‘राधा’ को ऐना भर्सेस ‘प्रकाश’ को ऐना

A+ A A-

एकै दिनबाट सिनेमा हलमा लाग्ने संयोगबाहेक सुवर्ण थापा निर्देशित ‘राधा’ र दिनेश राउत निर्देशित ‘प्रकाश’ फिल्ममा धेरै समानता छन् । धेरै अन्तर पनि छन् । ती समानता र अन्तर दुवैका सामर्थ्य पनि छन्, कमजोरी पनि छन् ।

‘राधा’ हराएको श्रीमान्‌लाई पर्खिएर एक महिलाको कथा । उनका श्रीमान्‌ ड्राइभर हुन्छन्, जो विगत ५ महिनादेखि सम्पर्कविहीन भइरहेका हुन्छन् । दुई जिउकी भएकी उनको थाप्लोमा बच्चालाई सकुशल जन्माउने प्रयत्नबाहेक एकपछि अर्को गर्दै समस्याहरू आइरहन्छन् । उनको वरपर बिरामी सासूको स्याहार र खेतीपातीको चपेटा घुमिरहन्छन् । तीसँग जुध्दै उनी श्रीमान्‌को खोजीमा लागिरहन्छिन् । त्यो खोजीमा लाग्दै गर्दा उनी स्वयम्‌का धेरै कुरा खुल्दै जान्छन् । उनी पर्ने परिस्थितिमा नयाँ अनुहार देखिँदै जान्छन् । राधाले तमाम समस्याहरूका बाबजुद पनि निरन्तर डटिरहेर परिवारका लागि लड्ने महिलाहरूको कथा भन्न खोज्छ । त्यस क्रममा आउने अवरोधहरूलाई देखाउन खोज्छ ।

‘प्रकाश’ जुम्लाको एक गाउँमा शिक्षक बन्नलाई प्रयास गरिरहेको एक युवकको कथा हो । राधाले पेटमा नयाँ पुस्तालाई बोकिरहेको जस्तो उसले शिक्षक बन्ने नयाँ सपना बोकेको छ । तल्लो वर्गको मान्छे भएर पनि माथि उकासिने हिम्मत गरेको छ । उसको साथमा छिन् उसकी आमा जो आफू अनपढ छिन् तर छोराले पढोस् भन्ने चाहन्छिन् । उनी त्यस्ति आमा हुन्, जो आफूले भोगेको कुरा अरूले भोग्नु नपरोस् भन्ने चाहन्छिन् । जसले तमाम समस्याहरूका बाबजुद पनि उसलाई पढ्न सक्ने बनाएकी छन् । तर, ऊ उक्लिने बाटो सहज भने छैन । उसको खुट्टा तान्न चाहने र ऊ आफूबराबर भएको देख्न नचाहने अनेक मान्छे छन् । ती मान्छे राजनीति जान्दछन् । उनीहरू उसलाई स्कुलमा पढाएको भनेर सबैको सामुन्ने बेइज्जत गर्न सक्छन् । हली हुनुपर्ने मान्छे शिक्षक बन्न खोजेको भनेर खुलेआम पिट्न सक्छन् ।

जनयुद्धका क्रममा बेपत्ता भएका बाउकै हालत पारिदिन्छु भनिदिन सक्छन् । उनकी आमाको आँखामा बाबु फर्किहाल्छन् कि भन्ने आशा पनि छ । यस्तो परिस्थितिमा साझा सपना देखिरहेका आमाछोराको कथा भन्दै फिल्मले राजनीतिक रूपमा परिवर्तन भइसकेको भए पनि परिस्थितिगत रूपमा उस्तै जड रहिरहेको समाजको कथा भन्न खोज्छ । आमाको चरित्रमार्फत नयाँ पुस्तामा आफ्नो सपना देख्ने अनेकौँ आमाबाबुको सङ्घर्षको कथा सुनाउन खोज्छ ।

