नेतृत्वमा आएँ भने भलिबल खेलेर खुसीले नेपालमै बस्न सक्ने बनाउँछु: निरोज मास्के (अन्तर्वार्ता)

नेतृत्वमा आएँ भने भलिबल खेलेर खुसीले नेपालमै बस्न सक्ने बनाउँछु: निरोज मास्के (अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

पर्वतमा बाल्यकालमा केटाहरूलाई बल दिएर टिममा आफू पनि खेल्न मरिहत्ते गर्ने निरोज मास्के यतिबेला भलिबल संघको अध्यक्षका लागि चुनावी मैदानमा छिन् । भदौ २२ मा काठमाडौंमा हुने केन्द्रीय साधारणसभाले नेपाल भलिबल संघमा नयाँ नेतृत्व चयन गर्नेछ ।

निरोज मास्केले नेपाल भलिबल संघमा सदस्यहुँदै कोषाध्यक्ष र उपाध्यक्ष भएर काम गरिसकेकी छिन् । भलिबलको विकासमा उनको पनि योगदान निकै छ । विशेषगरी महिला भलिबलमा उनले राम्रो काम गरेको पाइन्छ । संघको कोषलाई व्यवस्थित र आर्थिक पारदर्शिता गर्ने काम गरिन् ।

भलिबल नेपालको हरेक क्षेत्रमा खेलिने खेल हो । विद्यालयस्तरबाटै भलिबलको जग राम्रो बसेको छ । तर पनि नेपाली टिमले अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा खासै उपलब्धि भने हासिल गर्न सकेको छैन । लोकप्रिय खेल, त्यहीमाथि राष्ट्रिय खेल ‘भलिबल’ । तर, आफ्नै भवन छैन । प्रशासनिक पाटो लथालिङ्ग छ । आफ्नै ट्रेनिङ सेन्टर छैन । भलिबल कभर्डहल छैन । आय स्रोत छैन । यी समस्याले गर्दा नै भलिबल खेलको विकास हुन सकेन । अब आउने नयाँ कार्यसमितिले यसतर्फ ध्यान दिनैपर्छ ।

उपाध्यक्ष मास्के अहिलेसम्म संघको अध्यक्षका लागि एक्ली प्रतिस्पर्धी हुन् । अन्य कसैले अध्यक्ष पदका लागि उम्मेवारी नदिएमा उनी सर्वसम्मत अध्यक्ष चुनिनेछिन् । ग्रासरुट, विद्यालय, युथ र सिनियर गरी विभिन्न तहको भलिबल टिमको निर्माण गर्ने निरोज मास्केको लक्ष्य छ । त्यस्तै, विद्यालय, पालिका, जिल्ला, प्रदेश र केन्द्रस्तरमा नियमित प्रतियोगिता गर्ने, निजी तथा व्यावसायिक क्षेत्रलाई भलिबलमा जोड्नेदेखि आफ्नै भवन, कभर्डहल, प्रशिक्षण केन्द्र निर्माण गर्नेलगायतका योजना छन् ।

उनले भलिबलको विकासका लागि पाँच ‘प’ को अवधारणा अघि सारेकी छिन् । पाँच 'प' भनेको प्रशिक्षण, प्रतियोगिता, पूर्वाधार, प्रोत्साहन र प्रशासनिक संरचना हुन् । उनको कुनै स्वार्थ छैन । १६ वर्षदेखि निरन्तर भलिबलमा खटिरहेकी उपाध्यक्ष निरोजको एउटै लक्ष्य हो, खेलाडीले उच्च सम्मानका साथ खेलेर खाने अवस्था बनाउनु हो । ‘खेलाडी मात्रै होइन, यो देशमा हजारौँ इम रानाजस्तो बनाउने प्रयासमा छु,’ उनले भनिन्, ‘इमले भलिबल छोडेर अन्यन्त्र जान नपरोस् । उनले उनीजस्तै ‘जुनियर इम’ बनाउनुपर्छ । त्यसका लागि हामीले त्यहीअनुसारको वातावरण बनाउनैपर्छ । त्यो म पूरा गर्छु ।’

आफूले भलिबलमा व्यापक परिवर्तन ल्याउने दाबी गरेकी उनै निरोज मास्केसँग शिलापत्रका लागि सरोज तामाङले गरेको कुराकानीः

नेपाल भलिबल संघको अध्यक्षमा उम्मेदवारी घोषणा गर्नुभएको छ । समीकरण कस्तो बन्दैछ ?

