अभाव र विवादमै सकिएको नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद

A+ A A-

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद हरेक हिसाबले अहिलेसम्मकै सर्वाोत्कृष्ट प्रतियोगिता हुने थियो, यदी आयोजकले राम्रो तयारी र व्यवस्थापन गरेको भए । तर राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) को गम्भिर कमजोरीको कारण नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद अभाव, विवाद, समस्यामै सकियो ।

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद गण्डकी प्रदेशको पोखरामा असोज २८ गते उद्घाटन भएर कातिक ३ गते सकिएको छ । योपटक भने राखेपलाई ठूलो अवसर थियो, विगतको भन्दा नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदलाई भब्य र ऐतिहासिक बनाउने । १३औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) प्रतियोगिताको कारण पोखरा रंगशालालगायत धेरै भौतिक संरचना निर्माण भइसकेको थियो ।

यसअघिका अरु संस्करणमा जस्तो भौतिक संरचनामा खर्च गर्नुपर्ने अवस्था थिएन । पोखरा रंगशालादेखि कभर्डहल, ब्याडमिन्टन, बक्सिङ, जुडो, क्रिकेट, भलिबल, एथ्लेटिक्स, सबै खेलका संरचना तयार थिए । राखेपले खेलाडीको अभ्यास, खेलाडी छनोट, व्यवस्थापन, खेल सामग्रीहरुको उपलब्ध र अन्य सेवासुविधा पुर्‍याइदिएको भए यो पटकको राष्ट्रिय खेलकुदले ऐतिहासिक रुप लिन्थ्यो ।

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदको हरेक पक्षमा यो पटक झनै राखेप चुकेको छ । खेल सुरु भएदेखि अन्त्यसम्म विवाद भयो । कतै खेलाडीले पोसाक पाएनन्, कतै खेल्ने सामग्री त कतै मेडल नै समयमै नपाउने अवस्थासम्म बन्यो । राखेपले नै सस्तो होटलको ब्यवस्थापन गर्दा धेरै खेलाडी विरामी पनि परे ।

कति खेलाडीले त राखेपले खोजेको होटल छोडेर अर्कैमा गएर बसे पनि । तर युवा तथा खेलकुदमन्त्री महेश्वरजंग गहतराज र राखेपका सदस्यसचिव टंकलाल घिसिङले समापन समारोहमा भब्यको साथ नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद आयोजना गरेको भन्दै नाक फुलाए । छाती चौडा गरे । तर त्यही मैदानमा उनीहरुको भाषण सुनिरहेका खेलाडीको असली पीडा भने बुझेनन् । झनै ती शब्दहरुले अभाव र विवादमा खेलेका खेलाडीको मन पोलेको थियो ।

312103580_656285816211048_816615101775266751_n1666432693.jpg

फुटबलमा एनआरएनको विवाद

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदअन्तर्गत पुरुष फुटबलमा प्रदेश १ ले एनआरएनएविरुद्ध नियमविपरीत नेपालमै रहेका खेलाडीलाई खेलाएको भन्दै दाबी विरोध (प्रोटेष्ट) गर्‍यो । हुन पनि एनआरएनले राष्ट्रिय टिमबाट खेलिरहेका अनन्त तामाङ, पुजन उपरकोटी, सुजल श्रेष्ठ, संजोक राई, विमल घर्तीमगर, विशाल राई, इशान खड्का र अशोक खवासलाई आफ्नो टिममा खेलाएको थियो ।

नियमअनुसार यी खेलाडीहरूले एनआरएनएबाट खेल्न पाउँदैनन् । तर पुरुष फुटबलको उद्घाटन खेलमा एनआरएनएले नेपालमै रहेका आठ खेलाडीलाई टिममा राखेपछि खेल सुरु हुनुअघि नै विवाद भयो ।