दुवै फिल्ममा पात्रसँग मूल यात्राका क्रममा ठोक्किने अनेकन पात्रहरू छन् । राधामा उनको हराएका श्रीमान्‌सँग जोडिएको अर्को मान्छेजस्तै । जो शहरमा ट्याक्सी कुदाउँछ । जो आफ्नो सपना पूरा गर्न न्यूनतम मानवीय इमान नै बेच्न पुग्छ । ऊसँग जोडिएर वैदेशिक रोजगारीको कथा आउँछ । यस्तै, प्रकाशमा प्रकाशको प्रेमको कथा छ । त्यसले वर्गीय र जातीय रूपमा समाजमा व्याप्त समस्याहरू खोतल्छ । मूल कथालाई भन्न मद्दत गर्ने सँगै ती पात्रले मुख्य चरित्रका बारेमा थप जानकारी दिन्छन् । कुनै पात्र सतही मात्र पनि छन् । तर, तिनको उपस्थितिले चरित्रको नयाँ आयाम भन्न खोज्ने लेखक/निर्देशकको इमानदार प्रयासलाई संकेत भने गर्छन् ।

समग्रमा राधा र प्रकाश दुवैले नेपालको फरक भूगोलमा उभिएका पात्रहरूको फरकफरक सामाजिक परिवेशको कथा भन्छन् । ती पात्रहरूले गरिरहेका कहिल्यै नटुङ्गिने समयको पर्खाइ भन्छन् । त्यो पर्खाइको बोझ राधामा व्यक्तिगत तरिकाले धेरै आएको छ भने प्रकाशमा सामाजिक तरिकाले । राधाको उनको श्रीमान्‌को पर्खाइमा मायाको पर्खाइ छ । त्यो माया उनले केटी भएकै कारण पाउन सकिनन् । त्यो माया सानी छोरी हुँदा पाए पनि बिहे गर्ने हुनासाथ पाउन सकिनन् । उनको मनमा श्रीमान्‌ आए आफूले बोकिरहेको घर र परिवारको बोझ आधा हुन सक्थ्यो भन्ने पर्खाइ छ । सँगै श्रीमान्‌ नआए समाजले के भन्छ भन्ने डर पनि उनको मनमा उत्ति नै छ ।

तर, उनको चरित्रलाई जति व्यक्तिगत कथासँग खोजेका छन्, लेखक निर्देशक शुवर्ण थापाले त्यसलाई सामाजिक पर्खाइ बनाउन भने चुकेका छन् । उनको कथा फिल्मभर केवल एक महिलाको कथा मात्र भइदिन्छ । अब्बास किरोस्तामीको फिल्म ‘टेन’ को एउटा दृश्यमा ट्याक्सी चलाउने महिलाको ट्याक्सीमा चढ्नासाथ अर्की महिला भन्छिन्, ‘मलाई त तिमी केटा हौजस्तो लागेको थियो ।’ त्यो एउटा संवादले नै किरोस्तामीले त्यो कथालाई एक महिलाको कथाबाट समग्र इरानका महिलाको कथा बनाएका थिए । यति बलियो स्थान पाएकी एक महिला पात्रको फिल्म बनाएको बेलामा त्यस्तै खाले बलियो स्टेटमेन्ट छोड्न भने थापा असफल छन् । उनले बनाएको राधा फिल्मकी पात्रभन्दा बाहिर हत्तपत्त पुग्दिनन् ।

राधाले राधामार्फत एक महिलाले गर्ने सङ्घर्षलाई बताउन खोजेको भए पनि उनको चरित्र निर्माणमा टेक्निकल भएर सोचिएका कारण उनी बेलाबेला जबर्जस्ती बिचरा बनाइएकी महिला मात्रजस्तै बन्छिन् । केही सङ्कटहरू जबर्जस्ती उनको टाउकोमा हालिन्छ ।

प्रकाशमा रहेको आमा छोराको पर्खाइ भने सामाजिक परिवर्तनको पर्खाइ पनि हो । त्यो पर्खाइ कुनै न कुनै रूपमा जड बनेर बसेको सामाजिक व्यवस्थाले पर धकेलिएको छ । फिल्मले ती धकेल्ने जडहरू देखाउँदै कसरी पिँधमा हुनेहरू पिँधमा नै रहिरहेका छन् भन्ने देखाउँछ । त्यहाँ रहेकी प्रकाशकी आमा काम गर्ने ठाउँकी मुखिनीजस्तो पात्र बनाएर लेखक/निर्देशकले महिलाको प्रगतिशील सोचलाई देखाइदिएको छ । पर्खाइलाई मुख्य थिम मान्ने हो भने राधाको पर्खाइभन्दा प्रकाशको पर्खाइको बोझ ठूलो छ । किनकि राधाको पर्खाइ संरचनासँग धेरै भिड्दैन ।

