नसुल्झिएको निर्मला हत्याको एक वर्ष : कुहिरोको कागझैं प्रहरी, कसरी गर्ला अनुसन्धान ?

नसुल्झिएको निर्मला हत्याको एक वर्ष : कुहिरोको कागझैं प्रहरी, कसरी गर्ला अनुसन्धान ?

A+ A A-

कञ्चनपुरकाे भीमदत्त नगरपालिका–२ निम्बुखेडाकी १३ वर्षीया निर्मला पन्तको बलात्कार पछि हत्या भएको आज (शुक्रबार) एक वर्ष पूरा भएको छ । हत्या भएको एक वर्षसम्म प्रहरीले निर्मलाको हत्याराबारे भेउसम्म पाउन सकेको छैन ।

निर्मला गत १० साउनमा साथी रोशनी बमको घर जाने भन्दै घरबाट निस्केकी थिइन् । सोही दिनबाट घर नफर्किएकी उनी ११ साउनमा उखुबारीमा मृत फेला परेकी थिइन् ।

यसबीचमा छोरीको हत्याराको पहिचान र कारबाहीको मागसहित निर्मलाका बुबा आमासहित मानवअधिकारवादी र स्थानीयले एक वर्षको अवधिमा चौतर्फी प्रहरीलाई दबाब दिए । तर, प्रहरी अझै हत्यारा नजिक पुग्न सकेको छैन ।

निर्मला हत्या घटनामा प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी) र जिल्ला प्रहरी कार्यालय कञ्चनपुरले नियमित अनुसन्धान गरिरहेको छ । प्रहरीको जवाफ भने एक वर्षअघिको जस्तै छ, ‘हामी अनुसन्धानकै क्रममा छौं ।’

निर्मला हत्या अनुसन्धान प्रकरणमा सुरुवाती चरणमै भएको केही लापरबाहीले अनुसन्धानमा समस्या भएको प्रहरी प्रवक्ता प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) विश्वराज पोखरेलको भनाइ छ ।

प्रहरीबाट केही कमजोरी देखिएको भन्दै यसअघि नै प्रहरी प्रधान कार्यालयको सिफारिसमा गृह मन्त्रालयले कञ्चनपुरका तत्कालीन प्रहरी प्रमुख प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) दिल्लीराज विष्ट र वडा प्रहरी कार्यालयका प्रहरी निरीक्षक जगदीश भट्टलाई सेवाबाट हटाइसकेको छ । आठ जना प्रहरी अझै निलम्बनमै छन् ।

यसरी गरिएको थियो अनुसन्धान

जिल्ला प्रहरी कार्यालय कञ्चनपुरले सुरुमै निर्मलाका हत्यारालाई पक्राउ गर्न नसकेपछि प्रहरीको आलोचना हुन थालेको थियो । त्यसलगत्तै प्रहरी प्रधान कार्यालयले सीआईबीका प्रहरी नायब उपरीक्षक (डीएसपी) अंगुर जीसी नेतृत्वको टोलीलाई कञ्चनपुर पठायो ।

जीसीको नेतृत्वको टिमले बलात्कारपछि हत्या भएको २५ दिनपछि ४ भदौमा स्थानीय दिलिपसिंह विष्टलाई पक्राउ पछि सार्वजनिक गर्‍याे । तर, दिलिप निर्दोष भएको र प्रहरीले वास्तविक अपराधी जोगाएर उनलाई फसाउन खोजेको भन्दै स्थानीयले विरोध गरे ।

आन्दोलन चर्किँदै गयो । कञ्चनपुरका प्रहरी प्रमुख फेरिए, एसपी दिल्लीराज विष्टका ठाउँमा प्रहरी प्रधान कार्यालयले एसपी कुवेर कठायतलाई पठायो । कठायत कञ्चनपुर पुग्दा प्रदर्शन चर्किँदै गएको थियो । विरोध प्रदर्शनकै क्रममा एक जनाको ज्यानसमेत गुमाए । प्रहरी प्रधान कार्यालयले फेरि सीआईबीका तत्कालीन वरिष्ठ प्रहरी उपरीक्षक (एसएसपी) हालका प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) ठाकुर ज्ञवालीलाई अनुसन्धानका लागि कञ्चनपुर पठायो ।

तर, उनको टोलीसमेत अपराधीसम्म पुग्न सकेन । त्यसपछि प्रहरी प्रधान कार्यालयले डीआईजी धीरु बस्न्यातको नेतृत्वमा प्रहरीमाथिको छानबिन समिति बनायो । हाल बस्न्यात अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) मा बढुवा भइसकेका छन् । त्यसैगरी, अर्का एसपी दुर्गासिंहलाई समेत कञ्चनपुर पठाइयाे ।