करिब दुई घण्टा रोकिएको खेलपछि दाबी विरोध (प्रोटेस्ट) गर्न मिल्ने भएपछि प्रदेश १ ले खेल्ने सहमति जनाएको थियो । जुन खेलमा प्रदेश १ एनआरएनएसँग २–० गोलले हार्न पुग्यो । खेल सकिएलगत्तै प्रदेश १ खेलकुद बोर्डका सदस्यसचिव हंशराज वाग्लेले एनआरएनएले नियमविपरीत खेलाडी खेलाएको भन्दै दाबी विरोधसहितको निवेदन राखेपमा बुझाए ।

प्रदेश १ ले राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) को खेल कार्यविधिमा टोलीका आठ खेलाडी नपर्ने भएकोले खेलको नतिजा आफ्नो पक्षमा दिन माग गर्दै दाबी विरोध गरेको हो । एनआरएनबाट खेल्ने खेलाडी कम्तीमा १८० दिन विदेशमा बसोबास गरेको हुनुपर्ने कार्यविधि छ ।

एनआरएनएलाई आठौँ राष्ट्रिय खेलकुदबाट खेल्न दिइएको हो । विदेशमा रहेर पनि खेल्न नपाएका नेपाली खेलाडीले एनआरएनएबाट खेल्न पाउने सुरुमा भनियो । नेपालकै पासपोर्ट भएको र नेपाली नागरिक नै हुनुपर्ने भनियो पनि । तर योपटक एनआरएनएले १० स्वर्ण जित्दा एस्ली सापकोटा डंगोलले ६ स्वर्ण, २ रजत सहित ८ पदक जिते । एस्लीकै भाइ आशिष सापकोटाले तीन स्वर्ण जिते । तर एस्ली र आशिष नेपाली नागरिक भने होइनन् ।

नेपाली मूलका अमेरिकन नागरिक एस्ली र आशिषसँग अमेरिकाकै पासपोर्ट छ । नेपालबाट एस्ली र उनका भाइ आशिषले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्न पाउँने छैनन् ।

एनआरएनएलाई खेलाउनका लागि राखेपसँग तत्काल नियम र कार्यविधिमा स्पष्ट नहुँदा धेरै समस्या आइरहेको छ । एनआरएनएबारे धेरै विरोध र टिकाटिप्पणी आइरहेका छन् । कर्णाली प्रदेश खेलकुद विकास बोर्डका सदस्यसचिव विश्वमित्र संज्याल भन्छन्, ‘आठौँबाट एनआरएनएले राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा सहभागिता जनायो । नवौँमा आइपुग्दा विवाद भयो । १०औँमा पुग्दा यसलाई राम्रो गरेर लानुपर्छ कि यो टिम सिधिन्छ ।’

जुडोमा पनि विवाद

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदको जुडोमा पनि विवाद भयो । टिक्स टिम इभेन्टमा जुरिको निर्णाय अस्वीकार गर्दै लुम्बिनी प्रदेश र नेपाल पुलिस क्लबले म्याट छाडेका थिए । विवाद समाधान नभएपछि पुलिस र लुम्बिनी प्रदेशले खेल नै खेलेन । यता, जुडो संघले भने यी दुबै टिमलाई अयोग्य घोषित गर्दै आर्मीलाई विजेता बनायो ।

पहिलो चरणको खेलमा पुलिसले आर्मीसँग प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । अर्को खेलमा लुम्बिनी प्रदेशले बाग्मती प्रदेशसँग खेलेको थियो । तर पुलिस र लुम्बिनी प्रदेशले जुरीको निर्णय निष्पक्ष नभएको भन्दै आपत्ति जनाएका थिए । त्यसपछि विवाद मच्चिएको थियो । जुरीको निर्णय अस्वीकार गरेपिछ पुलिस र लुम्बिनी प्रदेशलाई नेपाल जुडो संघले अयोग्य घोषित गर्दै नतिजा बागमती र आर्मीलाई दिएको थियो ।