दुवै फिल्मको कथा भन्न खोज्ने इमानदार इच्छामा समस्या छैन । त्यसका लागि गरिएका प्रयासमा पनि समस्या छैन । दुवै फिल्ममा धेरै उत्कृष्ट दृश्यहरू छन् । तुलनात्मक रूपमा साधारण नेपाली चलचित्रहरूभन्दा सिनेमाटोग्राफीमा स्तरीयता छ । राधामा बारीमा घोप्ट्याइएको मलको लहरसँगै राधा उभिएको दृश्य शक्तिशाली छ । यस्तै, उनले आमालाई तेल लगाइँदिँदै गर्दाको दृश्यले परिवारका दुई सदस्यबीचको सम्बन्धलाई केही बेरमा नै बताएको छ ।

लबज, संवाद पनि बेकार नै लाग्ने गरी अड्किन्नन् । रङ संयोजन पनि धेरै ठाउँमा अब्बल लाग्छ । तर, जुन स्केलमा दुवै फिल्मले कथा भन्न खोजेका छन् र त्यसका लागि जस्तो खाले चरित्र बनाएका छन्, त्यसको पूर्ण सम्भावना भने दुवै फिल्मले पूरा गर्न सकेका छैनन् । कतैकतै बिनाप्रयोजन आउने परम्परागत ढर्राको मेलोड्रामाले हलो अड्काउँछ त कतै चरित्रको दुःखप्रतिको एकसरो बुझाइले । कतै चरित्रलाई नजिकैबाट नसुनी उनीहरूलाई बनिबनाउ फर्मुलावाला परिस्थिति दिएर त कतै सिनेमाको लयलाई छोडिहिँड्ने दृश्यहरू भरिदिएर । त्यस्ता दृश्यहरूले फिल्मका सबल पक्षहरूलाई सिनेमाभित्रै चुनौती दिइरहन्छन् ।

०००

राधा मध्य नेपालको कथा हो । प्रकाश पश्चिम नेपालको । राधाको क्यानभासले राधालाई काठमाडौंसम्म ल्याइपुर्‍याएको छ । अझ विषयलाई त्यहाँबाट पर कतारसम्म पुर्‍याएको छ । प्रकाशको क्यानभासले प्रकाशलाई खलङ्गाभन्दा पर पुर्‍याएको छैन । लामो क्यानभास भएकाले राधाको कथाले भिन्न परिवेशको मान्छे भेट्टाउँछ । तर, जति मान्छे भेट्टाउँदै जान्छ, ती मान्छेलाई समेट्नुपर्दा आफ्नो कथाको मियो भने खुकुलो पार्दै जान्छ । त्यसले राधाको चरित्रको खास गन्तव्यलाई बलियोबाट कमजोरमा पुर्‍याइदिन्छ । उनी पहिलो हाफमा निर्णय गर्न सक्ने अवस्थामा छिन् भने दोस्रो हाफमा छैनन् । तर, त्यस क्रममा उनलाई सहायता पुर्‍याउने सुन्दर चरित्रको केही आयाम भने विकसित हुन्छ । सुन्दर चरित्र जति बलियो हुन सक्थ्यो, त्यति बलियो भने छैन । उसको कलाकार बन्न चाहने ब्याक स्टोरी पनि खासै बलियो लाग्दैन । तर, उसले राधाको श्रीमान्‌को आवाज निकालेर उनकी सासू आमासँग बोलिदिएको कुराले ठूलो सरप्राइज दिन्छ । र, त्यस क्रममा उसले नजानिँदो तरिकाले राधाप्रति विकास गरेको प्रेम फिल्मले देखाउँछ ।

