देशकै ठूलो औद्योगिक क्षेत्रका दुई दशक : २ अर्बको निर्यात घटेर १७ करोडमा खुम्चियो

देशकै ठूलो औद्योगिक क्षेत्रका दुई दशक : २ अर्बको निर्यात घटेर १७ करोडमा खुम्चियो

A+ A A-

मकवानपुर ठूलो अर्थतन्त्र भएको मुलुक भारतीय सीमाबाट नजिकको जिल्ला । क्षेत्रफलका दृष्णिकोटले यहाँ नेपालकै ठूलो औद्योगिक क्षेत्र पनि छ ।

हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रभित्र र बाहिर गरेर मकवानपुरमा दर्जनौँ बहुराष्ट्रिय कम्पनी छन् । दुई दशक अघिको तथ्यांकलाई हेर्दा अहिले बहुराष्ट्रिय कम्पनी भने घटेका छन् । मकवानपुरमा साना र ठूला गरी करिब २ सय संख्यामा उद्योगहरू सञ्चालित छन् । मकवानपुर औद्योगिक विकास र यातायात क्षेत्रको विकासले मुलुकरभर परिचित छ । यहाँ देशकै ठूलो यातायात कम्पनी नारायण यातायात (हाल दुई कम्पनीमा विभाजित) छ ।

मुलुकको अर्थतन्त्रमा मकवानपुरले राम्रै योगदान गरेको देखिन्छ । तर, विगत दुई दशकदेखिको अवस्थालाई नियाल्दा भने मकवानपुरको अर्थतन्त्र धराशायी बनेको पाइएको छ । २० वर्षअघि मकवानपुरबाट भारतसहित तेस्रो मुलुकमा २ अर्ब रुपैयाँको भन्दा बढी औद्योगिक उत्पादन निर्यात हुने गरेको थियो । तर, हाल त्यो १७ करोडमा आएर खुम्चिएको छ । २०४८ मा तत्कालीन सरकारले लिएको खुला तथा उदार अर्थनीतिका कारण हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रभित्र र बाहिर राष्ट्रिय तथा बहुराष्ट्रिय कम्पनी स्थापना भएका थिए ।

मकवानपुरबाट दुई दशकअघि आर्थिक वर्ष २०५७/०५८ मा दुई अर्ब २९ करोड रुपैयाँ बराबरको निर्यात व्यापार भएको मकवानपुर उद्योग वाणिज्य संघको रेकर्डमा छ । तर, गत आव २०७८/०७९ मा मकवानपुरमा सञ्चालनमा रहेका निर्यातमूलक उद्योग र व्यावसायिक प्रतिष्ठानले १७ करोड ३० लाख रुपैयाँ मात्रैको निर्यात गरेका छन् । आव २०७७/७८ मा मकवानपुरबाट २३ करोड ६२ लाख रुपैयाँको निर्यात भएको थियो । मकवानपुर उद्योग वाणिज्य संघका अनुसार आव २०७६/७७ मा भने मकवानपुरबाट २५ करोड ५७ लाख रुपैयाँको निर्यात भएको थियो ।

आव ०६५/६६ मा जिल्लाबाट एक अर्ब २७ करोड १५ लाख ६५ हजार रुपैयाँको औद्योगिक उत्पादन भारत तथा तेस्रो मुलुकमा निकासी भएको थियो । आव ०७५/७६ सम्म आइपुग्दा मकवानपुरको निर्यात व्यापार ३८ करोड ५० लाख रुपैयाँ रहेकोमा आव २०७४/७५ मा भने निर्यात अत्यन्तै खुम्चिएर २० करोड ७८ लाख २७ हजारमा झरेको थियो । मकवानपुरमा भएका बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूले पनि आफ्नो उत्पादन नेपालमै सीमित गर्नु र धेरै उद्योगहरू बन्द हुनुका कारणले पनि निर्यात व्यापारमा कमी आएको उद्योग वाणिज्य संघको भनाइ छ ।

