दक्षिण एसियामा नेपाल र भुटानमा वैदेशिक लगानी वृद्धिदर उच्च, तर भारतको हिस्सा ८६ प्रतिशत

दक्षिण एसियामा नेपाल र भुटानमा वैदेशिक लगानी वृद्धिदर उच्च, तर भारतको हिस्सा ८६ प्रतिशत

A+ A A-

दक्षिण एसियाली राष्ट्रहरूमध्ये नेपाल, भुटान र बंगालादेशमा अन्तर्राष्ट्रिय लगानी कर्ताहरूको आकर्षण देखिएको छ । ठूला राष्ट्रहरूको तुलनामा यी राष्ट्रमा लगानीको हिस्सा न्यून रहे पनि पनि लगानी आप्रवाह वृद्धिदर भने अन्य देशको तुलनामा बढी देखिएको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले गरेको वैदेशिक लगानीसम्बन्धी सर्वेक्षणअनुसार आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा सार्क राष्ट्रमा समग्र लगानी २६ प्रतिशतले घटे पनि नेपाल, भुटान र बंगलादेशमा भने उच्चचदरले बढेको देखिएको छ ।

यो वर्ष सार्क राष्ट्रहरूमध्ये छिमेकी देश भारतमा मात्रै वैदेशिक लगानी आप्रवाह दर घटेको देखिएकाे छ भने अन्य कुनै पनि मुलुकमा घटेको छैन । तर भारतको हिस्सा ठूलो भएको कारणले २६ प्रतिशत ह्रास देखिएको छ । जबकी भारतमा लगानी आप्रवाहमा ३० प्रतिशतले कमी आएको छ ।

लगानी वृद्धिदरको हिसाबले सबैभन्दा बढी भुटानमा देखिएको छ । भुटानमा अघिल्लो वर्षको तुलनामा १५८ प्रतिशतले लगानी बढ्दा नेपालमा ५८ र बंगलादेशमा ५४ प्रतिशतले बढेको छ ।

तर आएको लगानी मध्ये ८६ प्रतिशत लगानी भारतमा आएको छ । सार्क राष्ट्रमा समीक्षा अवधिमा ५१ अर्ब डलर लगानी आप्रवाह भएकोमा भारतमा मात्रै ४४ अर्ब डलर आएको छ ।

कहाँ कति बढ्यो, कति आयो ?

(अर्ब डलर)
वर्ष	२०१६	२०१७	२०१८	२०१९	२०२०	२०२१	वृद्धिदर
जम्मा	५०.९	४६.६	४९.९	५७.६	६९.६	५१.०	-२६.८
अफगानिस्तान	०.१	०.१	०.१	०.०२	०.०१	०.०२	५८.८
बंगलादेश	२.३	२.२	३.६	२.९	२.६	२.९	१२.९
भुटान	-०.०३	-०.०१	०.०१	०.०	०.०	०.०	१५७.७
भारत	४४.५	३९.९	४२.२	५०.६	६४.१	४४.७	-३०.२
माल्‍दिभ्‍स	०.५	०.५	०.६	१.०	०.३	०.४	२७.३
नेपाल	०.१	०.२	०.१	०.२	०.१	०.२	५४.९
पाकिस्तान	२.६	२.५	१.७	२.२	२.१	२.१	२.२
श्रीलंका	०.९	१.४	१.६	०.७	०.४	०.६	३७.७

नेपालमा भने प्रतिबद्धता गरिएकाे मध्ये वैदेशिक लगानी आप्रवाहको स्थिति निकै कमजोर देखिएको छ । राष्ट्र बैंकको सर्वेक्षणअनुसार समीक्षा समयसम्म हालसम्म भएको प्रतिबद्धतामध्ये ३६ प्रतिशत मात्रै लगानी आप्रवाह भएको छ ।

हालसम्म ३ खर्ब ५७ अर्ब ३४ करोड रूपैयाँको लगानी प्रतिबद्धता आएकोमा जम्मा १ खर्ब ३० अर्ब ४३ करोड रुपैयाँको वैदेशिक लगानी आप्रवाह भएको छ । तर, पछिल्ला वर्षहरूमा भने लगानी प्रतिबद्धताको तुलनामा आप्रवाह बढेको देखिएको छ ।

भूकम्पको वर्ष वर्ष सन् २०११/१२ मा प्रतिबद्धता गरिएको भन्दा बढी अर्थात् प्रतिबद्धताकाे १२८ प्रतिशत लगानी प्रवाह भएको छ । २००१, २००२ र २००६ मा लगानी घटेको देखिएको छ ।आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा भने प्रतिबद्धताको ६० प्रतिशत रकम आप्रवाह भएको छ ।

