भोट पाउन झुटा आश्वासनको राजनीति, लालपुर्जा मागेर थाकेका वनकरिया अझै नेताकै बाटो कुर्दै

भोट पाउन झुटा आश्वासनको राजनीति, लालपुर्जा मागेर थाकेका वनकरिया अझै नेताकै बाटो कुर्दै

A+ A A-

लोपोन्मुख समुदाय वनकरिया देशको एउटै जिल्लामा मात्रै बसोबास गर्छन् । मकवानपुरको पश्चिमी क्षेत्र मनहरी गाउँपालिका–४ मा वनकरियाहरूको बाक्लो बसोबास छ ।

पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जको मध्यवर्ती जंगलमै बसेर दुई दशकअघिदेखि जनजीविका चलाउँदै आएका चेपाङहरू हुन्, वनकरिया । उनीहरू विगतमा जंगलमा बस्थे । करिब दुई दशकअघि सरकारी अधिकारी र पत्रकारहरूले जनसंख्या संकलनका क्रममा उनीहरूलाई जंगलमै भेटेका थिए । जंगलमा कष्टकर जीवन बिताउँदै आएका उनीहरूलाई त्यतिबेलै मध्यवर्ती क्षेत्रमा ल्याएर राखिएको थियो ।

वनकरियाहरू त्यति बेलादेखि निरन्तर मनहरी– ४ मा बस्दै आइरहेका छन् । तर, उनीहरूसँग आफ्नै नामको लालपुर्जा भने छैन । लालपुर्जा दिएर बस्न र खेतीपाती गर्न दिने आश्वासन दिएर उनीहरूलाई जंगलबाट त्यहाँ ल्याएर राखिएको वनकरियाहरू बताउँछन् । यसअघि २०६९ साल माघमा पूर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईसमेत वनकरिया बस्ती आएर लालपुर्जा दिलाउने आश्वासन दिएका थिए ।

आफ्नो प्रधानमन्त्रीत्वकालमा एक दिन जनताको घरमा बास बस्ने अभियानअन्तर्गत यहाँ बास बस्न आएका भट्टराईले ४० वर्षसम्म जग्गाको भोकाधिकार दिलाउने आश्वासन पनि दिए । तर, उनको पालामा जग्गाको म्याद थप भएन । उनीहरूलाई सुरुवातमा २० वर्षका लागि यहाँ ल्याएर राखिएको थियो ।

२०६४ सालमा भएको संविधानसभाको पहिलो निर्वाचनदेखि नै वनकरिया बस्तीमा उम्मेदवारहरूले आश्वासन बाँड्न थालेका थिए । त्यसयता २०७०, २०७४ मा भएका निर्वाचनमा पनि उम्मेदवारहरू वनकरिया बस्ती पुगेर लालपुर्जा दिलाउने आश्वासन दिए । जसले लालपुर्जा दिन्छु भने, उनीहरू उही उम्मेदवारलाई भोट हालेको बताउँछन् । अब २०७९ सालको निर्वाचनमा पनि उनीहरू मत हाल्न तयार छन् । तर, लालपुर्जा दिलाउने भरपर्दो नेताको खाँचो उनीहरूलाई छ ।

गत ३० वैशाखमा भएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा भोट माग्न जानेहरूले भरिएको वनकरिया बस्ती अहिले सुनसान छ । निर्वाचनको मिति नजिकिँदै गर्दा उम्मेदवारहरू चुनावी प्रचारका लागि घरदैलो कार्यक्रममा व्यस्त छन् । ६ महिनाअघि भएको स्थानीय तहको चुनावमा मत माग्न आएका उम्मेदवार देखेर वाक्क भएका वनकरियाहरू यतिबेला भोट माग्न कति बेला नेताहरू आइपुग्छन् भनेर बाटो हेरिरहेका छन् ।

वनकरियाहरू लालपुर्जा पाउने आशाले भोट माग्न आउने उम्मेदवारहरूको बाटो हेरिरहेका छन् । निर्वाचनमा उम्मेदवारहरू फेरिँदै गए पनि वनकरियाको समस्या ज्युँका त्युँ छ । उम्मेदवारहरूले वनकरियाहरूलाई दिने आश्वासन पनि फेरेका छैनन् । आउनेजति सबै उम्मेदवारले लालपुर्जा दिलाउने आवश्वासन दिने र चुनाव जितेपछि फर्किएर नआउने गरेको सन्तमाया वनकरिया बताउँछिन् ।

