फुटबलकी पहिलो कप्तान रमा सिंह: एनटीभीमा समाचार पढेर वीरगञ्ज पुगिन्, गाेल गरेर फेरि समाचार पढ्न फर्किइन्

फुटबलकी पहिलो कप्तान रमा सिंह: एनटीभीमा समाचार पढेर वीरगञ्ज पुगिन्, गाेल गरेर फेरि समाचार पढ्न फर्किइन्

A+ A A-

रमा सिंह, यो नाम धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ तर, नेपाली महिला फुटबलको कुरा गर्ने हो भने उनी फुटबलकी पर्यायवाचीजस्तै हुन् । रमा सिंह एक इतिहास हुन् । महिला फुटबलकी पहिलो पुस्ता । अनि पहिलो कप्तान पनि ।

अमेरिकाबाट केही समयअघि मात्रै नेपाल आएकी पूर्वकप्तान रमा सिंहलाई अझै पनि नेपाली महिला फुटबलको विकास नभएको भान हुन्छ । सन् १९८० को दशकमा आफूले फुटबल खेल्दाको अभाव र अहिले उस्ताउस्तै लाग्छ ।

राष्ट्रिय टिम बनाएर अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) ले पहिलो पटक मैदानमा उतार्दै गर्दा कत्तिको जुत्ता हुन्थेन, कतिको जर्सी । केटीले पनि फुटबल खेल्छन् ? भन्ने संस्कारविरुद्ध विद्रोह गर्दै फुटबलमा लाग्नु त्यो बेला सामान्य कुरा थिएन । महिला फुटबलबारे एन्फा आफैँ अन्याेलमा थियो । नीति थिएन, लक्ष्य थिएन । थियो त केवल अभाव र समस्या । यस्तो परिस्थितिलाई चिर्दै पहिलो कप्तान बनेकी हुन्- रमा सिंह । तर, करिब ३६ वर्षपछि पनि नेपाली महिला फुटबलको मुहार खासै परिवर्तन हुन सकेको छैन ।

बाबुआमा खेतबारीमा, बच्चा घरको सिकुवामा । कतिको त दिनभर बाँधेर राख्ने अवस्था थियो । पहिलो सन्तानले दुःखै पाएका हुन्छन् । रमा पनि एन्फाको पहिलो सन्तान हुन् । थोरै स्राेत साधनमा संघर्ष गर्नुपर्दा दुःख अर्कै थियो । अहिले त्यो बेलाको भन्दा खेलाडीमा परिवर्तन आएको छ । खेल्ने संस्कार बसेको छ । महिलाहरू खुलेर खेल्ने वातावरण छ । तर, अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा स्तर भने झनै खस्किएको छ । प्रतियोगिता खेलाडीको सेवासुविधाका लागि अझै पनि एन्फासँग खेलाडी लड्नुपरिरहेको अवस्था छ । कतिले त फुटबलमा भविष्य रहेनछ भनेर विदेशिनुपरेको छ । पूर्वकप्तान रमा भन्छिन्, ‘खेलाडीलाई फुटबलमै राखिराख्न प्रोत्साहन र सुविधाहरू बढाउनुपर्छ ।’

पहिलो प्रतियोगिता

सन् १९८६ मा नेपाली महिला फुटबल टिमले पहिलोपटक एएफसी महिला च्याम्पियनसिपमा भाग लियो । डिसेम्बर १४ तारिखमा प्रतियोगिताको पहिलो खेलमा नेपाल आयोजक राष्ट्र हङकङसँग १–० ले हार्‍यो । त्यसपछि थाइल्यान्डसँग १७ तारिखमा ५–० र १९ तारिखमा इन्डोनेसियासँग ६–० गोलले हार्‍याे ।

