‘फिल्म स्क्रिप्ट हिरोका लागि लेख्ने होइन’

A+ A A-

अभिमन्यू निरबी नेपाली फिल्म क्षेत्रका पूर्णकालीन स्क्रिप्ट राइटर हुन् । उनका ‘साउने झरी’लगायतका थुप्रै कथा संग्रह प्रकाशित छन् ।

उनी दशकयता फिल्म क्षेत्रमा बढी सक्रिय छन् । निरबीले दजनौं फिल्मको स्क्रिप्ट लेखका छन् । ‘अन्तराल’, ‘श्री ५ अम्बरे’, ‘सृश्री सम्पत्ति’, ‘वडा नम्बर ६’, ‘सुभ लभ’ ,‘हेल्लो जिन्दगी’लगायत दर्जन बढी हिट फिल्मका स्क्रिप्ट राइटर निरबीले ‘छक्का पञ्जा’ सिरिजमा सहलेखन गरेका छन् ।

उनले लेखेको ‘छ माया छपक्कै’ लगायतका फिल्म रिलिज हुन बाँकी छ । पहिलो नायिका भुवन चन्दले निर्माण गरेको ‘साइनो’ चलचित्र पनि उनैले लेखेका हुन् । जुन साउन २४ मा रिलिज हुँदैछ । यसै सन्दर्भमा पवन बराइलीले निरबीसँग गरेको कुराकानीः

वर्षमा कति वटा फिल्मको स्क्रिप्ट लेख्नुहुन्छ ?

विषयवस्तुमा निर्भर हुन्छ । कुनै विषयवस्तुलाई गहिराइमा पुगेर अध्ययन गर्नुपर्छ । कुनै नगरे पनि हुने खालको हुन्छ । कहिलेकाहीं वर्षमा एउटा मात्रै स्क्रिप्ट लेखिन्छ । पछिल्लो समय चाहिँ वर्षमा चार वटासम्म स्क्रिप्ट लेखेको छु ।

स्क्रिप्टका लागि विषयवस्तु कसरी छनोट गर्नुहुन्छ ?

परिवार र समाजसँग पनि नजिक हुन्छु । हरेक दिन खोज अनुसन्धान गरिरहेको हुन्छु । पुस्तक अध्ययन गर्छु । पढ्दा, देख्दा र भोग्दाका विषयले लेखकलाई छुन्छ । मलाई पनि छुन्छ । र, चलचित्रका लागि स्क्रिप्ट लेख्छु ।

त्यस्तै निर्माता र निर्देशकले पनि कुनै विषयवस्तुलाई उठान गर्न खोजिरहेका हुन्छन् । उनीहरुसँग बसेर छलफल गर्छु । उनीहरुको सहमतिमा आफूले पढेको र भोगेको आधारमा कथा तय गर्छु ।

तपाईंले लेखेको पहिलो स्क्रिप्ट कुन फिल्मका लागि हो ?

‘अन्तराल’ हो । जुन फिल्म जीवन साथी फिल्मस् प्रोडक्सनबाट निर्माण भएको थियो ।

तर त्यो फिल्मले बक्सअफिसमा सुखद व्यापार गर्न सकेन । हामी सबै नयाँ थियौं । प्रचार हुन सकेन । आफ्नोे उत्पादन राम्रो भएर मात्रै नहुँदो रहेछ । त्यसलाई राम्रो मर्केटिङ पनि चाहिने रहेछ ।

भनेपछि फिल्म राम्रो हुँदा हुँदै पनि व्यावसायिक असफलता झेल्नुपर्यो ?

फिल्ममा स्क्रिप्ट राइटर मात्रै पनि हुँदैन । निर्माता, निर्देशक, कलाकारको ठूलो टिम हुन्छ । सबैले उतिकै मेहनत गरेको हुन्छ ।

आफूले उत्पादन गरेको कुरा उत्कृष्ट नहुन पनि सक्छ । तर उत्कृष्ट भएन भनेर निराश हुन मिल्दैन । बरु कमीकमजोरीलाई सुधार्दै लग्यो भने ऊर्जा दिन्छ । आज चलेन भनेर गुनासो गर्नु भन्दा नयाँ क्रियसनमा लाग्ने हो ।

निर्देशकले स्क्रिप्ट नै तोडमोड गरिदिएको भन्ने आरोप पनि लाग्ने गरेको छ । तपाईंले त्यस्तो ब्यहोर्नुभएको छ ?