स्थानीय तहको निर्वाचनमा भोट माग्दै । फाइल तस्वीर ।

वनकरियाहरूले ६ हेक्टर जग्गा उपभोग गर्दै आएका छन् । स्थानीय सन्तमाया नयाँ–नयाँ उम्मेदवारहरू आए पनि आफ्नो समस्या नफेरिएको भन्दै गुनासो गर्छिन् । पटक–पटक फरक आश्वासन लिएर आउने जुनसुकै पार्टीका उम्मेदवारले लालपुर्जा वितरण गर्ने वचन दिन भने नछुटाएको सन्तमाया सुनाउँछिन् । उनले नेताहरूले आश्वासन दिएर लालपुर्जा वितरण नगरेपछि वनकरियाहरू फेरि बस्ती छोडेर वन पस्ने कुरा गर्न थालेको सुनाइन् ।

‘हामी बसिरहेको जमिनमा हाम्रा पुर्खाहरू बस्नुभएको हो । हामी कुनै हालतमा यो जमिन छाडेर अन्यत्र जान चाहँदैनौँ,’ सन्तमायाले भनिन् । खोला बगरलाई रगत पसिना बगाएर वनकरियाहरूले धान, मकै फल्ने खेतबारी बनाएका छन् । ६५ वर्षीया कान्छीमाया वनकरियालाई पनि अहिले बसिरहेको क्षेत्र छाड्न मन छैन् । नेताहरू भोट माग्न आउन बाँकी नै रहेको भन्दै लालपुर्जा माग्न बसेको वृद्ध वनकरिया कान्छीमायाले सुनाइन् ।

कान्छीमायाका अनुसार २०७४ मा भएको प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा निर्वाचनमा उम्मेदवारहरू भोट माग्न आएका थिएनन् । आगामी ४ मंसिरमा हुने निर्वाचनका उम्मेदवारहरू आउने बाटो कुरिरहेकी छन्, कान्छीमाया । ‘हाम्रो बासको ठेगान अझै भएन । अनि छोराछोरीका लागि जागिर पनि भएन,’ उनले सुनाइन् । जग्गा उपभोग गरेको २० वर्ष पुग्न लागेको भन्दै वनकरियाहरू चिन्तित हुन थालेका छन् । करिब दुई वर्ष बाँकी रहँदा नै उनीहरू नेताहरूलाई म्याद थप गर्न र लालपुर्जा दिलाउन लागिपर्ने बताउँछन् ।

वनकरिया बस्तीमा हाल २३ घर छन् । उनीहरूको जनसंख्या ८९ छ । सरकारले अस्थायी बसोबासका लागि जग्गा उपलब्ध गराउँदा वनकरियाहरू १२ घरपरिवार मात्रै थिए । दुई प्लटमध्ये एउटा प्लटमा घर बनाएर बसेका थिए भने अर्को प्लटमा खेती लगाउने गर्थे । तर, अहिले सन्तान बढ्दै गएपछि घरहरू पनि बढेर २३ पुगे । घर बढ्दै गएपछि खेती गर्ने जमिन पनि बाँडियो । खेती गरेर ६ महिना पनि खान नपुग्ने राम वनकरियाले गुनासो गरे ।

केन्द्र सरकारमा मन्त्री फेरिएपिच्छे ज्ञापनपत्र बुझाउन जाने गरेको सन्तोषी वनकरिया बताउँछिन् । वनकरिया समुदायमा बालबालिकालाई शिक्षा प्रदान गर्दै आएकी सन्तोषीले केन्द्रीय मन्त्रीहरूले पनि आश्वासन मात्रै दिने गरेको गुनासो गरिन् । ‘कतिबेला निकुञ्जले हाम्रो घर भत्काउने हो कि आगो लगाएर लखट्ने हो भन्ने चिन्ताले सबैलाई पिरोलेको छ,’ सन्तोषीले भावुक हुँदै भनिन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक ७, २०७९ १३:०२