दसैँमा रेमिट्यान्स पठाउनेलाई लाभैलाभ, बैंकमा राखे १५ प्रतिशत ब्याज, डलर अहिलेसम्मकै उच्च

दसैँमा रेमिट्यान्स पठाउनेलाई लाभैलाभ, बैंकमा राखे १५ प्रतिशत ब्याज, डलर अहिलेसम्मकै उच्च

A+ A A-

अमेरिकी डलरमा नेपाली मूल्य अहिलेसम्मकै सस्ताे हुँदा नेपाली रुपैयाँको तुलनामा अमेरिकी डलर भने अहिलेसम्मकै महँगो भएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले राखेको रेकर्डअनुसार नेपालमा सबैभन्दा पहिले सन् १९७७ सेक्टेम्बर ८ बाट अमेरिकी डलरको खरिद बिक्रीदर तोक्न सुरु गरिएको थियो ।

त्यस दिन एक डलर खरिद गर्नका लागि ५८ रुपैयाँ ५ पैसा तोकिएको थियो । त्यसयता निरन्‍तर डलरको खरिद बिक्रीदर तोकिँदै आएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले शुक्रबारको लागि तोकेको विदेशी विनिमयदर अनुसार १ डलरको बिक्रीदर १ सय २९ रुपैयाँ ६८ पैसा पुगेको छ । डलरको कारोबार सुरु भएको ४५ वर्षको इतिहासमा यो मूल्यदर अहिलेसम्मकै उच्च हो ।

२०१३ अगस्ट २९ मा १ डलर किन्न १ सय ८ रुपैयाँ तिर्नु पर्ने भएकाे थियो । अघिल्लो वर्ष एक डलरको मूल्य १ सय १९ रुपैयाँ पुगेको थियो । एक वर्षको अवधिमा १० रुपैयाँले डलर मूल्य बढेको छ । गत वर्ष विदेशबाट १ हजार डलर पठाउँदा नेपालमा १ लाख १९ हजार रुपैयाँ प्राप्त हुने गर्थ्यो भने यो दसैँमा १ लाख २९ हजार रुपैयाँ हुनेछ । समान रकम पढाउँदा पनि डलरको मूल्य बढेको कारणले १० हजार रुपैयाँ बढेकाे हाे ।

मिति	डलर बिक्री दर
1/1/2003	78.34
1/1/2004	74.34
1/1/2005	71.16
1/1/2006	73.16
1/1/2007	71.19
1/1/2008	63.85
1/1/2009	78.05
1/1/2010	74.95
1/1/2011	72.04
1/1/2012	85.59
1/1/2013	87.88
1/1/2014	99.19
1/1/2015	101.2
1/1/2016	106.2
1/1/2017	108.9
1/1/2018	102.5
1/1/2019	111.9
1/1/2020	114.5
1/1/2021	117.2
1/1/2022	119.2
9/23/2022	128.1

दसैँ तिहारको समयमा नेपालमा सामान्य अवस्थाको तुलनामा २२ प्रतिशतसम्म बढी रेमिट्यान्स आउने रेमिट्यान्स कम्पनीहरूले जनाएका छन् । 'दसैँ तिहारको समयमा सामान्य अवस्‍थाको तुलनामा १५/१६ प्रतिशत यसै बढेको हुन्छ रेमिट कम्पनीहरूले दिएको अफरको कारण थप ६/७ प्रतिशत रेमिट्यान्स बढ्छ' आइएमई रेमिट्यान्सका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत खिलेन्द्र पौडेलले शिलापत्रसँग भने ।

यही समयमा बैंकहरूले रेमिट्यान्स बचतमा ब्याजदर वृद्धि गरेका छन् । अहिले कतिपय बैंकहरूले रेमिट बचतमा १५.१३ प्रतिशत ब्याज दिएका छन् । यसले रेमिट्यान्स बढाउन सहयाेग पुग्‍ने अर्थविद् डा विश्व गौचनको भनाइ छ ।

रेमिट्यान्स आकर्षण गर्न अन्य खाताको ब्याजदरमा भन्दा न्यूनतम १ प्रतिशत बढी ब्याजदर दिनुपर्ने प्रावधान राष्ट्र बैंकले गरेको छ । यसका साथै अन्य खातामा एक महिनामा अघिल्लो महिनाको तुलनामा १० प्रतिशत मात्रै वृद्धि हुने गरी ब्याजदर बढाउन पाइने भए पनि रेमिट खातामा भने यो नियमले नबाँधेका कारण बैंकहरूले रेमिट्यान्स खातामा अधिक ब्याज दिएका छन् ।

रेमिट्यान्स आप्रवाहको हिसाबले लाभ बढ्ने भए पनि अन्य हिसाबले भने असर पर्ने देखिन्छ । विदेशी मुद्राको सञ्चितीमा दबाब पुग्नेछ । घाटा बढ्ने, आयात थप महँगो हुने र मूल्य वृद्धिदर बढ्ने चुनौती नेपाली अर्थतन्त्रलाई डलरको कारण देखिएको छ । डलरको मूल्य यसरी निरन्तर बढ्नुमा अमेरिकामा लगानी बढ्नु प्रमख कारण बताउँछन् राष्ट्र बैंकका पूर्व कार्यकारी निर्देशक नरबहादुर थापा ।