सबैले यो खेलमा यति गोल खाएर हार्‍यो । खेल्न जानेन । केटीले खेल्ने ? टिम भएनजस्ता टिकाटिप्पणी गरे । तर, कसैले टिम हार्नुको मुख्य कारण खोज्ने चेष्टा गरेन । त्यो बेला निकै दुःखी भएकी कप्तान रमालाई अहिले पनि दु:खेसो छ । उनी भन्छिन्, ‘हो, हामीले १२ गोल खाएर फर्कियौँ । तर, हामीले कस्तो अवस्थामा खेल्नुपरेको थियो, त्यो भने केलाइएन ।’

फिफाले महिला फुटबलको विकास योजना अघि सारेपछि सबै सदस्य राष्ट्रले राष्ट्रिय महिला टिम बनाउनैपर्ने बाध्यता बन्यो । त्यो बेला एन्फा अध्यक्ष कमल थापा थिए । भलिबल खेल्न रंगशाला आएकी रमा र उनकाे टिमलाई अध्यक्ष थापाले फुटबलमा आउन अनुरोध गरे । त्यो बेला राष्ट्रिय महिला टिम थिएन । एन्फा एक–एक गर्दै खेलाडी खोज्दै थियो ।

बाल्यकालमै फुटबलमा निकै रुचि राख्ने रमाका लागि एउटा अवसर भयो अनि मौका पनि । एन्फाले धरान, पोखरा र काठमाडौं गरी तीनवटा टिम बनायो । त्यसपछि यी टिमबाट खेलाडी छनोट गरी राष्ट्रिय टिम बनाएको थियो । उनका लागि ती क्षण अझै पनि ताजै लाग्छ, जतिबेला एन्फाले दार्जिलिङ टिमलाई बोलाएर प्रदर्शनी खेल गराएको थियो ।

‘दार्जिलिङ टिमसँग हामीले खेलेका थियौँ । त्यो खेल हामीले जित्यौँ’, पूर्वकप्तान रमा थप्छिन्, 'पुरुषको भन्दा महिलाको फुटबल क्रेज थियो त्यो बेला । रंगशालामा हजारौँ दर्शक खेल हेर्न आउनुभएको थियो ।’

दक्षिण एसियामा नेपालसँगै भारतले महिला फुटबलको गतिविधि अघि बढाएको थियो । बंगलादेश, पाकिस्तान, माल्दिभ्स र श्रीलंकामा भने महिला स्वतन्त्रता नभएका कारण फुटबल टिम त्यो बेला थिएन । नेपालले पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलेकै समयतिर एसियालाई नजर लगाउने हो भने चीन, कोरिया, जापानलगायतका राष्ट्रिय महिला टिम बलिया थिए । अरु नेपालजस्तै उस्तै स्तरका टिमहरू थिए । तर, कालान्तरमा अन्य देशले पनि ठूलो फड्को मारे । तर, नेपालको भने खासै विकास हुन सकेन ।

त्यतिबेला एसियामै महिला फुटबलको अवस्था कस्तो थियो ? उनी यसरी सम्झिन्छिन्, ‘त्यो बेला चीन, जापान र कोरिया मात्रै बलिया टिम थिए । हामी पनि सोच्थ्यौँ, नेपालले ती टिमसँग खेल्यो भने कति गोल खान्छ होला ? तर, अरु टिम भने नेपालजस्तै थिए । १९–२० थियो होला । तर, अहिले अरु राष्ट्रले पनि स्तर सुधारिसकेका छन् ।’

पूर्वाधार थिएन, खेल्ने सामग्री थिएन । स्पष्ट लक्ष्य थिएन । खेलाडीहरू राष्ट्रिय टिमबाट खेल्न पाउँदा नै दंग थिए । अरु टिम भने सुविधासम्पन्न थिए । ‘प्राविधिक रूपमा हामी निकै पछि थियौँ । हामी मुढे स्वभावकै थियौँ । हामी पनि फुटबल खेल्ने भनेपछि उत्साहित हुन्थ्यौँ’, उनी सम्झिन्छिन् ।