तुलना गर्ने हो भने सानो क्षेत्रको क्यानभासभित्र रहेर कथा भन्न खोज्नुको फाइदा प्रकाशलाई धेरै भएको छ । भलै प्रकाशको बाटोमा आउने अवरोधहरू जति मसिनो गरी टिपिनुपर्ने हो, त्यति मसिनो गरी टिपिएका छैनन् । तर, केही दृश्यले भने बलियो गरी छुन्छन् । उसले फर्म भर्दा पैसा लाग्छ भन्ने कुरा सुनेपछि आमा डराएको कुराले मन बेस्सरी हल्लाइदिन्छ । उसले भित्तामा आफ्नो नाम खोज्न जाँदा सँगै नर्भस भइन्छ । उसको गह्रौँ मनसँग आफूलाई धेरै तहसम्म साक्षात्कार गरिन्छ । सँगै उसले प्रणालीमाथि गर्न खोजेको विश्वासले पनि धेरै पल्ट छुन्छ । फिल्मका केही दृश्यमा निर्जीव चीजले पनि कथा भन्न पाएका छन् ।

उदाहरणको रूपमा दुवै फिल्ममा भएका पुल र त्यहाँ दोहोरिने दृश्यलाई हेर्न सकिन्छ । राधामा राधा झोलुङ्गे पुल तर्छिन् । प्रकाशमा प्रकाश काठको पुल तर्छन् । राधाले श्रीमान्‌को खोजीमा पटकपटक तरिराख्दा पनि त्यो पुल एउटा दृश्यबाट अर्कोमा पुग्दा धेरै विकसित हुँदैन । तर, प्रकाशले तर्ने पुलसँग भने उसको भावना जोडिएको छ । उसको डर जोडिएको छ । ऊ एउटा संवादमा यही पुलमा अन्तिमपल्ट आमालाई भेटेपछि बा फर्किएनन् रे, त्यसैले मलाई पनि यो पुल तर्‍यो भने फर्किन्न कि भन्ने लाग्छ भन्छ ।

उसले त्यति भनिदिँदा पनि त्यो पुललाई हेर्ने दृष्टिकोण फरक बन्छ । त्यो पुल पटकपटकका दृश्यमा आउँदा जीवित बन्छ । बिम्ब बन्छ । त्यस्तो बिम्ब जसले विकट भेगलाई तिनले पाउनुपर्ने अवसरसँग जोड्न सकेन । तिनले भेट्नुपर्ने सहायतासँग जोड्न सकेन । जुन फिल्ममा भएका राजनीतिक विचौलियाजस्ता व्यक्तिलाई बीचमा पर्न नदिई आममानिससम्म पुग्न सकेन ।

राधाले राधामार्फत एक महिलाले गर्ने सङ्घर्षलाई बताउन खोजेको भए पनि उनको चरित्र निर्माणमा टेक्निकल भएर सोचिएका कारण उनी बेलाबेला जबर्जस्ती बिचरा बनाइएकी महिला मात्रजस्तै बन्छिन् । केही सङ्कटहरू जबर्जस्ती उनको टाउकोमा हालिन्छ । जस्तो कि फिल्मको अन्त्यतिर उनको घर जलेको दृश्य उनलाई बेस्सरी रुवाउन बनाइएको जस्तै लाग्छ । कथालाई अगाडि बढाउन नयाँनयाँ सङ्कट दिइराख्नुपर्छ भन्ने कुरामा ज्यादा सचेत भएर उनको कथा बनाइएको जस्तो लाग्छ । यस्तै समस्या प्रकाशमा पनि छ । प्रकाशमा पनि सङ्घर्ष गरिरहेको युवकको कथा भन्न उसलाई पर्याप्त ब्याक स्टोरी दिनुपर्छ भन्ने सचेतनासहित कथा लेख्न थालेको जस्तो लाग्छ । राधाको चरित्रको स्वरूप उनी भावुक हुँदा र बलियो भएर प्रस्तुत हुँदा धेरै ध्रुवीकृत छ । बलियो भएको बेलाको उनको खोजी धेरै स्वाभाविक लाग्छ ।

यस्तै, उनको भाग्य र कर्मप्रतिको द्विविधा पनि विरोधाभासपूर्ण नै छ । फिल्म सुरु हुँदा उनी कुनै मातालाई हात देखाइरहेकी हुन्छिन् । उनले देखाएको हातको दृश्य शक्तिशाली छ । कुनै पेन्टिङजस्तो । माताले भाग्य रेखा बलियो छैन भनेकाले फुटेको चुराले भाग्य रेखालाई जोड्न खोज्छिन् पनि । तर, ती दृश्यले निर्देशकले निर्माण गरेको पृथक् दृश्य हुनुबाहेक राधाको चरित्रले फिल्मको पछिल्तिर गर्ने यात्रालाई खासै बल पुर्‍याउँदैनन् । किनकि फिल्मको पछिल्तिर उनले गरेको यात्रा, कि त अरू परिस्थितिहरूले धेरै चलाउँछन् ।