कहिले कति प्रतिवद्धता कति आप्रवाहा

आर्थिक वर्ष {सन्)	प्रतिवद्धता गरेको रकम	आप्रवाहा रकम	प्रतिवद्धताको तुलनामा आएको रकम प्रतिशत
१९९५/९६	२,२१९.९	३८८.०	१७.५
१९९६/९७	२,३९५.५	१,६२१.०	६७.७
१९९७/९८	२,०००.३	६८५.०	३४.२
१९९८/९९	१,६६६.४	५७८.०	३४.७
१९९९/००	१,४१७.६	२३३.०	१६.४
२०००/०१	३,००२.६	-३३.०	-१.१
२००१/०२	१,२०९.७	-२८२.३	-२३.३
२००२/०३	१,७९३.८	९६१.४	५३.६
२००३/०४	२,७६४.८	-	-
२००४/०५	१,६३५.८	१३६.०	८.३
२००५/०६	२,६०६.३	-४६९.७	-१८.०
२००६/०७	३,१८६.०	३६२.३	११.४
२००७/०८	९,८१२.६	२९३.९	३.०
२००८/०९	६,२५५.१	१,८२९.२	२९.२
२००९/१०	९,१००.०	२,८५२.०	३१.३
२०१०/११	१०,०५३.२	६,४३७.१	६४.०
२०११/१२	७,१३८.३	९,१९५.४	१२८.८
२०१२/१३	१९,८१८.७	९,०८१.९	४५.८
२०१३/१४	२०,१३२.४	३,१९४.६	१५.९
२०१४/१५	६७,४५५.०	४,३८२.६	६.५
२०१५/१६	१५,२५४.३	५,९२०.९	३८.८
२०१६/१७	१५,२०६.५	१३,५०३.९	८८.८
२०१७/१८	५५,७६०.५	१७,५०४.६	३१.४
२०१८/१९	२५,४८४.४	१३,०६५.२	५१.३
२०१९/२०	३७,८०५.८	१९,४७८.७	५१.१
२०२०/२१	३२,१७२.८	१९,५१२.७	६०.६
Total	३५७,३४८.४	१३०,४३२.४	३६.५

५५ देशको मौज्दात लगानी २ खर्ब २७ अर्ब, कहाँको कति ?

नेपालमा हाल मौज्दात वैदेशिक लगानी २ खर्ब २७ अर्ब रुपैयाँको छ । यसमध्ये १ खर्ब २२ अर्ब रुपैयाँ चुक्ता पुँजी रहेको छ भने रिजर्भ ७२ अर्ब र ऋण ३३ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ ।

सबैभन्दा बढी वैदेशिक लगानी भने भारतको रहेको छ । भारतकाे ३३ प्रतिशत रहेको छ भने चीनको १४ प्रतिशत, तेस्रोमा आयरल्यान्डबाट ठूलो रकम आएको छ । आयारल्यान्डको हिस्सा ७ दशमलव २ प्रतिशत अर्ब १६ अर्ब ४८ करोड रहेको छ ।

कुन देशको कति लगानी मौज्दात

क्रस	देश	मौजदात जम्मा रकम	हिस्सा
१	भारत	७५,८१४.२०	३३.३
२	चीन	३३,००१.००	१४.५
३	आर्यल्यान्ड	१६,४८२.१०	७.२
४	सिंगापुर	१५,४८१.७०	६.८
५	सेन्ट किट्स एण्ड नेभिस	१४,५१३.१०	६.४
६	अस्ट्रेलिया	१२,१६३.४०	५.३
७	साउथ कोरिया	९,३४९.५०	४.१
८	दुबाई	८,३५०.५०	३.७
९	अमेरिका	६,७०९.७०	२.९
१०	बंगलादेश	६,३८३.५०	२.८
११	नेदरल्याण्ड	५,३७०.००	२.४
१२	बेलायत	४,८००.३०	२.१
१३	पाकिस्तान	४,०३३.१०	१.८
१४	ब्रिटिश भर्जिन आइल्याण्ड	३,६७०.००	१.६
१५	मौरिसस्	२,८६०.६०	१.३
१६	जापान	२,८०३.८०	१.२
१७	बर्मुडा	२,०३९.५०	०.९
१८	हंकङ	२,०१८.६०	०.९
१९	नर्वे	१,४४६.८०	०.६
२०	श्रीलंका	१,१७७.४०	०.५
२१	मलेसिया	१,०४३.६०	०.५
२२	केम्यान	२८४.७	०.१
२३	स्वीजरल्यान्ड	२२५.६	०.१
२४	थाइल्यान्ड	१८९.४	०.१
२५	ब्रुनाई	१६५.२	०.१
२६	डेनमार्क	१२६.२	०.१
२७	इटाली	१२२.८	०.१
२८	क्यानडा	११५.१	०.१
२९	रसिया	१०६.७	-
३०	स्वीडेन	१००.८	-
३१	जर्मनी	६०.१	-
३२	फ्रान्स	५८.८	-
३३	बेल्जीयम	४३.१	-
३४	भुटान	३९.३	-
३५	पोल्यान्ड	३८.६	-
३६	टर्की	३५.६	-
३७	न्युजिल्यान्ड	३३.३	-
३८	ताइवान	२४.९	-
३९	सोमाआ	२३	-
४०	ताजकिस्तान	१३.२	-
४१	दक्षिण सुडान	१०	-
४२	बहराइन	७.१	-
४३	अजरबैजान	५.२	-
४४	फिनल्यान्ड	५	-
४५	कुक आइसल्यान्ड	४.३	-
४६	इजरायल	३.३	-
४७	काजकिस्तान	३.३	-
४८	फिलिपिन्स	३.३	-
४९	स्पेन	३	-
५०	अष्ट्रिया	२.३	-
५१	बेलरुस	२.३	-
५२	साइप्रस	१.९	-
५३	बेल्जियम	१.७	-
५४	ब्राजिल	०.८	-
५५	सेसेल्स	-३,४२५.३०	-१.५

