सजिलै हुन्छ नसा फुलेको उपचार, आज अप्रेसन भोलि नै हिँडडुल

A+ A A-

इलामका गोविन्द अहिले काठमाडौंको एक संस्थामा सुरक्षा गार्डको काम गर्छन् । हरेक दिन १० घण्टा उभिएरै बिताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘उभिँदा उभिँदा कहिले खुट्टा भारी हुन्छ, कहिले भतभती पोल्छ र नसा पनि फुलेको जस्तो लाग्छ ।’

कहिलेकाहीँ ३६ घण्टासम्म पनि उभिएरै काम गर्नुपरेको अनुभव उनी सुनाउँछन् ।

त्यस्तै, चितवनमा सुरक्षा गार्डका रुपमा काम गरेका गणेश न्यौपानेले नसा फुल्ने समस्या भएपछि जागिर नै छोडेका छन् । गणेश भन्छन्, ‘सुरुमा पिडौला फर्कने समस्या हुन्थ्यो तर पछि विस्तारै नसा फुल्दै जान थाल्यो । सामान्य उपचार पनि गरेको हुँ । तर पनि काम गर्न छोडेको थिइनँ । पछि धेरै नै पीडा भएपछि जागिर नै छोडिदिएँ ।’

नसा फुल्ने र पिडौलामा नसा गाँठो पर्ने समस्या पछिल्लो समय धेरै मानिसलाई देखिन थालेको छ । लामो समयसम्म उभिएर काम गर्ने मानिसमा यस्ता समस्या देखिने गरेको चिकित्सक बताउँछन् ।

मेडिकल भाषामा खुट्टाको नसा फुल्ने समस्यालाई ‘भेरिकोज भेन’ भन्ने गरिन्छ । चिकित्सकले भेरिकोज भेनलाई पेसाजन्य समस्याका रुपमा मान्ने गरेका छन् । नेपालमा नसर्ने रोगको चुनौती थपिँदै जाँदा पेसाजन्य रोगको समस्यामा त्यति ध्यान नपुगेको चिकित्सकहरु बताउँछन् ।

के हो भेरिकोज भेन ?

छालामुनि रहेको सतही नसा फुलेर आउने अवस्थालाई भेरिकोज भेन (सिरा फुल्ने अवस्था) भनिन्छ । नसा फुल्नुका सबै कारण थाहा हुँदैन । धेरै समय उभिएर काम गर्ने कुक, प्रहरी, आर्मी, सुरक्षा गार्डलगायतमा यो समस्या बढी देखिन्छ । दोस्रो कुरा गर्भवती महिलामा हर्मोनको असन्तुलन र पेट ठूलो भएर तलको नसा च्याप्पिँदा पनि सिरा फुल्छन् ।

कार्डियो भास्कुलर रविनमान कर्माचार्य भन्छन्, ‘भेरिकोज भेन पेसाजन्य समस्या हो । सेक्युरिटी गार्ड, ट्राफिक, शिक्षक, नर्स, भरियाले झैं लामो समयसम्म उभिएर काम गर्नुपर्ने व्यक्तिमा भेरिकोज भेनको समस्या देखिन्छ त्यसैगरी गर्भवती महिलामा पनि भेरिकोजको समस्या देखिन्छ ।’

चिकित्सकका अनुसार एक दिनमा ६ घण्टाभन्दा बढी उभिने मानिसमा यस्ता समस्या देखिन सक्छ । खुट्टाका नसाहरु असामान्य बन्दै जान्छ र नसा काम नलाग्ने हुन सक्छ त्यसैले यसको बेलैमा उपचार गर्नुपर्छ ।

के हो उपचार पद्धति ?

