ट्र्याक एन्ड फिल्डकी रानीः जयरानी

A+ A A-

'हेल्लो आमा, मैले तीनवटामा कीर्तिमान कायम गर्दै चार स्वर्ण जितेँ नि ।'

'ए होर ! ल बधाई छ तँलाई ।'

'अनि तपाईंलाई खुसी लागेको छैन ?'

'तेरो खुसी नै हाम्रो खुसी हो । ल ल अब अरुमा पनि राम्रो गर्नू ।'

नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदअन्तर्गत एथ्लेटिक्समा तीनवटै विधामा स्वर्णसहित राष्ट्रिय कीर्तिमान कायम गरेपछि त्रिभुवन आर्मी क्लबकी जयरानी थारूले घरमा आमालाई फोन गर्दै खुसी साटासाट गरेको कुराकानीको अंश हो यो ।

माछापुच्छ्रे हिमालको काखमा उनले राष्ट्रिय कीर्तिमानसहित स्वर्ण जित्दा उनको उचाइ माछापुच्छ्रेको भन्दा कम भएको छैन । एथ्लेटिक्समा उनले नसोचेको कीर्तिमानसँगै स्वर्ण जितिन् । उनले चार स्वर्ण जित्ने क्रममा तीन राष्ट्रिय कीर्तिमान बनाएकी छिन् ।

जयरानीले ४ सय मिटर हर्डल्समा स्वर्ण जितिन् । उनले १ मिनेट ०४.१३ सेकेन्डमा पूरा गर्दै कीर्तिमानसहित स्वर्ण जितेकी जित्न सफल भइन् । जयरानीले यसअघि ४४औँ राष्ट्रिय एथलेटिक्स प्रतियोगितामा १ मिनेट ०७.२ सेकेन्डको कीर्तिमान बनाएकी थिइन् । यही कीर्तिमानलाई भंग गर्दै उनले नयाँ राष्ट्रिय कीर्तिमान बनाइन् ।

जयरानीले स्वर्ण जित्दा एपीएफकी भागिरतीकुमारी थारूले १ मिनेट ०६.०६ सेकेन्डमा पूरा गर्दै रजत जितिन् । एपीएफकै कल्पना श्रेष्ठले १ मिनेट ०६.५१ सेकेन्डको समय निकाल्दै कास्य जितिन् । त्यसपछि सय मिटर हर्डल्समा पनि जयरानीले नै स्वर्ण जितिन् । जयरानीले १५.६९ सेकेन्डमा निर्धारित दूरी पूरा गर्दै स्वर्ण जितेकी हुन् ।

यसअघि जयरानीले हिट चरणमा राष्ट्रिय कीर्तिमान कायम गरेकी थिइन् । उनले १५.१६ सेकेन्डमा दूरी पूरा गर्दै हिट चरणमा राष्ट्रिय कीर्तिमान कायम गरेकी थिइन् । रजत पदक जितेकी आर्मीकै निर्मला थापाले १६.२५ सेकेन्डमा दूरी पूरा गरिन् । त्यस्तै, कास्य जितेकी एपीएफकी भागिरतीकुमारी थारूले १९.१३ सेकेन्डमा पूरा गरिन् ।

तेस्रो स्वर्ण लङजम्पमा जितेकी जयरानीले चौथो स्वर्ण भने ४ गुणा १०० रिलेमा टिममा जितिन् । जयरानी थारू, रमिता थारू, सरस्वती चौधरी र निर्मला थापाले ४९.६० सेकेन्डमा निर्धारित दूरी पूरा गर्दै आर्मी टिमबाट स्वर्ण जितेका हुन् । गण्डकीका मनिषा अधिकारी, अनिशा भण्डारी, सबिना खातुन मिया र निशा घर्तीले ५२.७५ सेकेन्डमा निर्धारित दूरी पूरा गर्दै रजत पदक जित्न सफल भए । बागमतीका रजनी दुलाल, स्वगता खाइजू, प्रकृति सुवाल र लुजला अमात्यले ५२.७६ सेकेन्डमा पूरा गर्दै कास्य जिते ।