आर्मीले ९ स्वर्ण ६ कास्य र ३ रजत पदक जित्दा पुलिसले जुडोमा ६ स्वर्ण, ३ रजत र ८ कास्य पदक जित्न सफल भयो । बाग्मती प्रदेशले २ रजत र ७ कास्य पदक जित्दा लुम्बिनी प्रदेशले १ रजत र ३ कास्य जितेको थियो ।

pokhara stadium1666432709.jpg

मैदानदेखि जर्सीसम्म अभाव

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद सुरुहुँदै गर्दा अनौठो घटनाहरू हुँदै गए । कतै, मैदान नै तयार भइसकेको थिएन । कतै, खेलाडी जर्सी अभावमा मैदानमै बसिरहेका थिए । खेल भइसक्यो । खेलाडीले स्वर्ण पनि जितिसके तर पदक भने नहुँदा अर्कै खेलाडीलाई दिइसकेको पदक मागेर लगाइदिनुपर्‍यो । सानो कुराको तयारी नहुँदा यसले नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदलाई नै खल्लो बनायो ।

पोखरा रंगशालास्थित ब्याडमिन्टन हलमा भएको फेन्सिङमा विजयी भएका खेलाडीको पदक मागेर अर्कै खेलाडीलाई दिनुपर्ने बाध्यता बन्यो । युवा तथा खेलकुदमन्त्री महेश्वरजंग गहतराजले पदक वितरण गर्ने भएपछि पदक अभावमै केही समय रोकियो । तर पछि पदक लिइसकेका खेलाडीको मागेर मन्त्री गहतराजले विजयी खेलाडीलाई लगाइ दिए ।

असोज २७ नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदको हक्की प्रतियोगिता सुरु हुँदै थियो । महिलातर्फको उद्घाटन खेलमा बागमती प्रदेश र सुदूरपश्चिम प्रदेशबीच खेल हुने तालिका थियो । हक्कीमा पहिलो गाँसमै ढुंगा लाग्यो । जर्सी नआइपुगेपछि बागमती प्रदेश र सुदूरपश्चिम प्रदेशबीचको खेललाई स्थगित गर्दै जर्सी आइपुगेको गण्डकी प्रदेश र प्रदेश १ बीचलाई खेलाइयो ।

गण्डकी बोर्डिङ स्कुल लामाचौर पोखराको मैदानमा गण्डकीले प्रदेश १ लाई ७–० गोलले पराजित गर्‍यो । जर्सी अभाव भएको यो एउटा प्रतिनिधि घटना मात्रै हो । यस्ता धेरै खेलका विधाहरूमा खेलाडीले बिना जर्सी खेल्नुपरेको तितो यथार्थ छ । नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदको सुटिङ प्रतियोगिता काठमाडौंमै सम्पन्न भयो । तर जर्सीबिनै खेलाडीले खेले ।

पुरुष हक्की पोखराको हेम्जास्थित गौरीशंकर खेल मैदानमा २७ असोजमा उद्घाटन खेलमा सुदूरपश्चिम प्रदेश र प्रदेश १ ले प्रतिस्पर्धा गर्ने कार्यतालिका थियो । तर यी दुई टिमबीचको खेल नै भएन । कारण मैदान नै तयार भएन । ५–६ घण्टा बितिसक्दा पनि मैदान तयार नभएपछि सुदूरपश्चिम र प्रदेश १ को खेल पछि गर्ने गरी सारियो । त्यही दिन दोस्रो हुने खेल आर्मी र गण्डकी प्रदेशको खेल भने भयो । उक्त खेलमा आर्मीले गण्डकी प्रदेशलाई ४–० गोल अन्तरले पराजित गरेको थियो ।

पुरुष हक्की युवा तथा खेलकुदमन्त्री महेश्वरजंग गहतराजले उद्घाटन गरेका थिए । उद्घाटनमा उनले खेलाडीलाई पंगु बनाउन पनि भ्याइहाले । उनले उद्घाटन गर्दै भने, ‘खेल क्षेत्रको समस्या पहिचान गरी यसलाई विकास गर्नका लागि अहिलेको सरकारले देशका विभिन्न स्थानमा भौतिक पूर्वाधार निर्माण गर्ने कार्य सुरुवात गरेको छ । खेलाडीको मनोबल उच्च राख्नका लागि सरकारले विभिन्न योजनाहरू बनाएको छ, विगतको जस्तो निराश हुने अवस्था छैन ।’