एक दशकअघि आव २०६८/६९ मा मकवानपुरबाट ६७ करोड ८२ लाख रुपैयाँ बराबरको निर्यात व्यापार भएको संघले जनाएको छ । आव २०६७/०६८ मा २७ वटा उद्योगले निर्यात गरेकामा आव २०६८/०६९ अर्थात एक वर्षपछि निर्यात गर्ने उद्योगको संख्या बढेर ३१ पुगेको थियो । क्रसरजन्य वस्तुको भारत निकासीका कारण पनि एक दशकअघि निर्यात व्यापार बढेको थियो ।

मकवानपुर औद्योगिक, यातायातपछि क्रसरजन्य वस्तु उत्पादनका लागि पनि आत्मनिर्भर छ । जिल्लामा दुई दर्जनभन्दा बढी क्रसर उद्योग छन् । हाल क्रसर उद्योगहरू पनि बन्द हुने चरणमा पुगेका छन् । कतिपय क्रसर उद्योगहरू बन्द नै भइसके । भारतले रेलको लिक, सडकलगायतका पूर्वाधार निर्माणमा मकवानपुरबाट क्रसरजन्य वस्तु आयात गर्दै आएको थियो । त्यो हाल रोकिएको छ । जस कारण पनि पछिल्लो समय मकवानपुरबाट भारत तथा तेस्रो मुलुकमा हुँदै आएको निर्यात व्यापार बर्सेनि घट्न थालेको हो ।

विगतमा हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रमा एन्टारटिक बिस्कुट उद्योग, नेपाल इकरात इन्जिनियरिङ कम्पनी, माछापुच्छ्रे हर्बललगायतका नौवटा उद्योगले निर्यात गर्दै आएका थिए । निर्यातमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याउँदै आएका बहुराष्ट्रिय कम्पनी कोडाक र कोल्गेट उद्योगले नेपाल छोडिसकेका छन् । बहुराष्ट्रिय कम्पनी युनिलिभर नेपाल लिमिटेडले निर्यात गर्न छाडेको छ । आव ०७६/०७७ सम्म क्लोजर सिस्टम इन्टरनेशनल (नेपाल), युनिलिभर नेपाल लिमिटेड, गोदावरी पोलिप्याक्स एन्ड एफआईवीसी र इभान्स लाइफ साइन्सेसले आफ्नो उत्पादन भारत निकासी गरेका थिए ।

मकवानपुर उद्योग वाणिज्य संघको तथ्यांक अनुसार गत आव ०७८/०७९ मा प्याक्ट गु्रप क्लोजर सिस्टम इन्टरनेसनलले बोतलमा लाग्ने बिर्को, गोदावरी पोलिप्याक्स एन्ड एफआईवीसीले त्रिपाल र इभान्स लाइफ साइन्सेसले लोठसल्लाको पाउडर भारत निकासी गरेका थिए । गुराँस ग्रुप इन्टरनेसनलले चाउचाउ, चिउरा, खुर्सानीलगायतका नेपाली उत्पादन अस्ट्रेलियामा र एडभान्स टेक्नोलोजी एन्ड मेसिन नेपालले फोहोर प्रशोधन गर्ने उपकरण जापान निर्यात गरेको संघले जनाएको छ ।

संघका अध्यक्ष कृष्णकुमार गुप्ताले निर्यात घट्दै जानुमा सरकारको निर्यात नीतिको असर रहेको बताएका छन् । लगानीमैत्री वातावरणसँगै निर्यातजन्य उद्योगलाई प्रोत्साहित गर्ने नीति भएमा मात्र निकासी बढ्ने गुप्ताको भनाइ छ । निर्यात व्यापार सुस्ताएसँगै निर्यातबापत सरकारलाई प्राप्त हुने राजस्वमा पनि भारी गिरावट हुन पुगेको छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ ३, २०७९ १५:३५