खुट्टाको नसा फुल्ने समस्याको उपचारमा प्रयाेग हुने सबैभन्दा भरपर्दो र उच्च गुणस्तरीय प्रविधिलाई ‘रेडियोफ्रिक्वेन्सी एबलेसन’ भनिन्छ । डा. कर्माचार्य भन्छन्, ‘रेडियोफ्रिक्वेन्सी एबलेसन पद्धतिमा सिराभित्र मसिनो तार जस्तो औजार छिराएर त्यसबाट रेडियो फ्रिक्वेन्सी वेभको सहायताले केवल खराब नसाको भित्री भाग जलाइन्छ ।

सुरुको अवस्थामा ब्यान्डेज/स्टकिङ लगाएर तथा औषधिको सेवनले केही फाइदा भए पनि पूर्ण रुपमा निर्मूल पार्न शल्यक्रिया नै गर्नुपर्छ । डा. कर्माचार्यका अनुसार आधुनिक चिकित्सा पद्धतिमा पहिलेको जस्तो धेरै चिरेर र रगतको नस नै निकालेर गरिने अपरेसन (Qmrippng Surgery) भन्दा पनि सानो घाउ बनाई रेडियो फ्रिक्वेन्सी विधि (Radio Frequency Ablation) प्रयोग गरिन्छ ।

यो विधिबाट गरिएको उपचारको भोलिपल्ट नै राम्ररी हिँड्न सकिन्छ । शल्यक्रियामा कम रक्तस्राव हुने र दुखाइ पनि कम हुनुका साथै छालामा सानो घाउ र दाग मात्र रहने चिकित्सक बताउँछन् ।

चिरफार कम चाहने तथा ठूलो शल्यक्रिया गराउन डराउने व्यक्तिका लागि यो नौलो विधि राम्रो विकल्प हुन सक्छ । नेपालमा यसको उपचार खर्च ४० देखि ७० हजारसम्म लाग्ने डा. कर्माचार्य बताउँछन् ।

ढिलो अस्पताल पुग्छन् ग्रामीण मानिस

ग्रामीण भेगका मानिस उपचारका लागि अस्पतालमा ढिला आउँछन् । यो रोग लाग्दा सुरुमा नदुख्ने भएकोले समयमै उपचारका लागि नआउने डा. कर्माचार्य बताउँछन् । यो समस्या सुरु भएको १० देखि १५ वर्ष पछि मात्र बिरामी उपचारका लागि आउने गरेका छन् ।

कतिपय मानिस त खुट्टामा घाउ, दुखाइ र दाग भइसकेपछि मात्र आउने गरेका छन् । कतिपयको ३५/४० वर्षसम्म घाउ भएको हुँदैन त्यसैले उनीहरू राेग देखिएकाे ३५ वर्षपछि अस्पताल पुग्छन् । बिरामी खुट्टा कालो हुने, दुख्ने, घाउ निको नहुने र गोलीगाँठो वरिपरि घाउ भइसकेपछि मात्रै अस्पताल आउने गरेको डा. कर्माचार्य सुनाउँछन् ।

डा. कर्माचार्यका अनुसार काठमाडौंका २ सय जना ट्राफिकमा गरिएको अध्ययनअनुसार ४० जनामा यस्तो समस्या देखिएको थियो । नेपालमा ४० वर्ष उमेरमाथिका कुल १० प्रतिशत मानिसमा भेरिकोज भेन भएको चिकित्सकको अनुमान छ ।

लक्षणहरु के के छन् ?

– बाहिरी नसा खुम्चेको जस्तो देखिने,
– धेरै हिँड्दा दुख्ने,
– खुट्टा सुन्निए जस्तो हुने,
– खुट्टा भारी हुने जस्ता लक्षण हुन्छन् ।

यसको अलावा अत्यधिक मोटोपना, गर्भावस्था एवं कब्जियतका कारणले पनि यो समस्या देखा पर्न सक्छ भने कसैकसैमा वंशाणुगत रुपमा पनि देखापर्न सक्छ । कब्जियत, गर्भावस्था, लामो समयको खोकी, पिसाब गर्न बल गर्नुपर्ने समस्या भएका व्यक्तिमा मलद्वार वरिपरिको रगतकाे नसा पनि फुल्न सक्छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन १२, २०७६ २३:३०