दुवै फिल्म गाउँमा नै खिचिएका भए पनि तुलनात्मक रूपमा प्रकाशले स्थानीयतालाई पनि अझै नजिकैबाट सुनेको छ । यसैले पनि फिल्ममा यति धेरै रिफरेन्स ठाउँको स्थानीयतालाई लिएर आएका छन् । जस्तो कि फिल्मको सुरुवातमै हवाईजहाज आएपछि आमाछोरा दुवै आकाशतिर हेर्छन् । उनीहरूले त्यसरी हेरेको दृश्य फिल्ममा अर्कोपल्ट पनि दोहोरिन्छ । त्यसले एक त हवाईजहाज आउने समयले गाउँलाई कसरी समय भनिदिन्छ भन्ने कुरा भन्छ भने अर्कोतिर भुईंमा भएका उनीहरूको सपनालाई पनि प्रतिबिम्बित गर्छ । उनीहरूको कल्पना र यथार्थबीचको फरकलाई त्यसले भन्न खोज्छ । स्थानीय परिवेशमा हुन सक्ने सामुदायिक परिस्थितिको निर्माण राधामा अलिक बढी प्राविधिक लाग्छ ।

प्रकाशमा रहेको सहायक कथामध्येको एक प्रकाश र उसकी तल्लो जातकी प्रेमिकाबीचको सम्बन्ध छोटो छ तर सम्झनलायक । एउटा दृश्यमा प्रकाश भतेर पकाइरहेको हुन्छ । पकाउँदै गर्दा ऊ आफूले मन पराएकी युवतीलाई देख्छ । ऊ उनलाई भित्र आउन भन्छ । उनी मान्दिनन् । उनीहरू त्यसरी गफ गरिरहेको बेलामा बीचमा पर्खाल रहेको देखिन्छ । त्यो पर्खालको संकेत गर्दै प्रेमिका उनीहरूको बीचमा कति ठूलो विभेदको पर्खाल छ भन्ने देखाउँछिन् । त्यो पर्खाल हट्नलाई कति धेरै ढुङ्गा फ्याँक्न बाँकी छ भन्छिन् । उनले त्यसो भनेपछि प्रकाश एउटा ढुङ्गा निकाल्छ र उनको हातमा दिँदै आफूले ढुंगा फ्याँक्न थालेको भन्छ ।

उनले त्यसरी लिएको त्यो ढुङ्गा बेलुका घरमा पुग्दा पनि उनले चलाइरहेकी हुन्छिन् । यो सानो दृश्यमार्फत प्रकाश फिल्मले गाउँमा जरा गाडेर बसेको विभेदको तहलाई संकेत गरेको छ । त्यो विभेद कुनै वर्गीय रूपमा छ । जहाँ गाउँका ठालु प्रकाशलाई हलीभन्दा माथि उठ्न हुँदैन भन्छन् । अनि त्यहाँ नै वर्गीय रूपमा पिँधमा रहे पनि फेरि उनीहरूमुनि जातीय रूपमा रहेको अर्को विभेद सतहमा आइरहन्छ । राधामा आफ्नो श्रीमान्‌सँगको निकट पललाई रेकर्ड गरेर राखेकी राधाले बेलाबेला त्यसलाई सुनिरहेको कुराले छुन्छ । त्यो उनको पर्खाइको हिस्सा भइदिएको छ । र त्यो रेकर्डिङ कहिलेको थियो भनेर खिच्ने बेलामा रेकर्ड गर्दै गरेको बेलामा उनको मोबाइलको लाइटले उनीहरूलाई देखाएको कुरा सुन्दर छ ।