समीकरण राम्रो भइरहेको छ । अर्को प्रतिद्वन्द्वी नआएको खण्डमा अहिले त्यस्तो केही छैन । सर्वसम्मत नै हुन्छु भन्ने छ । भलिबलको विकास गर्न सर्वसम्मत नै हुनुपर्छ । विगतमा पनि हामीले देखिसकेका छौँ, चुनाव गराउँदा एउटा टिम बाहिर हुन्छ । उनीहरूले पनि त भलिबलमा योगदान दिएका हुन्छन् । तर, चुनावपछि भने पलायन भएको पाइन्छ । म चाहँदिनँ कि भलिबललाई माया गर्ने, भलिबललाई लगानी गर्ने जुनसुकै मान्छेहरू बाहिरियोस् । त्यसैले सबै साथीहरूलाई समेटेर लैजाने मेरो उद्देश्य हो ।

तर तपाईं यसरी ढुक्कले सर्वसम्मत हुन्छु भनेर बसिरहँदा अध्यक्षमा अरु कसैले उम्मेदवारी दिए भने त्यसपछिको अवस्था के हुन्छ ?

कोही आए भने पनि जित्ने भनेको मैले नै हो । सबैले कुरा बुझ्नुहुन्छ । किनभने अध्यक्षमा आउने भनेकै उपाध्यक्षहरू नै हो । हामी त नीति नियम मान्छौँ । सात जना उपाध्यक्षहरू हुनुहुन्छ, उहाँहरूले पनि मलाई नै सहयोग गरिरहनुभएको छ । अब अध्यक्षमा आउने भनेको उपाध्यक्ष हो, जो म मात्रै हो ।

महासचिव जितेन्द्रबहादुर चन्दले छुट्टै प्यानल बनाउँदै हुनुहुन्छ भन्ने सुनिन्छ नि ?

खोइ मलाई त त्यस्तो लाग्दैन, प्यानल छ भनेर । उहाँको त समय छँदैछ नि । उहाँ त उपाध्यक्ष उठ्न बाँकी नै छ । त्यसैले उहाँ अहिले नै उठ्नुहुन्छजस्तो लाग्दैन ।

नेपाली भलिबलको विकासका लागि तपाईंको एजेन्डा के हो ?

योजना धेरै छन् । तर, हामी क्रमबद्ध रूपले क्यालेन्डर बनाएरै अघि बढ्नुपर्ने हुन्छ । पहिलो कुरा, हामीसँग ट्रेनिङ सेन्टर छैन । कभर्डहल छैन । खेलाडीको सेवासुविधा राम्रो छैन । धेरै छन् सुधार गर्नुपर्ने । प्रतियोगिता देशभर गरिनेछ । वर्षभरि खेलाडीहरू व्यस्त रहने गरी प्रतियोगिता गरिनेछ ।

अर्को कुरा, प्रशासनिक संरचना बनाउन आवश्यक छ । यसमा संघलाई व्यवस्थित गर्नेदेखि पारदर्शितासम्मका कुरा आउँछन् । ग्रासरुटदेखि प्रतिभाको खोजी गर्दै खेलाडी उत्पादनमा हाम्रो जोड हुनेछ । केन्द्रमा मात्रै होइन, प्रदेश हुँदै पालिकासम्म भलिबललाई लैजाने हाम्रो योजना छ ।

भलिबल नखेलिने नेपालको कुनै ठाउँ छैन । तर, अहिले नेपाली भलिबलको स्तर कहाँ छ ?

भलिबल राष्ट्रिय खेल पनि भइसकेको छ । तर, जति हुनुपर्ने थियो, त्योचाहिँ भइसकेको छैन । किनकि हामीले त्यसमा धेरै गर्नुपर्नेछ । पहिले त हामीले भलिबल राष्ट्रिय खेल हो भनेर चिनाउन नै समय लाग्छ ।

अहिले त नेपाली भलिबलको स्तर त्यस्तो माथि छैन । हामीसँग एउटा पनि भलिबल कभर्डहल छैन भनेपछि कस्तो छ, आफैँ थाहा पाइहाल्नुहुन्छ । हामीले भलिबलको विकासका लागि तीन तहमा विभाजन गरेका छौँ । त्यही स्पष्ट योजनासहित हामी काम गर्छौं, जसले अबको १० वर्षमा बल्ल भलिबलको स्तर कहाँ पुग्छ भन्ने कुरा थाहा हुन्छ । अहिले त भलिबल सेन्ट्रल जोनसम्म पुगेको छ । तर, हामी अबको १० वर्षभित्र भलिबललाई टप लेबलमा पुर्‍याउँछौँ ।

संघको आफ्नै भवन मात्रै होइन, प्रशिक्षण केन्द्र, कभर्डहल, एकेडेमीलगायतका धेरै संरचना छैनन् । तपाईंको योजना के छ ?

