दलहरुभित्रै छैन लोकतान्त्रिक अभ्यास

A+ A A-

मुलुकमा लोकतान्त्रिक पद्धतिको विकास र समृद्धिका लागि सबै शक्ति लाग्नुपर्ने धारणा सार्वजनिक रुपमा व्यक्त गर्ने स्वयं राजनीतिक दल नै लोकतान्त्रिक पद्धति र प्रक्रिया अपनाउँदैनन्

लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताका रुपमा मुलुकको आवधिक निर्वाचन र पार्टीको आन्तरिक लोकतन्त्रका लागि महाधिवेशन अपरिहार्य सर्त हो । तर, अधिकांश राजनीतिक दलले यस्तो मान्यता मात्र होइन, संविधानको धारा २६९ को उपधारा ४ को खण्ड ‘ख’ समेतको उल्लंघन गरेका छन् ।

संविधानमा प्रत्येक राजनीतिक दलले पाँच–पाँच वर्षमा संघीय र प्रदेश तहका पदाधिकारीको निर्वाचन गर्नुपर्ने बाध्यकारी व्यवस्था छ । विशेष परिस्थितिमा दलले ६ महिनाभित्र त्यस्ताे दायित्व निर्वाह गर्नैपर्छ ।

तर, हाल मुलुकका अधिकांश राजनीतिक दलले प्रत्येक पाँच वर्षमा पदाधिकारीको निर्वाचन अर्थात् उनीहरुको चयनका लागि महाधिवेशन गरेका छैनन् । महाधिवेशनलाई छल्न अधिकांश दललाई दुई पार्टीबीचको एकताले राहत दिने गरेको छ ।

मुलुकको सबैभन्दा ठूलो दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको गठन गत वर्ष अर्थात् ३ जेठ २०७५ सालमा भएको हो । तत्कालीन नेकपा एमाले र नेकपा माओवादी केन्द्रबीच एकता भएपछि यी दुवै दलले महाधिवेशन गर्नुपर्ने दायित्वबाट पन्छिने अवसर पाएका छन् ।

केपी शर्मा ओली नेतृत्वको नेकपा एमालेको नवौं महाधिवेशन १९ देखि २७ असार २०७१ मा काठमाडौंमा भएको थियो । सो पार्टीले नेकपा माओवादीसँग एकीकरण नभएको भए यसै महिनाभित्र महाधिवेशन गर्नैपर्थ्याे । एमालेको आठौं महाधिवेशन २०६५ मा बुटवलमा भएपछि नियमित महाधिवेशन २०७१ मा भएको थियो ।

सत्तारूढ नेकपा हुनुअघि तत्कालीन माओवादी केन्द्रले हेटौंडामा २०६९ फागुनमा आठौं महाधिवेशन गरेको थियो । पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड नेतृत्वको तत्कालीन माओवादीले पनि २०७४ फागुनभित्र महाधिवेशन गर्नुपर्ने थियो ।

पार्टी सभापति देउवा पनि संवैधानिक अनुकूलतालाई प्रयोग गर्दै ६ महिना कार्यकाल थप्ने योजनामा देखिएका छन्

उसले संविधानको विशेष परिस्थिति उत्पन्न भएको अवस्थालाई उपयोग गरेको थियो । उसले २०७३ जेठमा निर्वाचन आयोगमा दर्ता नभएको रामबहादुर थापा नेतृत्वको नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी), मणि थापा नेतृत्वको क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट पार्टी र मातृका यादव नेतृत्वको नेकपा (माओवादी)सँग पार्टी एकीकरणको घोषणा गरेको थियो ।

प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसले भने पार्टीको १३औं महाधिवेशन २० देखि २३ फागुन २०७२ मा काठमाडौंमा गरेको थियो । विधानअनुसार कांग्रेसको १४औं महाधिवेशन आगामी फागुन मसान्तमा गर्नुपर्छ । तर, पार्टी सभापति देउवा पनि संवैधानिक अनुकूलतालाई प्रयोग गर्दै ६ महिना कार्यकाल थप्ने योजनामा देखिएका छन् ।

तत्काल संघीय समाजवादी फोरम र नयाँ शक्ति नेपाल पार्टीले समेत निर्धारित समयमा महाधिवेशन गरेका थिएनन् । हाल यी दुई पार्टीबीच एकीकरण भएर समाजवादी पार्टी नेपाल बनेकाे छ ।

तत्कालीन संघीय समाजवादी फोरमले नयाँ शक्तिसँग एकीकरण हुनुअघि नै २५ देखि ३० वैशाख २०७६ मा जनकपुरमा महाधिवेशन गर्ने घोषणा गरेको थियो ।

