प्रमुख पार्टीको ‘घोषणापत्र’मा किन समेटिँदैनन् मानव बेचबिखनका मुद्दा

A+ A A-

पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारीका नाममा मानव तस्करी बढ्दो छ । नेपालबाट विभिन्न बहानामा वार्षिक ३५ हजार नेपाली मानव बेचबिखनमा पर्ने गरेको माइती नेपालको एक अध्ययन प्रतिवेदनले औंल्याएको छ ।

माइती नेपालले हालै सार्वजनिक गरेको उक्त अध्ययन प्रतिवेदनमा वार्षिक ५ हजार बालबालिका मानव बेचबिखनमा पर्ने गरेका छन् । यसरी बेचिएकामध्ये १० प्रतिशत बालबालिकाको मात्र उद्धार हुने गरेको बताइएकाे छ । ।

प्रतिवेदनअनुसार वार्षिक १५ हजार महिला र १५ हजार पुरुष मानव बेचबिखनमा पर्ने गरेका छन् । प्राय: महिला–पुरुष वैदेशिक रोजगारीका नाममा बेचिरहेको अध्ययनमा भनिएको छ ।

रोजगारीका नाममा बेचिएका महिलाहरू प्राय खाडीका देश र मलेसिया बिचौलियामार्फत् जाने गरेका छन् । बिचौलियामार्फत् खाडी पुगेका महिलाहरूसँग कागतपत्र नहुँदा रोजगारदाता कम्पनीहरूले उनीहरूलाई बन्धक बनाएर काम लगाउने गरेको समेत अध्ययनले औंल्याएको छ ।

अध्ययनअनुसार खाडीका देश पुगेका महिलाहरू शारीरिक, आर्थिक र मानसिक शोषणको समेत सिकार भइरहेका छन् । उनीहरूसँग साथमा कागतपत्र नुहँदा स्वदेश फर्किन सक्ने वातावरण नभएको र यसैको कारण बाध्यताले काम गर्दै सम्बिन्धत देशमै काम गर्दै बस्नुपर्ने अवस्था छ ।

विगत एक दशकयता महिला जस्तै पुरुष समेत मानव बेचबिखनमा पर्न थालेका छन् । पुरुष पनि वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभनमा परी आर्थिक र मानसिक शोषणमा पर्ने गरेको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

अध्ययनका अनुसार पुरुष युरोप र विकाशित देश रोजगारीमा जाने प्रलोभनमा धेरै मानव बेचबिखनमा पर्ने गरेका छन् । मानव बेचबिखनमा परेका ७० प्रतिशत नागारिक गन्तव्यमा पुग्न नसकी बीच बाटोमै अलपत्र परेर स्वदेश फर्किनुपर्ने बाध्य रहेको समेत अध्धयनले जनाएकाे छ । उनीहरू आफ्नो खर्चले फर्किने गरेका छन् ।

विगत एक दशकयता माइती नेपालले ५० हजार मानव बेचबिखनमा परेका नेपाली नागरिकको उद्धार गरेको छ । जसमा ९० प्रतिशतभन्दा बढी भारतबाटै नेपालीहरूको उद्धार गरिएको माइती नेपालको तथ्यांकमा छ । भारत हुँदै तस्करीको भरमा विदेशीन खोज्ने धेरै नेपालीहरूको उद्धार गरिएको माइती नेपालले जनाएको छ ।

पछिल्लो समय भारत हुँदै तेस्रो देश रोजगारीमा पठाउन धेरै महिला तस्करी भइरहेका छन् । भारतबाट उद्धार गरिएका करिब ७० प्रतिशत महिला तेस्रो देश हिँडेका महिला परेको माइती नेपालको तथ्यांकमा छ ।

मानव बेचबिखनमा संलग्न बिचौलियाको सञ्जाल विश्वमा फैलिएको छ । तस्करीमा संलग्न व्यक्तिले एजेन्ट टोल–टोलमा राखी पैसाको प्रलोभन देखाएर मानव तस्करी गरिरहेको माइती नेपालकी अध्यक्ष अनुराधा कोइरालाको आरोप छ ।

नेपालसँग जोडिएका खुल्ला सिमानाका कारण पनि मानव तस्करी बढेको र सरकारी संयन्त्र कमजोर भएका कारण बिचौलियाको नजरमा सोझा–साझा नेपाली पर्ने गरेको उनले बताइन् । ‘समाज र सरकारको नजर छलेर धेरै तस्करी भइरहेको छ । सूचनाको अभाव र बेरोजगारीका कारण पनि मानव बेचबिखन बढ्दो छ । यो दुवै विषयमा सरकारले ध्यान दिनुपर्छ’, उनले भनिन, ‘तीनै तहको सरकार र राजनीतिक पार्टीले मानव बेचबिखनको मुद्दालाई सामान्य रुपमा लिदाँ यो समस्या झन बढ्दो छ । मानव बेचबिखन उल्मूलन गर्न सबै लाग्नुपर्छ ।’