खेलकुदमन्त्री गहतराजले यसो भनिरहँदा त्यही मैदान तयार नभएपछि सुदूरपश्चिम र प्रदेश १ बीचको खेल रद्द भएको थियो । उनको त्यो भाषणमा खेलाडीले हाँस्नबाहेक केही गर्न सकेनन् ।

305516888_1261787431341424_1597762800372489089_n16662681801666432797.jpg

राखेपको गम्भीर कमजोरी

प्रतियोगिता सकिनु एक दिनअघि कातिक २ गते कर्णाली प्रदेशका खेलाडी र प्रशिक्षकको राखेपका कर्मचारीसँग भनाभन पर्दै थियो । कारण थियो, खेल सामग्री नपाएको ।

कर्णाली प्रदेशका खेलाडी खेलसकिएपछि खेल सामग्री माग्न राखेपका कर्मचारीसामु पुगेका थिए । खेलअघि नै पाउनुपर्ने सामग्री खेलपछि पनि नपाउँदा आक्रोशित देखिन्थे । कर्णालीका खेलाडी मात्रै होइन । धेरै खेलाडीले आफ्नो साइज अनुसारको जर्सीदेखि खेल सामग्रीसम्म पाएनन् ।

राखेपको तयारी निकै फितलो देखियो । यतिको आलोचना सातौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा केही खेल पालमुनी नै खेलाए पनि भएको थिएन । पदाधिकारी प्रशिक्षक र खेलाडी बोल्न नसकेका मात्रै हुन् । कमजोरी हजार छन् ।

त्रिभुवन आर्मी फुटबल क्लबका मुख्य प्रशिक्षक नविन न्यौपानेलाई व्यवस्थापनबारे चित्त नै बुझेको छैन । उनी भन्छन्, ‘यस्तो पनि हुन्छ । न राम्रो ब्यवस्थापन छ । यहाँ जे गर्दा पनि भएको छ ।’

हरेक पक्षमा राखेप चुकेको छ । खेलाडीले हरेक कुरामा समस्या भोग्नुपरेको छ । तर उनीहरू खुलेर बोल्न सकिरहेका छैनन् । प्रदेश १ खेलकुद विकास बोर्डका सदस्यसचिव हंशराज वाग्ले ५० प्रतिशत पनि राम्रो काम नभएको बताउँछन् । ‘व्यवस्थापनमा राखेप धेरै चुकेको दाबी छ । जसरी हुनुपर्ने थियो त्यो पटकै भएको छैन । गर्नकै लागि गरे जसो भयो ।’

महिला भलिबल म्याग्दीको बेनीमा २७ गतेबाट सुरु भयो । यसको अर्थ खेलाडीले खेल्ने बेलासम्म एक्रिडिटेसन कार्ड पाइसक्नुपर्छ । एक्रिडिटेसन कार्ड नहुने खेलाडीले नियमअनुसार खेल्नै पाउँदैनन् । तर बागमती प्रदेशका खेलाडीले ३० गते मात्रै एक्रिडिटेसन कार्ड पाए । तर बागमतीले यो कार्डबिनै २८ गते प्रदेश १ सँग खेल्यो ।

भलिबलकै पदाधिकारी पनि नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद भद्रगोल भएको बताउँछन् । नाम उल्लेख नगर्ने सर्तमा एक पदाधिकारीले भने, ‘अन्तर्राष्ट्रिय नियमअनुसार गराएपछि व्यवस्थापन पनि त्यही अनुसारको हुनुपर्ने हो । तर छैन । यो पटकको प्रतियोगिता भद्रगोल नै भयो ।’