तत्कालीन माओवादी केन्द्रबाट पाँच वर्षअघि छुट्टिएर नयाँ शक्ति गठन गरेका डा. बाबुराम भट्टराईले पनि पार्टीको एउटै महाधिवेशन नगरी संघीय समाजवादी फोरमसँग एकता गरेका छन् ।

संसदमा रहेको तेस्राे ठूलो दल राजपा ६ वटा मधेसकेन्द्रित दल मिलेर गठन भएको दुई वर्ष भएको छ । तर, यसले पनि महाधिवेशन गर्न सकेकाे छैन । पार्टी विधान निर्वाचन आयोगमा दर्ता गर्दा एक वर्षभित्र महाधिवेशन गर्ने भनिए पनि सो पार्टीले क्रियाशील सदस्यतासमेत टुंगाे लगाएकाे छैन ।

राजपा गठन हुनुअघि तत्कालीन तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीले मात्र ३ देखि ६ असार २०७३ मा नवलपरासीको रामग्राममा महाधिवेशन गरेको थियो । तर, राजपासँग एकीकृत भएको नेपाल सदभावना पार्टीले भने १ देखि ३ जेठ २०७४ मै वीरगन्जमा छैटाैं महाधिवेशन घोषणा गरेको थियो ।

नेत्रविक्रम चन्द विप्लव नेतृत्वको नेकपा (माओवादी)ले समेत १ देखि ९ फागुन २०७३ मा काठमाडौंदेखि रोल्पासम्म महाधिवेशन गरेको थियो

राजपासँग एकीकरण भएका तत्कालीन दलहरु सदभावना पार्टी, तराई मधेस सदभावना पार्टी, राष्ट्रिय मधेस समाजवादी पार्टी र मधेसी जनअधिकार फोरम (गणतान्त्रिक)ले निर्धारित समयमा महाधिवेशन नै गरेका थिएनन् ।

निर्वाचन आयोगमा गर्दा नभए पनि नेत्रविक्रम चन्द विप्लव नेतृत्वको नेकपा (माओवादी)ले समेत १ देखि ९ फागुन २०७३ मा काठमाडौंदेखि रोल्पासम्म महाधिवेशन गरेको थियो ।

राजावादी दल भनेर चिनिएको कमल थापा नेतृत्वको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीको महाधिवेशन ६ फागुन २०७३ मा काठमाडौंमा भएको थियो । सो पार्टीबाट २३ साउन २०७४ मा अलग भएका पशुपति शेमशेर जबरा नेतृत्वको राप्रपा प्रजातान्त्रिकले पनि महाधिवेशनको मिति घोषणा गरेको छैन । जबराले २०७५ सालमा प्रकाशचन्द्र लोहनी नेतृत्वको एकीकृृत राप्रपा (राष्ट्रवादी)सँग एकता घोषणा गरेर पार्टीको नाम राप्रपा संयुक्त राखिसकेका छन् । एक वर्षभित्र महाधिवेशन गर्ने भनिए पनि मिति तय भएकाे छैन ।

तत्कालीन एकीकृत नेकपा (माओवादी)बाट अलग भएको मोहन वैद्य नेतृत्वको नेकपा–माओवादीले २५ पुसदेखि १ माघ २०६९ सम्म काठमाडौंमा सातौं महाधिवेशन गर्‍यो । त्यसपछि २०७१ मा नेत्रविक्रम चन्द नेतृत्वमा एउटा समूह अलग भएर कपिलवस्तुको शिवगढीमा अलग्गै भेला गरी पार्टी गठन गर्‍यो भने २०७३ सालमा आठौं महाधिवेशन गर्‍यो ।

मोहन वैद्य नेतृत्वको नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी)ले २०७४ असोजमा पोखरामा राष्ट्रिय सम्मेलन गरेर मोहन वैद्यलाई महासचिवमा चयन गर्‍यो ।

डा. बाबुराम भट्टराई नेतृत्वकाे तत्कालीन नयाँ शक्ति नेपालले १३ साउन २०७४ मा प्रथम महाधिवेशनको घोषणा गरे पनि अधिवेशन गरेकाे थिएन ।

अर्ध भूमिगत पार्टी भएको दाबी गर्ने नेकपा मसालले पनि २०७६ असारमा गोप्य रुपमा महाधिवेशन गरेको दाबी गरिएको छ । मसालको राजनीतिक फोरमका रुपमा रहेको राष्ट्रिय जनमोर्चा नेपालले भने अहिलेसम्म महाधिवेशन गरेको औपचारिक जानकारी दिएको छैन ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, साउन १३, २०७६ २१:२२