दुवै फिल्ममा मृत्यु पनि आएको छ तर मृत्युपछिको संस्कार देखाउने कुरा केवल अलग्गै विषय, जसरी फिल्ममा आउँछन् । प्रकाशको सुरुवातमा आएको मलामी गइरहेको दृश्य र अन्तिममा आएको त्यस्तै दृश्यले खासै ठूलो अर्थ राख्दैनन् । मलामी गइरहेको बेलामा उताबाट आएको चुनावको विजय र्‍याली देखाइएको दृश्य पनि जबर्जस्ती राखिएको जस्तो लाग्छ । त्यहाँ भएको मृत्युमा स्थानीय व्यक्तिहरूको उपस्थिति अलिक कमजोर लाग्छ । उनीहरू फिल्म खिच्नका लागि जम्मा पारिएका मान्छेजस्तै लाग्छन् । यस्तै, मृत्यु र समाज राधामा पनि आइरहन्छ । त्यहाँ पनि स्थानीयको उपस्थिति कमजोर छ । उनीहरूको अनुहारमा मान्छे मरेको बेलाको भाव निकै कम देखिन्छ ।

दुवै फिल्मको कथावाचन धिमा छ । त्यो पनि आ-आफ्नो तरिका हो भन्न पाइन्छ । तर, धिमा गतिका उत्कृष्ट फिल्ममा कथा ढिलो भन्नुको कारण हुन्छ । त्यस्ता धेरै कारण यी दुवै फिल्ममा देखिँदैनन् ।

नेपाली फिल्महरूले ठूलो संख्यामा पात्र चाहिने दृश्यहरू बनाउन अझै मिहिनेत गर्न देखिन्छ । तर, गिरी थर भएकी आमाको लासलाई गाड्ने बेलाको दृश्य सौन्दर्यका हिसाबले उत्कृष्ट छ । त्यसको रङ संयोजन भव्य लाग्छ । प्रकाशमा पनि बाबुको संस्कार गरेको दृश्य आफैँमा गहन छ । त्यसले फिल्ममा विरलै देखिने आमा पात्रको अर्को सेड देखाइदिएको छ । तर, ती दृश्यहरू एक्लैमा सुन्दर भए पनि कथाको वाचनमा तिनले कसरी मद्दत गरे वा फिल्मको त्यतिका समय ती दृश्यमा दिँदा फिल्मले के प्राप्त गर्‍यो भनेर प्रश्न गर्दा जवाफ धेरै आउँदैन । दुवै फिल्ममा त्यस्ता धेरै ठाउँहरू छन्, जसले यस्तो प्रश्नको जवाफ दिन पाउँदैनन् ।

दुवै फिल्ममा धेरै यस्ता दृश्यहरू छन्, जसले एक्लै रहँदा पनि बलियो कथा भन्ने सामर्थ्य राख्छन् । सुदर्शन थापा धेरैवटा क्लोज सटहरूमा सशक्त छन् । विशेषगरी महिला हातलाई खिच्ने क्रममा उनले प्रयोग गरेका क्लोज फ्रेमले महिलाका हातलाई निकटबाट देखाउँदै उनीहरूले गरेका संघर्षहरूलाई पहिचान गराउँछन् ।

यस्तै, उनका केही वाइड फ्रेमहरू पनि प्रशंसायोग्य छन् । फिल्ममा दूध पोखिएको वा दुर्घटनामा परेर रगत बगेको जस्ता दृश्यको मेकिङ उत्कृष्ट छन् । अक्सर फिल्ममा राधालाई फ्रेमको बीचमा पर्ने गरी खिचिएको छ । फरक परिस्थितिको बीचमा उनी परिरहेको भन्न त्यसले मद्दत पनि गर्छ । तर, उनका केही दृश्यहरू खिचिएका लोकेसन भने राख्नैका लागि राखिएका जस्ता लाग्छन् । राधा र सुन्दरले एकअर्कासँग अलिक बढी कुरा गर्न पशुपति आर्यघाटको लोकेसन छानेको पनि खासै सुहाउँदैन ।

प्रकाशमा भएका केही दृश्यहरूले समाजको वर्गीय र जातीय अवस्थालाई प्रतिबिम्बित गर्छन् । फिल्ममा घरको खाँबो तथा विद्यालयको खाँबो दुई चरित्रहरूको बीचमा आइरहन्छ । यस्तै, आमाले आफ्नो सन्तानको खुसीका लागि गरेको भूमिका पनि प्रकाशको एउटा दृश्यमा देखिएको छ । जहाँ आमा सुतेको खाटपछाडि अँध्यारो छ भने प्रकाश सुत्ने खाटको सिरानीपट्टि कुपी बालिएको छ । यो उज्यालोको बिम्बमार्फत प्रकाश टिमले सन्तानको खुसीका लागि आमाले गरेको त्यागलाई सुनाएको छ । दुवै फिल्मका मुख्य पात्रले ऐना हेरेको एउटा दृश्य साझा छ ।

