बच्चा जन्मनेबित्तिकै आमाकाे दूध आउँदैन ? के गर्ने ?

A+ A A-

बच्चा गर्भमा रहेदेखि बच्चा जन्मेको दुई वर्षसम्मको अवधिलाई ‘सुनौला हजार’ वर्ष भन्ने गरिन्छ । यो अवधिमा बच्चाको ८० प्रतिशत दिमागको वृद्धि र विकास हुन्छ । यस समयमा गर्भवती वा सुत्केरी आमाले खानपानमा निकै ध्यान दिनुपर्छ । अन्य समयभन्दा बढी हेरचाहको आवश्यकता पर्छ । हुन त आजकाल गर्भ रहेदेखि नै चिकित्सकको सल्लाह लिने र स्वास्थ्य जाँच गराउने चलन बढेको छ । तर पनि कतिपय अवस्थामा बच्चा जन्मेबित्तिकै आमाको दूध नआउँदा बच्चालाई अरूको दूध वा बट्टाको दूध खुवाउने चलन छ ।

जन्मेको एक घण्टाभित्र बच्चालाई आमाको बिघौती दूध खुवाउनुपर्छ । साथै आमाले छातीमा टाँसेर राख्नुपर्छ । तर, बच्चा जन्मनेबित्तिकै कतिपय आमाको दूध आउँदैन अनि बट्टाको दूध खुवाउने चलन छ । बट्टाको दूध बच्चाका लागि उपयोगी नहुने चिकित्सक बताउँछन् ।

सुत्केरी भएपछि पाँच सयभन्दा बढी क्यालोरी आवश्यक पर्छ । सुत्केरी भएपछि बच्चालाई स्तनपान गराउनुपर्ने भएकाले बढी क्यालोरी आवश्यक परेको हो ।

नेपाली समाजमा विभिन्न रुढीवादी सोचका कारण गर्भवती भएको बेलामा र बच्चा जन्मेपछि यो खानुहँुदैन, त्यो खानुहुँदैन भनेर विभिन्न पोसिलो खानाबाट वञ्चित गरिन्छ । बच्चालाई चिसो लाग्छ भनेर सुत्केरी आमालाई साग, फर्सीजस्ता पोसिला खाना खान दिइँदैन, जुन गलत हो । यस्तो बेलामा परिवारका सदस्यले पर्याप्त मात्रामा सागसब्जी र गेडागुडी खुवाउनुपर्छ । यस्तो खाना आमाले खाँदा बच्चालाई कुनै चिसो लाग्दैन । आमाले खाएको पोषण मात्र दूधबाट बच्चाले लिने गर्छ ।

डा. अरुणा उप्रेतीका अनुसार सुत्केरी आमालाई गर्भावस्थामा वा सुत्केरीमा निम्न खानेकुरा खुवाउनु आवश्यक हुन्छ :

१. ५ ग्राम ज्वानु, आधा लिटर पानी, अलिकति घिउ र चाकु मिसाएर मनतातो बनाएर पिउँदा आमाबाट पर्याप्त दूध आउँछ ।

२. दूधमा सुप राखी उमालेर पिउने वा हरियो सुपको तरकारी प्रशस्त मात्रामा खाँदा आमाको दूध पर्याप्त मात्रामा आउँछ ।

३. नफलेको चामल, कोदोको परिकार, फापरको परिकार, मकै, जौ, गहुँ, गेडागुडी, माछामासु, तिल, आलस आदि प्रशस्त मात्रामा खानुपर्छ ।

४. मेथी वा पालुंगोको सागलाई दूधमा पकाएर खानाले बच्चालाई पुग्दो दूध आउँछ र आमाको स्वास्थ्यलाई पनि फाइदा हुन्छ ।

डा. उप्रेतीका अनुसार स्तनपान गराउने आमालाई दैनिक दूध उत्पादन गर्न सामान्य अवस्थामा भन्दा थप झोलपदार्थ, थप तागतिला खानेकुरालगायत अन्य पौष्टिक खानेकुरा आवश्यक हुन्छ । आमामा हुने कुपोषणका कारणले पनि दूध उत्पादनमा कमी आउँछ । आमालाई शक्ति वा क्यालोरी, भिटामिन ए, भिटामिन सीलगायतका खनिज तत्त्वको आवश्यकता बढी हुन्छ । सामान्य अवस्थामा औसत २ हजारदेखि २२ सयसम्म क्यालोरी चाहिन्छ त्यसैले के बुझौं भने गर्भवती भएको अवस्थामा २५ सय र सुत्केरी भएपछि दूध खुवाउने आमालाई २७ सय क्यालोरी चाहिन्छ । गर्भवती र सुत्केरीले स्थानीय खानेकुरालाई जोड दिनुपर्छ ।

आइरनका लागि घरेलु खानेकुराबाट पनि प्रशस्त आइरन लिन सकिने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

गाउँघरमा पाउने खाद्य समूहबाट कार्बाेहाइड्रेड, प्रोटिन, मिनिरल, भिटामिन र फाइबर पाउन सकिन्छ । यस्तो बेला पर्याप्त मात्रामा सागसब्जी र फाइबरयुक्त खानेकुरा खानुपर्छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, साउन २०, २०७६ ०३:४०