निर्यातको ह्रासदर अहिलेसम्मकै बढी, किन घट्याे निर्यात ?

A+ A A-

आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा १५ प्रतिशतले आयात घट्दा पनि निर्यात ० दशमलव ६ प्रतिशतले बढेको थियो । आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ४४ प्रतिशतले बढेको निर्यात गत आर्थिक वर्षमा ४१ प्रतिशले बढ्यो । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिनामै २८ प्रतिशतले निर्यात घटेको छ ।

सबैभन्दा बढी ह्रासदर आर्थिक वर्ष २०३९/४० मा देखिएको थियो, त्यो वर्ष २४ प्रतिशतले कमी आएको थियो । पछिल्लोपटक आर्थिक वर्ष २०७१/७२ मा ७ प्रतिशत र आर्थिक वर्ष २०७२/७३ मा १७ प्रतिशले निर्यातमा कमी आएको थियो । चालु वर्षको पहिलो महिनाको कारोबारलाई आधार मान्दा मात्रै यो अहिलेसम्मको न्यून बन्न गएको हाे ।

तर, निर्यात कम हुनुको कारण स्वदेशी उत्पादन र स्वदेशी वस्तुले बजार नपाएको कारणभन्दा पनि आयातित वस्तुकै निर्यात कमी भएको भन्सार विभागको तथ्यांकले देखाएको छ ।

अघिल्लो आर्थिक वर्षको साउनमा २० अर्ब रुपैयाँबराबरको निर्यात भएकोमा चालु वर्षकाे साउन महिनामा १४ अर्बमा सीमित भएको छ । अघिल्लो साउनमा ११ अर्ब ९३ करोड ५२ लाख रुपैयाँको यस्तो वस्तु निर्यात भएकोमा चालु वर्षमा ६ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँले कमी आई ५ अर्ब ४२ करोड रुपैयाँको मात्रै निर्यात भएको छ ।

समग्र घटेको निर्यातभन्दा वनस्पति घ्यु र तेलका कारण घटेको निर्यात बढी देखिएको छ । यस्तो निर्यात १२० प्रतिशतले कमी आएको छ । नेपालले आयात गरेर केही मूल्य थपी वनस्पति घ्यु–तेल भारत निर्यात गर्दै आएकाे छ । यसको अर्थ निर्यात आयातमा नै केन्द्रित भएको र मुख्य असर वनस्‍पति घ्यु–तेलको परेको देखिन्छ । पूर्ववाणिज्य सचिव पुरुषोत्तम ओझा तेलजन्य कच्चा पदार्थमा अहिले भारतले भन्सार शुल्क घटाएसँगै त्यसकाे प्रभाव नेपालमा देखिएको बताउँछन् ।

'भटमास, पामलगायतका तेल तेस्रो मुलुकबाट आयात गरी नेपालले आफ्नो सुविधाको उपयोग गर्दै कम भन्सार शुल्कमा भारत पठाउन पाउँथ्यो । अहिले अन्य देशबाट आयात हुँदा पनि भन्सार शुल्क घटाएपछि त्यसको असर परेको देखिन्छ', ओझाले भने ।

तर यिनै वस्तुको आयात भने निर्यातभन्दा दोब्बर बढी भएको देखिएको छ । पहिलो महिनामा नै वनस्पति घ्यु तथा तेलको आयात ११ अर्ब ७४ करोडभन्दा बढी देखिएको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्वकार्यकारी निर्देशक केशव आचार्यका अनुसार विगतदेखि नै भारत र नेपालमा हुने भन्सार भिन्नतामा नेपाल-भारतको आयात निर्यातको तथ्यांक फरक देखिने गरेकाे छ । 'पञ्चायतकालदेखि नै भारतमाभन्दा नेपालमा भन्सारदर कम भयो भने तेस्रो मुलुकबाट नेपालमा कच्चा पदार्थ ल्याउने र भारतमा निकासी बढाउने गरेको पाइन्छ । वनस्पति घ्युमा पनि यही प्रवृत्ति देखिएको हो,' आचार्य भने ।

दक्षिण एसियाली स्वतन्त्र व्यापार सम्झौता (साफ्टा) र नेपाल–भारत द्विपक्षीय वाणिज्य तथा व्यापार सन्धिले नेपालका कृषिजन्य उत्पादनलाई भन्साररहित सुविधा दिँदै आएको छ । भारतले कडाइ गरेसँगै नेपाली चिया, कफी तथा अलैचीको निर्यात पनि उल्लेख्य रूपमा घटेको छ । अघिल्लो साउनमा ८० करोडको यस्तो सामान निर्यात भएकाेमा यो वर्षमा भने ७५ करोड १३ लाख रुपैयाँबराबरको मात्रै निर्यात भएको छ ।

यस्तै, धेरै निर्यात घट्नेमा शृङ्गार र सरसफाइका सामग्री पनि छन् । अघिल्लो वर्षमा साउनमा १७ करोडका यस्ता सामानको निर्यात भएकोमा यो वर्षमा भने जम्मा ६ करोड रुपैयाँको निर्यात भएको पाइएको छ ।

जहाँ उल्लेखनीय निर्यात बढ्यो

साउन महिनामा केही वस्तुको निर्यात भने उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ । फलाम तथा स्पातका उत्पादनमा उल्लेखनीय रूपमा निर्यात बढेको पाइएको हो । यसलाई अर्थका अधिकारीहरू नगद अनुदान नीतिको प्रभाव बताउँछन् ।

साउन महिनामा मात्रै ६७ करोड ९ लाख रुपैयाँको यस्ता सामान निर्यात भएको छ । अघिल्लो वर्ष भने जम्मा ९ करोडको निर्यात भएको थियो । यस्तो वस्तुको निर्यातमा पनि आयातको हिस्सा भने ठूलो देखिएको छ । यही समयमा ११ अर्ब २३ करोड १० लाख रुपैयाँमा यी वस्तुको आायत भएको छ । यो नेपालमा उपभोग भएको सहितको फलाम स्पातको हिस्सा हो ।

२ साउनमा नेपालबाट भारतमा डन्डी पनि निर्यात सुरू गरिएको थियो । श्री स्टिलले ४ ट्रक डन्डी निर्यात गरेर यसको आरम्भ गरेकोमा पहिलो महिना नै ६७ करोडभन्दा बढीको सामान निर्यात भएको देखिएको छ ।

त्यस्तै, नेपाली उत्पादनका रुपमा हेरिने गलैँचा तथा भुई‌ं ढाक्‍ने सामग्रीको निर्यात १४ प्रतिशतले बढेको छ । अघिल्लो साउनमा ८२ करोड ३९ लाखको यस्तो सामान निर्यात भएकोमा अहिलेको साउनमा ९६ करोड ६४ लाख रुपैयाँको पुगेको छ । तयारी पोशाक, तथा कागजको निर्यात पनि बढेको पाइएको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ ८, २०७९ २०:०७