राधा र प्रकाशकी आमा दुवैले ऐना हेरेको त्यो दृश्यमा पहिलोपल्ट चरित्रले आफूलाई नियाल्छन् । आफ्नो परिस्थितिलाई नियाल्छन् । दुई फरक तर समानान्तर खोजी गरिरहेका महिला चरित्रले लगभग उस्तै तरिकाले ऐना हेर्दा उनीहरूको आँखामा हराएको तर खोज्न चाहेका धेरै आकाङ्क्षाहरू झल्किन्छन् । तिनमा फरक भूगोलमा भएर पनि महिला हुनुका संघर्षका साझा हिस्साहरू भेटिन्छन् ।

०००

कमजोर कुराचाहिँ दुवै फिल्म दुःखको परम्परागत बुझाइबाट भने उठ्न सकेका छैनन् । हरेक मान्छेका दुःख हुन्छन् र त्यो दु:खलाई भोग्ने फरकफरक तरिका हुन्छन् भन्ने सचेतना दुवै फिल्ममा खट्‌किन्छ । दुःखको प्रस्तुतीकरण र चरित्रलाई ग्वाँग्वाँ रुने दृश्य दिने विषयमा दुवै फिल्म टाढा छैनन् । विशेष गरी परिवारको कोही आफन्त बितेको बेलामा राधा र प्रकाश चरित्रले गर्ने शोकको तरिका उस्तै छ । सबै रुने त हुन् नि भन्ने तर्क पनि आऊला तर दिक्कै लाग्नेगरीको रोदनले मान्छेलाई जबर्जस्ती रुवाउनलाई धकेल्न खोजेको जस्तो लाग्छ । पुरानो ढर्राका पुराना नेपाली फिल्महरूले अपनाउनेजस्तो यो तरिकाले दुवै फिल्मलाई कमजोर बनाएको छ । अझ राधा फिल्ममा त झन् भावनात्मक दृश्यमा आउने सेन्टिमेन्टल धुन असाध्यै स्टेरियोटिपिकल लाग्छ ।

दुवै फिल्मको कथावाचन धिमा छ । त्यो पनि आ-आफ्नो तरिका हो भन्न पाइन्छ । तर, धिमा गतिका उत्कृष्ट फिल्ममा कथा ढिलो भन्नुको कारण हुन्छ । त्यस्ता धेरै कारण यी दुवै फिल्ममा देखिँदैनन् । बीचमा आउने धेरै फिलरजस्ता दृश्यहरूले गर्दा पनि यस्तो भइरहन्छ । दुवै फिल्मको सम्पादनमा धेरै प्रश्न गर्ने ठाउँ छन् । अझ राधा फिल्मको बीचमा त उनले सपनामा देखेर पार्दै तीज गीतसमेत बज्छ । जुन गीतले गीतभन्दा पहिला र पछिको समयलाई टुक्र्याइदिन्छ । उनले पेटमा बच्चा बोकेकी छन् भन्ने कुरा बुझाउन उनलाई बेलाबेला पेटमा छुन लगाउनेबाहेक उनका अन्य समस्याहरूको माध्यमबाट भन्न खोजिएको छैन ।

भोलिको दिनमा पनि यसरी नै अझै गाउँ छिरेर कथाहरू बन्नेछन् । अझै धेरै पहिला हिरो भनिएका चरित्रहरू त्यस्ता चरित्रमा जानेछन् । अझै धेरै अभिनय र चरित्र निर्माणका क्रममा भएका मिहिनेतका सुन्दर कथाहरू आउनेछन् । निर्देशकका सङ्घर्षका सुनिनुपर्ने कथा पनि सुनिनेछन् । त्यसले सिनेमा बनिरहने माहौल बनाइरहनेछ । तर, त्यसो हुँदै गर्दा नजानिँदो तरिकाले दोहोरिँदै जाने कथावाचनको शैलीलाई भने कसै न कसैले भत्काइरहनु नै पर्नेछ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ १२, २०७९ १५:४०