हामीले पहिले पनि धेरैपटक पहल त गरेका हौँ भवन बनाउन । बजेट छुट्याइएको पनि थियो तर जग्गा नभेटेर फ्रिज भयो । मूलपानी क्रिकेट मैदानकै परिसरमा सदस्य-सचिवज्यूले भलिबलको कभर्डहल बनाउने भन्नुभएको छ । २–३ दिनपछि थाहा हुन्छ होला ।

त्रिपुरेश्वरस्थित भूकम्पले भत्काएको स्वीमिङ पुललाई नै कभर्डहल बनाउने भनेर मन्त्रीज्यूले नै घोषणा गर्नुभएको पनि थियो । त्यसका लागि एक करोड बजेट छुट्याइएको पनि छ । तर, के कारणले रोकियो, त्यो जानकारी पाएका छैनौँ ।

भलिबल संघले आफ्नै बजेटमा संघको भवन बनाउन नसक्ने हो ?

अहिलेको अवस्थामा हामीले बनाउन सक्दैनौँ । संघसँग अहिलेसम्म आम्दानीको त्यस्तो स्रोत छँदै छैन । अब हामी नेतृत्वमा आएपछि आम्दानीको स्रोत खोज्ने हो । हामी गर्न सक्छौँ । तर, भलिबल राष्ट्रिय खेल भएकाले सरकारले पनि केही हेर्नुपर्छ भन्ने मेरो धारणा हो ।

भलिबल संघले एकेडेमी बनाउने भनेर घोषणा नै गरेको थियो, त्यो कहाँ पुग्यो ?

२–३ ठाउँमा जग्गा पनि हेर्‍यौँ । मेरै संयोजकत्वमा तारकेश्वर नगरपालिकामा ३९ रोपनीजति जग्गा हेर्‍यौँ । तत्कालीन सदस्य-सचिव रमेश सिलवालसहित हामी त्यहाँ पुगेर कुरा पनि गर्‍यौँ । प्राविधिक कुरा मिलाउन बाँकी नै थियो । तर, त्यही बेला सदस्य-सचिवबाट सिलवाल हट्नुभयो । त्यसपछि भने प्रक्रिया अघि बढेको छैन । अब म त्यसलाई फेरि अघि बढाउँछु ।

ग्रासरुटबाटै भलिबलको विकास गर्न के गर्नुपर्छ ? जुन कार्य अहिलेसम्म भलिबल संघले प्रभावकारी ढंगले गरेको त छैन ।

भलिबलको विकासका लागि विद्यालयस्तरमा पुग्नुपर्छ । तर, अहिलेसम्म भलिबल संघ विद्यालयस्तरमै पुग्न नसकेको अवस्था हो । विद्यालयस्तरबाटै राम्रो नियमित अभ्यास, प्रतियोगिता गर्दै लानुपर्छ । खेलाडी मात्रै होइन, प्रशिक्षक र रेफ्री उत्पादन गर्न हामीले जोड दिनुपर्छ ।

स्थानीय सरकारसँग समन्वय गरेर हुन्छ कि विद्यालयसँग सहकार्य गरेर, जे गर्दा राम्रा खेलाडी उत्पादन हुन्छन्, त्यही गर्नुपर्छ । प्रदेशमा एकेडेमी सञ्चालन गरेर पनि राम्रो गर्न सकिन्छ । विद्यालयस्तरबाटै खेलाडी ल्याउने विषयमा हामी धेरै चुक्यौँ । हाम्रो जग भनेकै विद्यालय हो । त्यसका साथसाथै हामीले क्लबलाई पनि राम्रो गर्नुपर्छ । अब क्लबहरूलाई वर्गीकृत गर्नेछौँ । यसले गर्दा क्लबमै प्रतिस्पर्धा हुने भएपछि अझ क्लबमा पनि खेलाडी आउनेछन् ।

यति लोकप्रिय भलिबल खेल तर संघ भने सरकारको मुख ताकेर बस्नुपर्ने बाध्यताचाहिँ किन आयो ?