जयरानीले भनिन्, ‘धेरै खुसी छु । आफूले सोचेको भन्दा राम्रो गरेँ । दुईवटामा मात्रै कीर्तिमानसहित स्वर्ण जित्ने लक्ष्य थियो । ४ सय मिटर हर्डल्स र १ सय मिटर हर्डल्समा स्वर्ण जित्छु भन्नेचाहिँ लागेको थियो ।’

शालीन स्वभावकी जयरानीको यो सफलता अथक परिश्रम र मिहिनेतको उपज हो । हजार पाइला हिँडिसकेपछि कोही बित्तामा हार्छन्, कोही बित्तामै आफ्नो यात्रालाई टुंग्याउँछन् । जसले हजारौँ किलोमिटरको यात्रा पार गर्दा पनि आफ्नो गन्तव्य अघि बढाइरहन्छ, तिनै व्यक्ति सफल हुन्छन् । तिनै खेलाडी हुन् जयरानी पनि ।

असफलतामा सफलता, अँध्यारोमा उज्यालो खोज्ने जयरानीको बानी छ । त्यसैले त उनी अहिले सफल खेलाडीमा गनिन पुगिन् ।

अभ्यासबिनै स्वर्ण

जयरानीको हातमा एउटा रुमाल थियो । रुघाले ग्रस्त जयरानी नाक पुछ्दै थिइन् । खोकीले उनलाई त्यस्तै सताइरहेको थियो । हल्का ज्वरो पनि । तर, उनले मंगलबार लङजम्पमा राष्ट्रिय कीर्तिमानसहित स्वर्ण जितिन् । यो त स्वर्ण जित्दाको परिवेश भयो । तर, यो स्वर्णपछाडिको कथा भने अलिक अचम्मको छ । आफूले लङजम्पमा अभ्यासबिनै स्वर्ण जितेको जयरानी बताउँछिन् ।

उनले नसोचेको पूरा भयो । स्वर्णको अपेक्षाबिनै लङजम्पमा भाग लिएकी थिइन् । उनी भन्छिन्, ‘मैले नसोचेको कुरा भएको छ । गुरुहरूले पनि लङजम्पमा मेडल आउँदैन भन्नुहुन्थ्यो । निशा बहिनीको हेर्दा खेल धेरै राम्रो थियो ।’

उनी थप्छिन्, ‘लङजम्पका लागि मैले अभ्यास पनि गरेकी थिइनँ । खेल्नचाहिँ पहिलेदेखि नै खेल्थेँ तर मेरो ध्यान भनेकै १ सय र ४ सय मिटर हर्डल्स हो । लङजम्पकै लागि भनेरचाहिँ अभ्यास गरिनँ ।’

जयरानीले ५.५८ मिटर जम्प गर्दै लङजम्पमा राष्ट्रिय कीर्तिमानसहित स्वर्ण जितेकी हुन् । उनले गत असारमा लुम्बिनी प्रदेशकी निशा चौधरीले ५.४७ मिटर जम्प गर्दै राखेको राष्ट्रिय कीर्तिमान भंग गरेकी हुन् । निशाले ५.४९ मिटर जम्प गर्दा तेस्रो स्थानमा चित्त बुझाएकी एपीएफकी शिला चौधरीले ५.३१ मिटर जम्प गर्दै कास्य जितिन् । ‘लङजम्पमा पनि स्वर्णसँगै कीर्तिमान भयो । अस्वस्थ हुँदाहुँदै पनि जितेँ । मैदानमै हुँदा पनि खोकी चलिरहेथ्यो । ज्वरो आइरहेको थियो ।’

मधुवनकी हीरा

अहिले जयरानी आर्मीमा जागिरे छिन् । २०७६ साउन १५ गते आर्मीमा आबद्ध भएकी जयरानी नौ जना छोराछोरीमध्ये सातौँ सन्तान हुन् । बर्दिया मधुवन नगरपालिका– २, सुन्दरपुरमा जन्मिएकी उनी त्यहीँ हुर्किइन् । त्यहीँको हावापानीले उनलाई परिपक्व बनायो । परिवारमा माइली छोरीको रूपमा जन्म लिएकोमा उनी आफूलाई भाग्यमानी पनि मान्छिन् ।

