबनाएकाे प्रस्टै थियाे । त्यसाे त एमाले शीर्ष तहमा चुनाव जित्ने नेता खनाल मात्र थिए । तर, न उनी सर्वसम्मत अध्यक्ष हुन सके, न त नेतृत्वमा कहिल्यै बौरिन नै सके । प्रकारान्तरमा उनले पार्टी नै छाडेर हिँड्नुपर्ने स्थिति आयाे ।

२०६४ सालको चुनावमा काठमाडौं–२ र रौतहटबाट एकसाथ हारे पनि ११ जेठ २०६६ मा माधव नेपाल प्रधानमन्त्री भए । २०६४ को चुनावपछि पहिलो दल बनेको माओवादीबाट प्रधानमन्त्री बनेका पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले ‘रुक्माङ्गत कटवाल’ प्रकरणका कारण राजीनामा दिएपछि कांग्रेसकाे साथ लिएर प्रधानमन्त्री बने उनी । तर, राष्ट्रिय संकटका बीच पाएको शासनकाललाई उनले डेढ वर्षभन्दा बढी टिकाउन सकेनन् । २३ माघ २०६७ मा उनले राजीनामा दिए । त्यसयता माधव नेपालको राष्ट्रिय राजनीतिको करियरमा लागेको ब्रेक यथावत् नै छ ।

माधव नेपालको राजनीतिक जीवनको धार नै परिवर्तन गराइदिएको काठमाडौं–२ ले अनपेक्षित नतिजा दिएकाे यो पहिलोपटक भने होइन । यसअघि नै २०४८ को आम निर्वाचन र २०५० को उपनिर्वाचनमा कृष्णप्रसाद भट्टराई मदन भण्डारी र विद्यादेवी भण्डारीसँग गरी दुईपटक पराजित भएका थिए । त्यसैले मिश्रित भूगोल भएको काठमाडौं–२ को नतिजाले प्रत्येक चुनाव मात्रै होइन, राष्ट्रिय राजनीति नै तंरगित हुने गरेको इतिहास छ ।

आसन्न ४ मंसिरमा हुने संसदीय चुनावमा पनि काठमाडौं–२ काे स्पर्धा रोचक हुने देखिएकाे छ । त्याे माधव नेपालका कारण भने हाेइन । यसपटक उनी काठमाडौं–२ छाडेर परम्परागत क्षेत्र रौतहट–१ बाट चुनाव लड्न गएका छन् । तथापि, २०७० र २०७४ को माधव नेपालको जितले भने काठमाडौं–२ मा एमालेको वर्चस्व भएको अनुमान गर्ने सुविधा दिएको छ । त्यसले एमालेबाट यसपटक उठेका मणिराम फुयाँलका लागि जितको आधार बलियो भएको आँकलन गरिएको छ ।

२०७४ को चुनावमा बागमती प्रदेशसभामा निर्वाचित फुयाँल स्थानीय मतदाताहरूमाझ ‘हेडसर’को रूपमा परिचित छन् । काठमाडौंको मूलपानीस्थित एक सरकारी विद्यालयमा २३ वर्ष प्रधानाध्यापक रहेका उनको व्यक्तित्व स्थानीय मतदातामाझ लोकप्रिय छ ।

फुयाँलसँग प्रतिस्पर्धा गर्न यसपटक माओवादीले गठबन्धनको तर्फबाट ओनसरी घर्तीलाई अघि सारेको छ । यस क्षेत्रका मतदाताका लागि ओनसरी विल्कुलै नयाँ पात्र हुन् । यहाँको भूगोलसँग घर्ती आफैँ पनि परिचित छैनन् ।

राेल्पाकी नेतृ घर्ती पूर्वसभामुख हुन् । उनी रूपन्देही–१ बाट उठ्ने पक्कापक्की थियो । तर, सोही क्षेत्रबाट एमाले पार्टी नै परित्याग गरेर घनश्याम भुसाल स्वतन्त्र उम्मेदवारको रूपमा उठेपछि घर्तीलाई सत्तापक्षीय गठबन्धनले काठमाडौं–२ ल्याएकाे हो ।