तोडमोड भएका छन् । तर त्यसलाई सामान्य रुपमा लिनुपर्ने बाध्यता छ । ‘किन यस्तो गरेको ?’ भनेर निर्माता–निर्देशकलाई सोध्छु । अनि चित्त बुझाउँछु ।

मैले चार सय जनाको भिडभाड स्क्रिप्टमा लेखको हुन्छु । ५० जनाले काम चलाउनु पर्ने अवस्था हुन्छ । चार सय जना कहाँबाट ल्याउने ? अर्काे समस्या हुन सक्छ । त्यसैले निर्माता निर्देशकको कुरा पनि सुनिदिनु पर्छ । साथै बजेटका कारणले पनि यस्तो परिस्थिति आउँछ ।

यस्तो हुँदा ‘आफैं फिल्म निर्देशन गर्छु’ भन्ने जोस चल्दैन ?

आफैंले निर्देशन गर्न पाएको भए यस्तो गर्थेँ भन्ने खालका कल्पना गरिन्छ । तर लाग्नु र गर्नु फरक कुरा हो ।

कमजोरीले पनि अर्काे स्क्रिप्ट लेख्नको लागि सिकाउँछ । किनकि निर्माताको पहुँच भन्दा बाहिरको कुरा स्क्रिप्टमा घुसाउन नहुँदोरहेछ भन्ने लाग्छ ।

तुरुन्तै निर्देशन गर्ने जोस चाहिँ लाग्दैन । तर कुनै दिन चलचित्र निर्देशन गर्ने रहर चाहिँ छ । अहिले स्क्रिप्ट लेखनलाई बढी प्रथामितामा राखेको छु ।

स्क्रिप्ट राम्रो नभएर फिल्म राम्रो बनेन भन्ने पनि छ नि !

निर्माता र निर्देशकले भन्न खाजेको विषयवस्तुको लागि तय गरिने यात्रा हो, स्क्रिप्ट । कथा कर्णप्रिय हुन्छ भन्ने छैन । कथा ठिकठाक मात्रै पनि हुन्छ । राइटरले निर्देशक र निर्माताको भिजनलाई उतार्ने काम गर्छ । राइटर मात्रै सय प्रतिशत जिम्मेवार हुँदैन ।

केही प्रतिशत राइटार पनि जिम्मेवार हुन्छ । स्क्रिप्ट राइटिङ भनेको फिल्मको सुरुवाती चरण हो । त्यसैले स्क्रिप्ट राइटरमा पनि जिम्मेवारी दिनु पर्छ भन्ने मान्यता राख्छु् । यो कुरा निर्माता निर्देशकले पनि बुझिदिनु पर्छ ।

राइटरलाई एक लाख दिएर स्क्रिप्ट लेख्न दिने र कलाकारलाई १५ लाख दिने परिपाटी हटाउनु पर्छ । यो परिपाटी त्यग्यो भने स्क्रिप्ट राम्रो लेखिन्छ । फिल्म राम्रो बन्छ ।

भनेपछि पारिश्रामिक कम भएर स्क्रिप्ट राम्रो नलेखेको हो ?

लेखन आफैंमा जटिल कुरा हो । निश्चित रुपमा एक लाख रुपैयाँ पारिश्रामिक स्क्रिप्ट राइटरलाई थोरै पैसा हो । यसर्थ, ऊ एउटा लेख्दा लेख्दै अर्काे लेख्न थाल्छ । अनि गुणस्तरीय स्क्रिप्ट बन्दैन ।

कलाकारलाई जस्तै १५ लाख दिएर पूर्णरुपमा स्क्रिप्ट लेख्न दियो भने मात्रै राम्रो स्क्रिप्ट लेख्छ ।

यसको अर्थ निर्माता/निर्देशकले स्क्रिप्ट लेखनलाई मान्यता दिएका छैनन् हो ?

कतिले फिल्मलाई व्यापारका हिसाबमा मात्रै हेरेका छन् । उनीहरुलाई समाज, सँस्कृतिको मतलब हुँदैन । पैसा भए पुग्छ ।

एकथरी चाहिँ व्यापारसँगै फिल्मले समाजका लागि केही सन्देश दिनुपर्छ भन्ने चाहन्छन् । समग्रमा फिल्म क्षेत्रमा लाग्ने सबैले फिल्मको महत्व नबुझ्दा समस्या भएको छ ।

हाम्रा फिल्ममा नेपाली समाज, भूगोल र संस्कृतिलाई कति महत्व दिएको पाउनुहुन्छ ?

