झुपडीमा रहेकाे आविष्कार केन्द्रलाई सिंहदरबारजस्तो बनाउने सपना लिएर हिँडेका महावीर पुन (भिडियाे)

झुपडीमा रहेकाे आविष्कार केन्द्रलाई सिंहदरबारजस्तो बनाउने सपना लिएर हिँडेका महावीर पुन (भिडियाे)

A+ A A-

ताप्लेजुङका राजेश लिम्बू एक वर्षदेखि राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रमा चिया ड्रायर र कफी रोस्टरको प्रोजेक्टमा काम गरिरहेका छन् । अहिले उनी बजारबाट माग भएका दुई केजीका चारवटा कफी रोस्टर बनाउन व्यस्त छन् ।

यसअघि उनले बनाएका ठूला कफी रोस्टर करिब १५ लाख मूल्यमा पोखरा र काठमाडौंमा बिक्री भइसकेका छन् । उनी भन्छन्, ‘पहिला आफ्नै कारखानामा काम गरिरहेको थिएँ । राम्रो कमाइ पनि हुन्थ्यो । तर, आफूले मात्र कमाएर हुँदैन, देशका लागि केही गर्नुपर्छ भन्ने सोचले राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रमा महावीर पुनलाई सहयोग गर्न आएको हुँ ।’

मेकानिकल इन्जिनियर रोमनकुमार श्रेष्ठ, सुयोग्य शाक्य, उत्सव कार्कीलगायतको समूह ड्रोन बनाइरहेको छ ।त्यस्तै, अन्य चार जना खुवा बनाउने मेसिन बनाउन व्यस्त छन् । महावीर पुनको नेतृत्वमा राष्ट्रिय आविष्कर केन्द्र सुरु भएको चार वर्ष भयो ।

यो पृथ्वीमा जबसम्म मान्छे रहन्छ, तबसम्म उसका विभिन्न चाहनाहरू भइरहन्छन् । मान्छेलाई विभिन्न चीजको आवश्यकता पर्दछ । ती चाहना र आवश्यकतालाई पूरा गर्न उसले निरन्तर अनुसन्धान गरिरहन्छ । राष्ट्रिय आविष्कर केन्द्रका सञ्चालक महावीर पुन अमेरिकाको उदाहरण दिँदै भन्छन्, ‘अमेरिकामा यस्ता किसिमका अनुसन्धान हुन थालेको त अमेरिका बन्नुभन्दा पहिले युरोपबाट हो । युरोपियनहरूले आजभन्दा हजार वर्ष पहिलेदेखि विभिन्न किसिमका अनुसन्धानका कामहरू गर्दै गए र अहिले त्यही कुरा अमेरिकामा लगे ।' तर, उनीहरूको अनुसन्धानको काम आजसम्म पनि टुंगिएको छैन र यो कहिल्यै पनि टुंगिँदैन । उनीहरूले जतिजति अनुसन्धान गर्दै जान्छन्, त्यतित्यति नयाँ कुरा आवश्यक पर्दै जान्छ र निकाल्दै जान्छन् । नेपालीको बानी भने आविष्कार गर्ने भन्ने कुरा छोटो समयमा भइहाल्छ भन्ने रहेकाे पुन सुनाउँछन् ।

एक वर्षमा मन्दिर बनायो र अर्को एक वर्षमा देवता राखेर पूजा गर्न थालिहाल्नेजस्तो गरी सोचेका कारण नेपालमा आविष्कार, अनुसन्धानले प्राथमिकता नपाएको पुनको बुझाइ छ ।

‘आविष्कार केन्द्रको उद्देश्य कुनै एउटा भौतिक पूर्वाधार विकासजस्तो होइन । जस्तो कसैमा स्कुल बनाउने उद्देश्य थियो' उनी भन्छन्, 'स्कुल बनायो उद्देश्य पूरा भयो भन्ने हुन्छ । कसैले बाटो बनाउने उद्देश्य राखेको थियो बाटो बनायो उद्देश्य पूरा भयो भन्ने हुन्छ ।’

त्यस्तो किसिमको पूरा हुने उद्देश्य आविष्कार केन्द्रको नभएको पुनको भनाइ छ । उनका अनुसार आविष्कारको उद्देश्य कहिल्यै पूरा हुँदैन । आविष्कार, अनुसन्धान भन्ने विषय निरन्तर चलिरहने भएका कारण आविष्कार अनुसन्धानको यति उद्देश्य हो र यो उद्देश्यअनुरूप अब पूरा भयो भन्ने कुरा कहिल्यै पनि कहीँ पनि हुँदैन ।

महावीरका अनुसार, चार वर्षमध्ये दुई वर्ष कोरोनाको काममा गयो । केन्द्रले कोरोनाकालमा स्वास्थ्यकर्मीलाई बचाउनका लागि चाहिने विभिन्न सामग्रीहरू बनायो र वितरण गर्‍याे । 'कोरोनापछिको एक वर्ष पनि भएको छैन । अहिले काममा लागिरहेका छौँ । यति छोटो समयमा हाम्रो उद्देश्य पूरा हुँदैन’, उनले भने ।

हाल राष्ट्रिय अनुसन्धान केन्द्रलाई चलाउन विभिन्न नयाँनयाँ आइडिया लिएर विभिन्न अनुसन्धानकर्ताहरू आइरहेका छन् । उनीहरूले केही चीजहरू आविष्कार गर्ने प्रयास गरिरहेको र उनीहरूलाई शुभेच्छुकले सहयोग गरिरहेका कारण नै आविष्कार केन्द्र चलिरहेको पुन बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘यति मात्र हाम्रो उद्देश्य होइन । आज झुपडीका रूपमा रहेको यो आविष्कार केन्द्रलाई भोलि सिंहदरबारजस्तो बनाउने हाम्रो सपना हो ।’

यो अवधिमा ८८ वटा अनुसन्धानका काममा अनुसन्धान केन्द्रले सहयोग गरेको पुन बताउँछन् । जसमध्ये ५५ वटा अनुसन्धान असफल भए । बाँकी करिब ३२ अनुसन्धानमध्ये २२ वटा अघि बढिरहेका छन् । त्यसमध्ये पनि सिस्टम सफ्टवेयर, सोलार ड्रायर, कफी भुट्ने मेसिन, खुवा बनाउने मेसिनलगायत करिब आठवटा आविष्कारहरू बजार परीक्षण तथा बजार टेस्टिङमा छन् । परीक्षण सफल भएसँगै ती मेसिनको व्यावसायिक उत्पादन गर्ने तयारी केन्द्रको छ ।

हेर्नुस् भिडियोः