२०६४ सालको पहिलो संविधानसभामा समानुपातिक सांसद रहेकी घर्ती २०७० सालमा रोल्पाबाट प्रत्यक्षमा निर्वाचित भइन् । त्यस्तै, २०७४ मा भने पार्टीले उनलाई समानुपातिकबाटै सांसद बनायो । त्यति मात्रै होइन, २०७२ मा उनी प्रतिनिधिसभाकाे सभामुखसमेत बनिन् । यसरी राष्ट्रिय राजनीतिमा छलाङ मारेकी घर्तीका लागि काठमाडौंको क्षेत्रगत राजनीति भने चुनौतीपूर्ण देखिन्छ । कारण, काठमाडौं–२ का लागि उनी ‘टुरिस्ट’ उम्मेदवार हुन् ।

क्षेत्रगत विकासका लागि क्षेत्र बुझेको उम्मेदवार हुनुपर्छ भन्ने मत राख्दै आएकी राप्रपाकी कुन्ती पोखरेल पनि सशक्त उम्मेदवारको रूपमा देखापरेकी छन् । राजनीतिशास्त्र र समाजशास्त्रमा स्नातकोत्तर गरेकी पोखरेल विगत एक दशकदेखि महिला आन्दोलनमा सक्रिय छिन् । महिला हिंसाविरुद्धको आन्दोलनको नेतृत्व गर्दै ‘तारामण्डल महिला सशक्तीकरण अभियान’ सञ्चालन गर्दै आएकी पोखरेल सामाजिक अभियन्ताको रूपमा चर्चित छिन् ।

तथापि, यी सबै उम्मेदवारलाई चुनौती स्वरूप देखापरेकी छिन्, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीकी २७ वर्षीया सोविता गौतम । विभिन्न सामाजिक अभियानमा संलग्न हुँदै आएकी गौतम युवा कानुनव्यवसायी हुन् । विकल्पको खोजी गरिरहेका मतदाताका लागि उनी एक विकल्प मानिएकाे छ । त्यसले पनि काठमाडौं–२ काे भिडन्तलाई रोचक बनाएकाे छ ।

‘टुरिस्ट’ उम्मेदवारले खोल्न नसकेको विकासको द्वार

राष्ट्रिय राजनीतिमा प्रधानमन्त्रीदेखि राष्ट्रपति जन्माउने काठमाडौं– २ आफैँमा भने काठमाडौंको ‘कर्णाली’ भनेर चिनिन्छ । २०५१ सालमा चुनाव जितेका एमालेका तत्कालीन महासचिव मदन भण्डारीदेखि २०५०, २०५१ र २०५६ सालमा चुनाव जितेकी राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी, २०७० र २०७४ सालमा जितेका माधवकुमार नेपाल प्रधानमन्त्री भइसके । तर, काठमाडौं २ को स्वरूपमा तात्त्विक भिन्नता भने आउन सकेन ।

काठमाडौंको क्षेत्र नं २ सधैँ ‘टुरिस्ट’ उम्मेदवार उठाएर प्रयोगशाला बन्न पुगेको राप्रपाकी कुन्ती पोखरेलको आरोप छ । चुनावैपिच्छे क्षेत्र परिवर्तन गर्ने ‘टुरिस्ट’ उम्मेदवारले विकास र समृद्धिका नाममा काठमाडौं २ का जनतालाई पटकपटक झुक्याउँदै आएका छन्,’ उनले भनिन्, ‘बाहिरबाट आयातित त्यस्ता उम्मेदवारलाई काठमाडौंको विकास र समृद्धिमा चिन्ता नहुने रहेछ ।’ अब जनतालाई झुक्किन नदिन आफूले उम्मेदवारी दिएको पोखरेल बताउँछिन् ।

हुन पनि काठमाडौं–२ (साबिक १ सहित) को चुनावी इतिहासमा निर्वाचित भएका मदन भण्डारी (२०४८), विद्यादेवी भण्डारी (२०५०), झक्कु सुवेदी (२०६४), माधव नेपाल (२०७० र २०७४) सबै यहाँका ‘टुरिस्ट’ उम्मेदवार नै हुन् ।