मेरै गोलले जित्यौँ

जीवनको कुनै कालखण्ड यस्तो कठिन मोडमा पुगिन्छ, जहाँ अवसरलाई चुनौतीले जलप लगाइरहेकाे हुन्छ । समस्याहरू वरिपरि घुमिरहन्छन् । बाधाअड्चन थपिइरहन्छन् । पूर्वकप्तान रमा सिंह खेलाडी मात्रै थिइनन्, उनी सञ्चारकर्मी पनि थिइन् ।

२०४२ सालमा वीरगञ्जमा राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता हुँदै थियो । तर, त्यही समय राजा वीरेन्द्र एक महिनाका लागि मध्यमाञ्चल भ्रमणमा निस्किए । नेपाल टेलिभिजनमा समाचार वाचक उनी यतिबेला संकटमा परिन् । खेल्न जाऊँ जागिर चैट, जागिर गरौँ टिम संकटमा । तर, बागमती क्षेत्रबाट खेल्ने रमालाई प्रशिक्षकले पनि राम्रो साथ दिए । सेमिफाइनल र फाइनलमा आउने सर्तसहित ।

‘प्रशिक्षकले सेमिफाइनलमा चाहिँ आउनुपर्छ है रमा' भन्नुभएको थियो । तर, त्यसबेला मलाई निर शाहले जान दिनु भएन । 'जाने भए राजासँगै स्वीकृति लिएर जानू, म सक्दिनँ भन्नुभयो’, उनी स्मरण गर्दै भन्छिन्, ‘सेमिफाइनलमा जान पाइनँ । त्यसपछि मैले के अठोट गरेँ भने फाइनलमा चाहिँ जसरी भए पनि जान्छु । टीभी छोडेर भए पनि जान्छु भन्ने थियो । भाग्यवश टिम फाइनलमा पनि पुग्यो ।’

भोलि फाइनल खेल छ भने आज रातिको ८ बजे समाचार भनिरहेकी थिइन् उनी । वीरगञ्ज जान ९ बजे बस छुट्ने समय थियो । तर, समाचार निकै ढिला आएका कारण उनी समयमा बसपार्क पुग्न सकिनन् । बस छुट्यो । उनलाई लाग्यो– ला अब फाइनल खेल पनि छुट्यो । तर, जसोतसो गरी उनले नागढुंगा नकट्दै बस भेटिन् र वीरगञ्जसम्मको यात्रा सफल भयो ।

त्यो बेलाको क्षण सम्झिँदै उनी भन्छिन्, ‘म वीरगञ्ज ४ बजे पुगेँ । ४–५ घण्टा सुतेपछि त्यही दिन फाइनल खेल खेलेँ । फाइनलमा टिमले मेरै गोलका कारण खेल जित्यो । त्यो मेरो लागि एउटा अविस्मरणीय क्षण हो । त्यसपछि आफ्नो सामान लिएँ । होटल गएँ, नुहाएर फेरि समाचार पढ्न काठमाडौं फर्किएँ ।’

फुटबल खेल मात्रै होइन । फुटबल रमाइलो मात्रै पनि होइन । फुटबल भविष्य हो । खेलाडीकाे प्यासन अनि जिन्दगी पनि । पूर्वकप्तान रमाले प्यासनले फुटबल खेलिन् । बाल्यकाल उनको त्यस्तै परिवेशमा बित्यो जहाँ उनी फुटबल नखेली बस्न सकिनन् । न त उनी राष्ट्रिय टिमबाट खेल्छु भन्ने हेतुले खेलेकी थिइन्, न कप्तान हुन्छु भन्ने लक्ष्यले नै । कलेज पढ्दा त उनले फुटबल नै छोडेर भलिबलसमेत खेलेकी थिइन् । तर, फुटबलले यसरी तान्यो उनी टाढा हुनै सकिनन् । त्यसपछि सुरु भएको थियो उनको फुटबल यात्रा ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ ३, २०७९ १४:४०