हामीले समसामयिक विषयवस्तुमा स्क्रिप्ट लेखिरहेका छौं । महिलाहिंसा, वैदेशिक रोजकारी, गरिबी, प्रशासनिक क्षेत्रका विषयमा फिल्म निर्माण भइरहेका छन् ।

तर यतिले मात्रै पनि हाम्रो समाजको प्रतिनिधित्व गर्दैन । हाम्रो समाज विभिन्न जातजातिको संस्कृति र चाडपवले सुसज्जित छ । फिल्मका लागि अथाह कथाहरु छन् । तर ती कथालाई फिल्ममा कसरी भन्ने अन्यौलमा छौं ।

स्क्रिप्ट लेखेर मात्रै बाँच्न सकिन्छ ?

बाँचिन्छ । जसोतसो ।

तपाईं चाहिँ एउटा स्क्रिप्ट लेखेको कति लिनुहुन्छ ?

पाँच लाख लिन्छु । वर्षमा तीन चार वटा फिल्मको स्क्रिप्ट लेखेँ भने १५/२० लाखको आम्दानी हुन्छ ।

साहित्य लेखन र फिल्म लेखनमा के फरक छ ?

साहित्य र फिल्म लेखन धेरै फरक छ । तर कथावस्तुको हिसाबले साहित्य र फिल्म एउटै हो । साहित्य लेखन मनदेखि निस्किने कुरा हो । धेरै मान्छेलाई चित्त बुझाउनु पर्दैन । आफू खुशीले लेख्यो, प्रकाशित हुन्छ ।

फिल्म राइटरले निर्माता, निर्देशक, कलाकारलाई चित्त बुझाउनु पर्छ । धेरै पटक परिमार्जित भएर आउँछ । यसर्थ साहित्य र फिल्म लेखनमा धेरै फरक छ ।

पछिल्लो समय समीक्षकले राइटरमा अध्ययन गर्ने बानी नभएको आरोप लगाउँछन् । सत्य हो ?

स्क्रिप्ट राइटरलाई क्याटोगोराइज गर्न मिल्दैन । राइटर सबै भन्दा पहिले आइडिया निकाल्ने मान्छे हो । नेपालमा समाज अध्ययन गरेका थुप्रै राइटरहरु छन् । सबैका आ–आफ्नै कथाहरु छन् । सबैले भने जस्तै गरी लेख्न सक्छन भन्ने पनि छैन ।

त्यो नै स्क्रिप्टराइटर हो, जसले आफ्नो समाजमा देखेको, भोगेको कुराहरुलाई दर्शकसामु विस्वासिलो तरिकाले र हेर्न मन लाग्ने तरिकाले प्रस्तुत गर्छन् ।

स्क्रिप्ट राइटरसँग प्राविधिक ज्ञान, समाज र पात्रको मनोविज्ञानको अध्ययन हुन जरुरी पनि छ । त्यसैले त्यसको अभाव छ नेपालमा । म आफैं पनि कोसिस गरिहेको छु ।

आफूले लेखेको राम्रो लागेको फिल्म ?

सबै आफ्नो सन्तान नै हुन्, त्यसैले राम्रो लाग्छ । ‘अन्तराल’ मेरो पहिलो फिल्म हो । काठमाडौंमा सपना बोकेर आएका चार संघर्षरत युवाको कथामाथि निर्माण भएको थियो । त्यो धेरै मन पर्छ ।

कतिको फिल्म हेर्नु हन्छ ?

महिनाको १०/१५ वटा फिल्म हेर्छु ।

फिल्म कसरी छनोट गर्नु हुन्छ ?

रिभ्यूको आधारमा छनौट गर्छु । विभिन्न विदेशी भाषाको फिल्म हेर्छु । नेपालका सबै फिल्म हेर्छु । फिल्म हेर्नु पनि पढ्नु हो ।

पुस्तक नि ?

स्क्रिप्ट राइटरलाई पुस्तकहरु झन् धेरै पढ्न आवश्यक छ । प्राय फिल्म लेख्नु पर्याे भने बढी पुस्तक पढ्छु । जस्तै मैले भ्रष्टचारको माथि फिल्म बनाउनु पर्छ भने त्यस्तै पुस्तक पढ्छु । पछिल्लो समय ‘मरिचिका’ पढिरहेको छु ।