यद्यपि ओनसरी घर्ती भने पोखरेलको मतसँग सहमत छैनन् । बाहिरबाट आएको उम्मेदवार हुँदैमा आत्मीयता र क्षेत्रगत चिन्ता तथा चासो कम हुन्छ भन्ने नहुने उनी बताउँछिन् । ‘म नेपालको हरेक क्षेत्रलाई उत्तिकै प्रेम गर्छु’, ओनसरी भन्छिन्, ‘देशको हरेक क्षेत्र उस्तै हो, जहाँबाट उठे पनि सेवा नै गर्ने हो ।’ जनघनत्व बढी भएको यस क्षेत्रमा आयातित मतदाता बढी भएको उल्लेख गर्दै आफूलाई ‘टुरिस्ट’ उम्मेदवार भएकाले फाइदा नै पुगेको उनी बताउँछिन् ।

एमाले उम्मेदवार मणिराम भने काठमाडौं २ का जनताले विवेक प्रयोग गरेर भोट दिने हुनाले आफू निश्चिन्त रहेको बताउँछन् । प्रदेश सांसदको रूपमा आफूले राम्रा काम गरेकाले सार्वजनिक छवि आममतदातामाझ बलियो भएको दाबी गर्छन् उनी ।

यद्यपि नागरिक चेतनशील भएकै कारण यसपटक भोटको प्रकृतिमा अन्तर पर्ने राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीकी सोविताको दाबी छ । ‘हामीलाई नागरिकका रूपमा होइन, भोटको रूपमा गन्ने नेताहरूलाई अब जनताले राम्ररी बुझेका छन् । केही सीप नलागेर गठबन्धन गरेका छन्,' सोविताले शिलापत्रसँग भनिन्, ‘स्थापित दलबाट निकास नपाएपछि नै मैले युवापुस्तामा आशा भर्न उम्मेदवारी दिएकी हुँ ।’

भाेटको अंक गणित

वैशाखकाे स्थानीय चुनावको परिणामलाई आधार मान्ने हो भने काठमाडौं २ मा सत्ता गठबन्धनबाट उम्मेदवार बनेकी घर्तीलाई चुनाव जित्न सहज हुने देखिन्छ । कारण, गठबन्धन दलहरूको कुल मत २४ हजार ४९ हुँदा नेकपा एमालेको १७ हजार ३२८ मात्र छ । याे क्षेत्रमा कांग्रेसले १४ हजार १ सय २९, नेकपा एकीकृत समाजवादीको ७ हजार ९ सय ११ र माओवादीले ३ हजार १ सय ३१ मत प्राप्त गरेको थियो । शङ्खरापुर नगरपालिका जितेको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीको पनि ७ हजार २ सय मत छ ।

स्थानीय तहमा खसेको मतका आधारमा मात्रै विश्लेषण गर्ने हो भने घर्तीले चुनाव जित्न सक्छिन् । तर, उनलाई गठबन्धनको ठूलो दल कांग्रेसबाट मत कति जान्छ ? त्यसमा नै घर्तीको जित र हार निर्भर रहन्छ । एमालेका फुयाँल पनि उनीमाथि भारी हुन सक्छन् । उनी स्थानीय नेता आफू भएको र स्थानीय चुनावमा भन्दा मत खस्ने प्रवृत्ति भिन्न हुने तर्क गर्दै आएका छन् ।

विकल्पको रूपमा आएकी सोविता गौतमले पुरानो अनुहारलाई कत्तिको निस्तेज पार्न सक्छिन् ? त्यो भने हेर्न बाँकी नै छ । काठमाडाैं २ मा राजनीतिक दलका १९ र १० जना स्वतन्त्र गरेर २९ जना उम्मेदवार प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन् ।

काठमाडौं महानगरपालिको वडा नं ९ बत्तीसपुतली, सिनामंगल र वडा नं ३२ को काटेश्वर, जडिबुटी, पेप्सिकोला, कागेश्वरी मनहरा नगरपालिकाको ४, ५, ६, ७, ८ र ९ र शंखरापुर नगरपालिका पर्ने यस क्षेत्रमा सुगमदेखि विकट सबै भू–भागको मिश्रण छ । सिन्धुपाल्चोकको विकट नाङ्लेभारे, पटापसम्मको क्षेत्रसमेत यसै क्षेत्रमा पर्छ । यस क्षेत्रको मिश्रित भूगोललाई आत्मसात् गर्दै यतिखेर उम्मेदवारहरू घरदैलो गरिरहेका छन् ।