जयरानीले आर्मीमा जागिर खानुअघिसम्म उनको परिवारको आर्थिक अवस्था कमजोर थियो । तर, अहिले सबै ठीक भएको छ । उनी आफ्नो तलबले घरायसी खर्च चलाउँछिन् । बिहे गरेर दाजुहरू छुट्टिए पनि उनले घरको समस्या टार्ने काम गरेकी छिन् । उनीसँगै एक जना दाइले पनि घर खर्चमा सघाउने गरेका छन् ।

उनको परिवारका अरु कोही पनि सदस्य खेलकुद क्षेत्रमा लागेनन् । त्यसैले उनलाई सुरुमा निकै गाह्रो भयो । खेलकुदमा लागेर भविष्य बिग्रिन्छ भन्ने छाप भएको समाजलाई चिर्न उनलाई निकै मुस्किल पर्‍यो । उनका बुबाले साथ दिए पनि आमाले घरकै काम गर्नुपर्छ, खेलेर केही हुँदैन भन्ने सुझाव दिन्थिन् । जयरानीका गुरु विश्वराज चौधरीले खेलतिर गयो भने जागिर हुन्छ । भविष्य बन्छ भनेर सम्झाएपछि मात्रै जयरानीकी आमा मानेकी थिइन् ।

‘बाबाले साथ र सहयोग गर्नुहुन्थ्यो । आमाले चाहिँ घरको काम गर्नुपर्छ, खेलतिर लाग्नु हुँदैन भन्नुहुन्थ्यो । पछि गुरु गएर आमालाई सम्झाउनुभयो । नानीको खेल राम्रो छ । भविष्य छ । खेलतिर गयो भने जागिर हुन्छ भनेर गुरुले सम्झाउनुभएपछि आमाले पनि साथ दिनुभयो’, जयरानी सुनाउँछिन् ।

ओलम्पियन सपना

रहरले दौडिइन् । उनलाई एथ्लेटिक्स भन्ने थाहा नै थिएन । सुरुका दिनहरू उनलाई किन खेल्दैछु भन्दा पनि रमाइलोका लागि खेल्दैछु भन्ने हुन्थ्यो । तर, उनले राष्ट्रपति रनिङ शिल्डमा जब भाग लिइन्, त्यसपछि भने उनको खेलकुदको यात्रा अघि बढ्यो ।

उनी सम्झिँदै भन्छिन्, ‘मेरो दाइ र म एउटै कक्षामा पढ्थ्यौँ । राष्ट्रपति रनिङ शिल्डको स्कुलस्तरीय छनोटमा म पनि दौडिन्छु भनेँ । त्यो दिन लङजम्प र ५० मिटरजति दौडाएको थियो । म पहिलो भएँ । यो २०७२ सालको कुरा हो ।’

पहिलोपटक रनिङ शिल्ड खेल्न जाँदा उनले प्रमिला थारूसँगै प्रतिस्पर्धा गर्ने अवसर पाइन् । नतिजा राम्रो नआए पनि उनको प्रदर्शन देखेर सबै छक्क परे । सानै उमेरमा आफ्नो पहिलो प्रतियोगितामै राष्ट्रिय कीर्तिमान कायम गरेकी प्रमिलालाई टक्कर दिँदा सबैको ध्यान जानु स्वाभाविक थियो । उनको प्रदर्शन देखेर प्रशिक्षक विश्वराज चौधरी र सुमित्रा चौधरीले खेल्दै होस्टलमा बसेर पढ्ने वातावरण बनाइदिए ।

जयरानी भन्छिन्, ‘विश्वराज र सुमित्रा गुरुले यसको खेल राम्रो रहेछ भनेर सरकारी स्कुलबाट निकालेर बोर्डिङ पढाउने अनि होस्टल राखेर खेल खेलाउने भन्नुभएको थियो ।’

सरकारी स्कुलमा पढ्दा उनी घरको काम ज्यादा, स्कुल कम जान्थिन् । सुरुमा होस्टल बस्दा घरको न्यास्रोले उनलाई खुबै सतायो । घरबाट पढाइसँगै खेल खेल्ने भनेर निस्किँदा भाउजूले दिएको साथ सम्झिँदै उनी भन्छिन्, ‘मेरो घरदेखि गुलरिया अलिक टाढा नै रहेछ । मेरो आमाले चाहिँ हुँदैन घरको काम गर्नुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । भाउजूहरूले चाहिँ खेल्नका लागि मलाई साथ दिनुभयो । नानीले खेल्छ भने खेलोस्, घरको काम हामी गरिहाल्छौँ नि भन्नुभयो ।’