यसरी नै गृह मन्त्रालयले आफ्नो छुट्टै छानबिन समिति बनायो । त्यसको नेतृत्व सहसचिव हरि मैनालीले गरे । त्यही समितिका आधारमा एसपी विष्ट र भट्ट बर्खास्तीमा परे भने डीएसपी जीसीलगायत सात जना निलम्बित भए । त्यसयता प्रहरीले पाँच सय बढी व्यक्तिसँंग सोधपुछ र ७३ जनाको डीएनए परीक्षणसमेत गरिसकेको छ । तर, हत्यारा अझै को हुन्, पत्ता लाग्न सकेको छैन ।

डीएनए परीक्षणकै आधारमा सीआईबीको टोलीले पक्राउ गरेका दिलिपसिंह विष्ट छुटेका थिए । निर्मला हत्याको प्रमाणका रूपमा अहिले एउटै मात्र प्रमाण त्यही भेजिनल स्वाब हो । यसबीचमा आधा दर्जन समिति बने पनि हत्याराबारे अझै प्रहरी कुहिरोको कागजस्तै छ ।

डीएनए परीक्षणमै त्रुटि : मानवअधिकार आयोग

राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगले भने निर्मलाको योनीबाट निकालिएको स्वाबमा नै त्रुटि भएको प्रतिवेदन सरकारलाई बुझाएको छ । २७ कार्तिक २०७५ मा गठिन विज्ञहरुको टोलीले मृतक निर्मलाको योनीबाट डीएनए परीक्षणका लागि निकालिएको भेजिनल स्वाब संकलनमा सिन्कोमा बेरिएको कपासबाट नमूना संकलन भएको पाइएको र यस्तो संकलन प्रक्रिया पूर्ण रुपमा दोषमुक्त छ भनी भन्न नसकिने, डीएनए संकलन नहुने र सही परिणम नआउने भन्दै संकलन नै त्रुटिपूर्ण रहेको भनेको छ ।

त्यस्तै, डीएनए परीक्षणका लागि प्रचलिल तीनवटा विधि अटोसोमल एसटीआर, वाई एसटीआर तथा माइटोकोन्डियल सिक्वेन्सिङमध्ये अपराधी पहिचान गरिने मूख्य डीएनए परिक्षण अटोसोमल एसटीआर नगरी वंश–समूह पहिचान गर्न सघाउने वाई एसटीआर परीक्षण गरेको जनाएको छ ।

समितिमा पूर्व नायब महान्यायाधिवक्ता नरेन्द्र पाठकको संयोजकत्वमा पूर्व अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) विज्ञानराज शर्मा, फरेन्सिक विज्ञ डा. हरिहर वस्ती, डीएनए विशेषज्ञ दिनेश झा थिए । समितिले प्रतिवेदन १३ माघमा सरकारलाई निर्देशनसहित बुझाएको थियो ।

यस्तो थियो प्रहरी र सरकारमाथि सुरुको प्रेसर
१० साउन निर्मलाको बलात्कार पछि हत्या
११ साउनमा उखुबारीमा शव फेला
१३ साउनमा हत्याको अनुसन्धानका लागि सीआईबीका डीएसपी अंगुर जीसी नेतृत्वको तीन सदस्यीय टोली कञ्चनपुर प्रस्थान
१७ साउनमा निर्मलाको हत्या विरोधमा कञ्चनपुरका विभिन्न विद्यालय तथा कलेजमा अध्ययनरत विद्यार्थीबाट ‘निर्मलालाई न्याय दे, हत्यारालाई पक्राउ गर’लगायतका प्ले कार्ड बोकेर जुलुस र विरोध प्रदर्शन

४ भदौमा सीआईबी र जिल्ला प्रहरी कार्यालय कञ्चनपुरको टोलीद्वारा निर्मला हत्याको आरोपमा दिलिपसिंह विष्टलाई सार्वजनिक

५ भदौमा निर्मला पन्तको हत्याबारे प्रहरीले वास्तविक अपराधी बाहिर नल्याएको भन्दै स्थानीयद्वारा भीमदत्तनगर बजार बन्द

७ भदौमा पनि बजार बन्द । हत्याको विरोधमा उत्रिएका स्थानीय र प्रहरीबीच ठाउँठाउँमा झडप । २ बजे पछि प्रहरीद्वारा गोली प्रहार । आठ जना बढी स्थानीय र केही प्रहरी घाइते । प्रदेश ७ प्रहरी कार्यालयबाट एसएसपी विक्रमचन्द कञ्चनुर प्रस्थान । गृह मन्त्रालयद्वारा कञ्चनपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी, जिल्लाका प्रहरी उपरीक्षक तथा प्रहरी नायब उपरीक्षक परिवर्तन ।