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा स्वर्ण जितेका खेलाडीहरु पनि खुसी छैनन् । नवौँका लागि तयारी गर्न कम समय भयो । खेलाडीले बन्द प्रशिक्षण लामो समयसम्म गर्न पाएनन् । कोही खेलाडी अभ्यास विनै नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद खेल्न आएका छन् । कमजोरी हरेक खेलमा भए । तर आयोजक राखेप भने ऐतिहासिक भएको दाबी गर्छ । गण्डकी प्रदेशबासीलाई नै राखेपले नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा जोड्न सकेन । पोखराबासी, खेलाडी, प्रशिक्षक र केही अफिसियलबाहेक राखेपलाई मात्र नवौँ भब्य भयो भन्ने लागेको छ ।

विभागीय टिमकै दबदबा

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा पनि विभागीय टिमकै दबदबा कायम रह्यो । आर्मी १७२ स्वर्ण, ११० रजत र ८९ कास्य गरि कुल ३७१ पदक जित्दै च्याम्पियन बन्यो । आर्मी लगातार तेस्रोपटक च्याम्पियन बनेको हो । सातौँदेखि आर्मी लगातार टिम च्याम्पियन रहँदै आएको छ ।

पछिल्लो दुई संस्करण जस्तै शीर्ष ३ मा विभागीय टोली रहे । नेपाल एपीएफ क्लब ६५ स्वर्ण, ७३ रजत र ८१ कास्य गरी कूल २१९ पदक जित्दै दोस्रो स्थानमा रह्यो । नेपाल पुलिस क्लबले कुल १९५ पदक जित्यो । पुलिस ६१ स्वर्ण, ६१ रजत र ७३ कास्य पदक जित्दै तेस्रो बनेको हो । चौथो बनेको गण्डकी प्रदेशले १२० पदक जित्ने क्रममा ३२ स्वर्ण, ३१ रजत र ५७ कास्य जित्यो । बागमती प्रदेश २४ स्वर्ण, ४७ रजत र ७४ कास्य गरी १४५ पदक जित्दै पाँचौँ स्थानमा रहँदा प्रदेश १ ले १० स्वर्ण, २३ रजत र ५० कास्य गरि कुल ८३ पदक जित्दै छैटौं स्थानमा रह्यो ।

सातौं स्थानको सुदूरपश्चिम प्रदेशले १० स्वर्ण र १० रजत र ४३ कास्य गरि कुल ६३ पदक जितेको छ । आठौँ स्थानमा रहेको एनआरएनएले १० स्वर्ण, ९ रजत र ७ कास्य गरि कुल २६ पदक जित्न सफल भयो । नवौं स्थानको लुम्बिनी प्रदेशले ६ स्वर्ण, २२ रजत र ४० कास्य गरि ६८ पदक जितेको हो । दशौं स्थानमा रहेको मधेस प्रदेशले ५ स्वर्ण, ८ रजत र २६ कास्य गरि ३९ पदक जित्दा कर्णाली प्रदेशले २ स्वर्ण, ४ रजत र १२ कास्य गरि कुल १८ पदक जित्यो ।

तीनवटै विभाग आर्मी, पुलिस र एपीएफले सधैँ खेलाडीलाई अभ्यासमा राख्ने हुँदा निरन्तर राम्रो नतिजा निकाल्न सफल भए । तर प्रदेशले अन्तिम समयमा मात्रै नवौँका लागि भनेर तयारी थालेका थिए । यस्तो अवस्थामा पनि विभागीय क्लबका खेलाडीलाई प्रदेशका खेलाडीले टक्कर दिँदै स्वर्ण जित्नु चानचुने कुरा होइन ।

केही खेलाडीले आफ्नो क्षमताभन्दा उच्च प्रदर्शन गर्दै नयाँ राष्ट्रिय कीर्तिमान कायम गरे । धेरै खेलाडीले उच्चस्तरीय प्रदर्शन गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्ने ढोका समेत खुलाएका छन् ।

तर यही नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा अप्रिय घटना पनि भयो । प्याराग्लाइडिङको क्रस कन्ट्री विधामा खेल हुँदा आर्मीका निसिम थापाले ज्यान गुमाए । यो अप्रिय घटनाले थप नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदलाई खल्लो बनायो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, कात्तिक ५, २०७९ १५:४६