२०७२ सालको रनिङ शिल्डमा खासै राम्रो गर्न सकिनन् जयरानीले । जिल्लाहरूमा जिते पनि बाहिर गाह्रो भएको थियो । ह्या बेकारमा खेल खेलेछु भन्ने लागेको थियो उनलाई । उनले भनिन्, ‘त्यतिबेला विश्व गुरुले भन्नुहुन्थ्यो प्रतीक्षा गर । प्रतीक्षाको फल मीठो हुन्छ । त्यतिबेला म रोएकी थिएँ ।’

गुरुको त्यो दिव्यवाणीलाई आत्मसात् गर्दै उनले खेलमा आफूलाई निखार्दै गइन् । राम्रो गर्दै गइन् । त्यसपछि सातौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा भाग लिइन् । जिल्ला छनोटहरूमा राम्रो गरेकी उनले धेरै विधामा खेल्न भने पाइनन् । उनी भन्छिन्, ‘सातौँमा मैले तत्कालीन मध्यपश्चिमाञ्चलबाट खेलेकी थिएँ । त्यो बेला मलाई रिलेका लागि मात्रै ल्याइदिएको थियो । ४ गुणा १ सय मिटर रिलेमा रजत पदक जितेका थियौँ । सातौँमा म खाली खुट्टा नै खेलेकी थिएँ ।’

उनको खेल देखेर विभागीय टिमसहित सबैको नजर नपरेको पनि होइन । उनलाई आर्मीमा आबद्ध हुन प्रस्ताव आयो । तर, उमेरका कारण आर्मीमा आबद्ध हुन मिलेन । उनी भन्छिन्, ‘मेरो खेल देखेर आर्मीका दाइदिदी र गुरुहरूले हाम्रो क्लबमा आउनू, राम्रो हुन्छ भन्नुहुन्थ्यो । हुन्छ भन्थेँ । के गर्नु, उमेर पुगेकै थिएन ।’

फेरि २०७५ को चैतमा नेपालगञ्जमा खेलकुदको कुम्भ मेला आठौँ राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता सुरु भयो । लुम्बिनी प्रदेशबाट जयरानीले खेल्ने मौका पाइन् । ‘आठौँमा १ सय मिटर हर्डल्स मात्रै खेलेकी थिएँ । त्यसमा दोस्रो भएँ । लङजम्पमा तेस्रो भएँ । दुईवटा रिलेमा पनि दोस्रो भएका थियौँ । यता, आर्मीले चाहिँ कहिले जागिर खाने भनेर कुरिरहेको थियो । हाम्रैमा जागिर खानुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । पछि गेम कोटा गराएर मलाई आर्मीले भर्ना गराइदियो । अब तालिम सकाएरचाहिँ जागिरे पनि भएकी छु ।

यतिबेला जयरानीले सातौँको तुलनामा आठौँमा धेरै सुधार गरिसकेकी थिइन् । उनलाई अवसरको आवश्यकता थियो । आफूलाई सावित गर्ने उनीसँग सामार्थ्य प्रशस्तै थियो । अवसरको मात्रै पर्खाइमा थिइन् । ‘आठौँ सकिएलगत्तै म आर्मीमा आबद्ध भएँ । आर्मी ट्रेनिङ गर्नुपर्ने हुँदा पढाइलाई चाहिँ निरन्तरता दिन सकिनँ ।’

मान्छेको इच्छा पनि एकपछि अर्को हुँदै जाँदोरहेछ । कुनै बेला एथ्लेटिक्सभन्दा पनि दौडिनुपर्छ भन्ने मात्रै थाहा पाएकी जयरानीको अबको सपना ओलम्पियन बन्ने छ । उनी भन्छिन्, ‘लक्ष्य त मेरो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता नै हो । ओलम्पिकसम्म खेल्ने लक्ष्य छ । त्यहीअनुसार आफूलाई तिखार्दै जानेछु ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, कात्तिक २, २०७९ १७:१४