रुस युक्रेन युद्धको कारण युरोपले अहिले त्रास व्यहाेरेकाे छ । अमेरिकाले भने सकरात्मक लाभ उठाएको विश्लेषकहरूको दाबी छ । प्राकृतिक स्रोतको हिसाबले धेरै स्रोत हुनेमा अमेरिका विश्‍वको प्रमुख पाँच मुलुकभित्र पर्छ भने विश्‍वका सबैभन्दा धनी नागरिक भएको राष्ट्रको रूपमा पनि पहिलो नम्बरमा छ । युरोपमा त्रास देखिँदा युरोपकाे लगानी अमेरिकामा गएका कारण डलरको मूल्य थप बढेको तर्क गर्छन् थापा ।

अमेरिका स्वयम् तेल उत्पादन गर्छ भने ठूलो मात्रामा तेलको भण्डारण क्षमता पनि अमेरिकासँग छ । करिब २ प्रतिशतको हाराहारीमा रहने मुद्रास्फीति दोहोरो अंकमा पुगेपछि अमेरिकाको फेडरल बैंकले निरन्तर ब्याजदर वृद्धि गरेको छ । जसको प्रभावस्वरुप विश्‍वभरका लगानीकर्ताहरूले ब्याजदरमा आकर्षित भएर अमेरिकामा लगानी लगेको विश्‍लेषकहरू बताउँछन् ।

साथै, यता एसियाली राष्ट्रमा शक्तिशाली मानिएको चीनमा कोभिडविरुद्ध शून्य सहनशीलता नीति लागू हुँदा लगानीकर्ता भने निरुत्साहित भएका छन् । चीनले गर्ने वा चीनमा गरिने लगानीसमेत अमेरिकातर्फ मोडिएका कारण डलर महँगो बन्न गएको देखिएको छ ।

डलर बढ्दा कस्तो पर्छ नेपालकाे अर्थतन्त्रमा असर ?

नेपालको अर्थतन्त्रमा डलरकाे मूल्य घटबढले ठूलाे प्रभाव पारेको देखिन्छ । सरकारले करिब ५० प्रतिशत ढुकुटीको सुरक्षा डलरमा गरेको छ । वैदेशिक ऋण डलर कोटेड हुन्छ भने तेस्रो मुलुकबाट हुने आयातको भुक्तानी पनि डलरमै गणना हुन्छ । डलरकाे मूल्य बढ्दा डलरमा गरिएको वा राखिएको लगानी बढ्ने भए पनि अन्य हिसाबले भने बढी क्षति देखिन्छ । डलरको विगत हेर्ने हो भने २२ वर्षमा नै मूल्य दोब्बर भएको देखिएको छ ।

नेपाललाई मूल्य वृद्धिदर सन्तुलनमा राख्नुपर्ने र विदेशी मुद्राको सञ्चिति बढाउनुपर्ने दबाब छ । मूल्य वृद्धिदर बढ्ने र आयातको बिल पनि बढी हुने भएकाले दुवैमा दबाब हुने देखिएको हाे । पछिल्लो आर्थिक वर्षमा डलरको हिसाबले अतिरिक्त बाह्य ऋणको वृद्धिदर न्यून रहे पनि नेपाली रुपैयाँ अवमूल्यन हुँदा नेपालले तिर्नुपर्ने अन्तर्राष्ट्रिय ऋणको भारी बढेको बढ्यै छ ।

सार्वजनिक ऋण व्यवस्थापन केन्द्रको तथ्यांकअनुसार गत आर्थिक वर्षमा २० अर्ब ऋणको दायित्व थपिएको थियो । ऋणबापतको सावा र ब्याज डलरमै भुक्तानी गर्नुपर्ने भएकाले डलरको भाउ बढ्दा त्यसको असर ऋण भुक्तानीमा देखिएको हो । ऋणको भार भने करिब डेढ खर्ब रुपैयाँले बढेको छ । यो डलरको मूल्य बढेका कारण थपिएको भार र बढेको ऋणको रकम भएको सार्वजनिक ऋण व्यवस्थापन केन्द्रका प्रमुख मुक्ति पाण्डेले बताए ।

डलरको मूल्य बढ्दा नेपालको आयात व्यापार पनि महँगो हुने गर्छ । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिनाको तथ्यांकलाई विश्लेषण गर्ने हो भने दैनिक साढे ४ अर्ब रुपैयाँको विदेशी सामान नेपाल भित्रिन्छ । यसमा २० प्रतिशतसम्म भारतीय बजारमा भारतीय कच्चा पदार्थले बन्ने सामान भएकाले डलरको प्रत्यक्ष प्रभाव नपर्ने भए पनि अन्यमा भने असर पर्ने व्यापारविद्हरूको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज ७, २०७९ १०:१८