जिल्ला अधिकारी कुमार खड्का, एसपी डिल्लीराज विष्ट र डीएसपी ज्ञानबहादुर सेठीलाई फिर्ता बोलाएर उनकाे ठाउँमा नयाँ सीडीओका रूपमा तारानाथ अधिकारी र नयाँ एसपीका रूपमा कुवेर कठायतलाई पठाइएको

जिल्लामा अनिश्चितकालीन कर्फ्यु लगाइएयो । गृह मन्त्रालयका सहसचिव हरिप्रसाद मैनालीको नेतृत्वमा पाँच सदस्यीय छानबिन समिति गठन । १५ दिनभित्र घटनाको प्रतिवेदन बुझाउन निर्देशन ।

८ भदौमा फेरि प्रहरी र स्थानीयबीच झडप । प्रहरीको गोली लागी एक जनाको मृत्यु, दर्जनौं घाइते । स्थिति तनावग्रस्त । कर्फ्यु जारी ।

१४ भदौमा बाट कर्फ्यु पूर्ण रूपमा बन्द । स्थिति सामान्य बन्दै ।

१८ भदौमा सीआईबीका वरिष्ठ प्रहरी उपरीक्षक ठाकुरप्रसाद ज्ञवालीको टोली अनुसन्धानका लागि कञ्चनपुर प्रस्थान

२६ भदौमा निर्मला पन्तको हत्या आरोपमा पक्राउ परेका अभियुक्त दिलिपसिंह विष्ट रिहा । डीएनए रिपोर्ट नमिलेपछि विष्ट रिहा

३० भदौमा गृह मन्त्रलायका सहसचिव हरिप्रसाद मैनालीको समितिद्वारा गृह मन्त्रालयमा प्रतिवेदन पेस ।
सोही आधारमा एसपी डिल्लीराज विष्टसहित डीएसपी ज्ञानबहादुर सेटी, सीआईबीका डीएसपी अंगुर जीसीलगायत सात जना प्रहरी निलम्बित

समितिलाई एक साता म्याद थप । न्यायको माग गर्दै निर्मलाका बुबा यज्ञराज पन्त र आमा काठमाडौंमा

३१ भदौमा प्रहरी प्रधान कार्यालयद्वारा तत्कालीन डीआईजी धीरु बस्नेतको नेतृत्वमा अर्को समिति गठन । समितिका सदस्यमा एसएसपी निरजबहादुर शाही (हाल डीआईजी), डीएसपीहरू रमेश थापा, दधिराम न्यौपाने र कौशल बुढाथोकीसहित नौ जना

९ असोजमा गृह मन्त्रालयका सहसचिव हरिप्रसाद मैनाली नेतृत्वको समितिबाट गृहमन्त्रीलाई प्रतिवेदन पेस । त्यसयता भने निर्मला हत्या अनुसन्धानका लागि भने समिति बनेको छैन ।

२७ कार्तिकमा मानवअधिकार आयोगको टोली गठन

१३ माघमा सरकालाई प्रतिवेदन पेस ।

अबको बाटो के ?
निर्मला पन्त हत्यामा सुरुदेखि नै चुक्दै आएको प्रहरीलाई अबको बाटो के भन्नेमा अन्योल छ । आधा दर्जन समिति बने पनि कुनै समितिको प्रतिवेदन अपराधी पत्ता लगाउन सहयोगी बनेका छैनन् ।

केही प्रहरी अधिकारी भने डीएनएबाट मात्रै अपराधी पत्ता नलाग्ने भन्दै अन्या प्रमाणका रुपमा अपराधीको खोजी भएको बताउँछन् । राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगले नै डीएनए परिक्षणमा प्राविधिक त्रुटि भएको भन्दै स्पष्ट निर्देशन भएकोले अन्य विधिबाट अपराधी पत्ता लगाउनुपर्ने बेला आएको उनको भनाइ छ ।

‘आयोगको निर्देशनलाई पालना गर्ने हो भने पहिला पक्राउ गरेर डीएनए नमिलेका दिलिपसिंह विष्टमाथि नै सोझिने गरेको देखिन्छ,’ एक प्रहरी अधिकारीले भने । निर्मलाकी आमा दुर्गादेवीले समेत पछिल्लोपटक दिलिपमाथि नै शंका गर्ने ठाउँ प्रशस्त देखिन थालेको बताउँदै आएकी छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन १०, २०७६ १९:४१