यस्तो अवस्था आउनु राम्रो पक्कै होइन । यस्तो नाजुक अवस्था आउनु हुँदैन । सबै कुरा सरकारले गरिदिन्छ भनेर पनि हुँदैन । हामी आफैँले आम्दानीको स्रोत बनाउन सक्छौँ । कर्पोरेट क्षेत्रबाट ठूलो राशि भित्र्याउन सकिन्छ । यसतर्फ हामीले ध्यान दिएका छैनौँ । भलिबल खेल यस्तो हो भनेर हामीले सबैलाई विश्वास दिलाउन सक्यौँ भने यहाँ पैसाको अभाव हुँदैन ।

म पारदर्शिताका साथ भलिबलको विकास गर्छु । मेरो कुनै स्वार्थ छैन । संघको आफ्नै भवन, कभर्डहल, एकेडेमीदेखि खेलाडीले नेपालमै खेलेर खुसीका साथ बस्ने वातावरण बनाउन म लागिपर्छु ।

अहिले नेपाली भलिबलको मुख्य समस्या भनेको के हो ?

पहिलो समस्या भनेकै ट्रेनिङको कमी हो । ट्रेनिङ नै राम्रो छैन भने कसरी राम्रो खेलाडी उत्पादन हुन्छ ? एक महिना विदेशी प्रशिक्षक राखेर अभ्यास दिँदैमा केही हुनेवाला छैन । हाम्रो दूरदृष्टि हुनैपर्छ । अबको चार वर्षमा यो स्तरमा जाने भनेपछि त्यहीअनुसारको अभ्यास र खेल हुनुपर्‍यो नि । विदेशमा खेलाडीलाई लगेर हुन्छ कि अथवा नेपालमै राम्रा प्रशिक्षक ल्याएर हुन्छ, नियमित र राम्रो अभ्यास दिनैपर्छ ।

हाम्रो संस्कार कस्तो बसेको छ भने अर्को महिना विदेशमा खेल छ भने एक महिनाअघिबाट मात्रै अभ्यास थाल्छौँ । अनि यस्तो तरिकाले नतिजा कस्तो आउँछ त ? नेपाली खेलाडी यस्ता प्रतिभावान् छन्, राम्रो अभ्यास नै नपाए पनि राम्रो नतिजा ल्याइदिन्छन् । राम्रो लगानी र सेवासुविधा पुर्‍याउने हो भने अबको चार वर्षमै दक्षिण एसियामा नेपाली भलिबल शीर्ष स्थानमा हुन्छ । एसियामा पनि शीर्ष १० मा पुग्न सक्छौँ । तर, त्यहीअनुसारको लगानी र प्रशिक्षण हुनुपर्छ । सबै खेलाडी एकसेएक छन् । उनीहरूले राम्रो अभ्यास नपाएको मात्रै हो ।

अध्यक्ष मनोरञ्जन रमण शर्मा उहाँको कार्यकाललाई कसरी हेर्नु हुन्छ ?

अहिलेसम्मको कार्यकालमा उहाँ भाग्यमानी अध्यक्ष भन्छु म । उहाँकै पालामा भलिबल राष्ट्रिय खेल बन्यो । उहाँकै पालामा सेन्ट्रल जोनमा महिला टोली दुईपटक उपाधि जित्न सफल भयो । दक्षिण एसियाली खेलकुदमा पनि नेपालले ऐतिहासिक रजत पदक पायौं ।

समग्रमा उहाँको कार्यकालमा राम्रै भयो । तर, धेरै खुसी हुनुपर्ने अवस्था भने छैन । धेरै काम बाँकी नै छन्, जसलाई म अध्यक्ष भएपछि पूरा गर्छु । म संघमा सदस्य भएर आउनेबित्तिकै महिला कमिसन खोलेर पहिलोपटक महिला बिच भलिबल प्रतियोगिता आयोजना गरेँ । म त्यो बेला संघमा आउँदा महिला र पुरुष खेलाडीबीच धेरै भेदभाव थियो । प्रतियोगिता पनि कम थियो महिलाको । पुरस्कार राशिमै विभेद थियो । यसविरुद्ध आवाज उठाएर काम गर्दै गएँ । अहिले त महिलाकै प्रतियोगिता पो धेरै हुने गरेको छ ।

तस्वीरहरू : सुशील श्रेष्ठ/शिलापत्र

प्रकाशित मिति: बिहीबार, भदौ ९, २०७९ १२:४३