वार्षिक ३५ हजार नेपाली मानव बेचबिखनमा परेपनि उनीहरू कहाँ र कस्तो अवस्थामा छन् भने, तथ्य समेत बाहिर नआउने गरेको, बेचबिखनमा परेको व्यक्तिहरूले नै तस्करीको सूचना नखुलाउने र उनीहरू बेचबिखनमा परेपछि समस्या लुकाउने गरेको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

वेवास्ता गर्छन् राजनीतिक पार्टी

मानव बेचबिखन जस्तो जघन्य अपराध नियन्त्रण गर्न राजनीतिक पार्टीहरू चुक्ने गरेको माइती नेपालको प्रतिवेदनले औंल्याएको छ । मानव बेचबिखन जस्तो अपराध नियन्त्रण गर्न सबै राजनीतिक पार्टी चासो नदिएको र सामान्य रुपमा लिएको समेत प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

चुनावमा जनताका लागि बनाइने ‘घोषणापत्र’मा समेत राजनीतिक पार्टीहरूले मानव बेचबिखनको मुद्दा छुटाउने गरेको आरोप माइती नेपालको प्रतिवेदनकाे छ ।

सत्ताको नेतृत्व गरिरहेको नेपाली कांग्रेसले २०४७ सालयता भएको कुनै पनि निर्वाचनमा मानव बेचबिखन नियन्त्रण गर्न घोषणापत्रमा कत्तै उल्लेख नगरेको समेत माइती नेपालको प्रतिवेदनमा प्रष्ट छ । कांग्रेसले जस्तै, सत्तामा सहभागी नेकपा माओवादी केन्द्रले समेत २०६४ सालपछि भएको निर्वाचनमा मानव बेचबिखनको मुद्दा घोषणापत्रमा नसमेटेको प्रतिवेदनमा आरोप लगाइएको छ ।

यस्तै, नेकपा एमालेले भने, वैशाखमा भएको स्थानीय निर्वाचनमा मानव तस्करी नियन्त्रण, बालविवाह, महिला हिंसा र महिला तस्करी नियन्त्रण गर्दै यस्ता कार्य उल्मूलन गर्ने घोषणापत्रमा उल्लेख गरेपनि कार्यान्यवनका लागि प्रभावकारी भुमिका नखेलेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

यसैगरी, अन्य कुनै पनि राजनीतिक पार्टीले मानव बेचबिखन जस्तो जघन्य अपराध नियन्त्रणको विषय घोषणापत्रमा समावेश नगरिएको र यो विषयमा सबै पार्टीले ध्यान नदिएको माइती नेपालको आरोप छ ।

कतिपय राजनीतिक पार्टीकै नेता कार्यकर्ता मानव बेचबिखनको मुद्दा लागेको र उनीहरू राजनीतिक शक्तिको आडमा उन्मूक्ति पाउने गरेको माइती नेपालले जनाएको छ ।

मानव बेचबिखन गर्न व्यक्ति र तीसँग सम्बन्धित अपराधीलाई कानुनले छुट दिन नहुने नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगनकुमार थापा बताउँछन् ।

मानव भएर मानवलाई बेच्नु अपराध हो । कांग्रेसको एजेन्डा र घोषणापत्रमा मानव बेचबिखन उल्मूलनको मुद्दा जोडदारका साथ उठाउने उनले प्रतिबद्धता समेत गरे ।

बालबालिका देशका सम्पति हुन् । बालबालिका बेच्ने अपराधीलाई तीनै तहको सरकारले छुट्टै कानुन बनाएर भएपनि कारवाही गर्नुपर्ने उनले बताए । ‘सरकारले मानव बेचबिखन नियन्त्रण गर्न विशेष कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ । यो अहिलेको अवस्थामा आवश्यक देखियो । त्यही सबै राजनीतिक दलको ध्यान जानुपर्छ ।’

यस्तै, माओवादीका नेता अनिल शर्माले पनि मानव बेचबिखन जस्तो जघन्य अपराध नियन्त्रण गर्न विषय राजनीतिक दलको घोषणापत्रमा छुटाउन ठूलो त्रुटि भएको स्वीकार्छन् ।

मानव बेचबिखन कसरी र के कारणले भइरहेको छ भनेर सरकारले अध्ययन गर्नुपर्ने उनको माग छ । सरकारको नेतृत्वमा रहेको पार्टी, अन्य राजनीतिक दल, सरोकारवाला संस्था र यो क्षेत्रका विज्ञहरू पनि मानव बेचबिखन नियन्त्रणका लागि अग्रसर हुनुपर्ने उनको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ १९, २०७९ १८:३२