अपेक्षित लगानी किन आउन सकेन

नेपालमा अपेक्षित लगानी आउन भने सकेको छैन । नेपालले दीगो विकास लक्ष हासिल गर्नका लागि १९ अर्ब डलरको आवश्‍यकता पर्छ । यो रकम पूर्तिका लागि एउटा स्रोत वैदेशिक लगानी भए पनि न्यून मात्रमा वैदेशिक लगानी आप्रवाह भएको छ ।

उद्योगी विनोद चौधरी नेपालमा लगानी नआउनको प्रमुख कारण सुधारको गतिलाई निरन्तरता नदिनु बताउँछन् । 'हामीले सन् १९९० को दशकमा अगाडि सारेको आर्थिक सुधारको गतिलाई समात्न सकिरहेका छैनौँ । नेपालको विकासको इन्जिन निजी क्षेत्र हो भनेर जबसम्म मन, वचन र कर्मले स्वीकार गरिँदैन, सोहीअनुसारका कानुनी सुधार गरिँदैन र सोहीअनुसार राजनीति र कर्मचारीतन्त्रले व्यवहार गर्दैन', सेजन स्मारिका २०७८ मा विदेशी लगानी कर्ताले पत्याउन नसक्नुको कारणबारे चौधरीले लेखेका छन्, 'आर्थिक विकासमा फड्को मार्ने हाम्रो चाहना गोलचक्करमै सीमित रहनेछ ।'

'कुनै पनि पूर्वाधार विदेशी सहायतामा निर्माण गर्ने भन्नेबित्तिकै हामी कहीँ न कहीँ ‘अन्धो राष्ट्रवाद’ मा फसिरहेका हुन्छौँ । आजको दुनियाँमा विदेशी लगानी एवं सहयोगबिना आर्थिक विकासमा फड्को मार्छु भनेर सोच्नु सायद अपूर्ण हुनेछ' उनको भनाइ छ ।

उद्योग विभागका महानिर्देशक रामचन्द्र तिवारी भने नीतिगत सुधार र सहजीकरणको कारण लगानी बढ्न थालेको बताउँछन् । 'विगतमा प्रतिबद्धताको तुलनामा निकै न्यून मात्रै लगानी आप्रवाह भएको छ, पछिल्ला वर्षहरूमा बढ्न थालेको यसका लागि हामीले नीतिगत सुधार र प्रकियागत सहजीकरण मात्रै होइन निरन्तर फ्लोअप पनि गरेका छौँ' तिवारीले भने ।

प्रतिबद्धता रकम धेरै देखिए पनि वास्तविक लगानी नआएपछि विभागले विदेशी लगानीमा केही कडाइ गरेको छ ।विभागले विदेशी लगानी तथा प्रविधि हस्तान्तरण नियमावली ७७ जारी गर्दै स्वीकृत विदेशी लगानीलाई बढीमा २ वर्षभित्र उद्योग व्यवसायमा लगानी गरिसक्नुपर्ने प्रावधान राखेकाे छ ।

नियमावलीअनुसार पाँच करोड रुपैयाँसम्म लगानी गर्ने लगानीकर्ताले स्वीकृत भएको लगानीको २५ प्रतिशत रकम एक वर्षभित्र ल्याउनुपर्ने व्यवस्था छ । त्यसैगरी ५ करोडदेखि २५ करोडसम्म लगानी गर्ने लगानीकर्ताले १५ प्रतिशत रकम र २५ करोडदेखि १ अर्बसम्मको लगानीमा १० प्रतिशत रकम एक वर्षभित्र लगानी गरिसक्नुपर्ने प्रावधान छ ।

ठूलो लगानीका लागि केही लचिलो देखिएको निर्देशिकामा १ अर्बमाथिको लगानीमा स्वीकृत भएको मितीले १ वर्षभित्र ५ प्रतिशत रकम नेपालमा लगानी गरिसक्नुपर्ने प्रावधान राखिएको छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, भदौ ३०, २०७९ १६:१८