मनसरासँग प्रेममा परिणत हुन नसकेकाे पुष्कर शाहकाे बिहे

A+ A A-

ऊबेला युवायुवतीमाझ ‘युवामञ्च’ पत्रिका खुब प्रख्यात थियो । त्यसको पछाडिको पृष्ठमा पत्रमित्र भन्ने पाना हुन्थ्यो । त्यसैमा एउटा पत्रमित्रका लागि फोटो छापिएको थियो ।

नाम : पुष्कर शाह
ठेगाना :दोलखा, मकैबारी
उमेर :२० वर्ष
रुचि : साइकलमा संसार घुम्ने ।
शिक्षा :बीएड

खिस्स हाँसेको, मङ्गोलियन अनुहार ।

आफ्नै उमेरसुहाउँदो अनि अनौठो रुचि भएको उनै पुष्कर शाहलाई मैले मित्रताका लागि पत्र लेखेँ । कहिल्यै नदेखेको नभेटेको उनलाई मैले सुरुमै प्रिय पुष्कर भनी सम्बोधन गरेँ । उनको जस्तै रुचि भएका कारण मैले पनि आफ्नो रुचिको विषयमा लेखेँ । उनलाई साइकलमा संसार घुम्न मन थियो भने मलाई चिलझैँ एकनास उडेर आफ्नै देश घुम्न मन थियो ।

साइबेरियन चरा बसाइँ सरी नेपाल आउने र पछि बच्चा हुर्काएर उतै जाने कथा मैले रेडियोमा सुनेको थिएँ । मलाई पनि बिनापैसा चराझैँ जुम्ला, कालीकोट, दैलेख काटेर सुर्खेत हर्रेको डाँडाबाट ओरालो झरेर बाँके बर्दिया निकुञ्ज ठाकुरद्वाराका बाघ, गैँडा, हात्ती, मृग हेर्न मन थियो ।

मानसरोवर कैलाश दर्शन गरेर उत्तरी चीनका पठार हेर्न मन थियो । रारा तालको डिलमा फुल्ने अनौठा-अनौठा रङका फूल हेर्न मन थियो । प्रत्येक प्रहरमा रङ परिवर्तन गर्ने राराको पानी हेर्ने मन थियो । से–फोक्सुन्डो र तिलिचो तालको डिलमा टेन्टमा रात बिताउन मन थियो । इलामको चियाबारीमा सुस्ताउन मन थियो । पोखराको फेवातालमा डुंगा खियाउन मन थियो । मालिका, शैलेश्वरी, त्रिपुरासुन्दरी, पाथिभरा, मनकामना, छिन्नमस्ता, कालिञ्चोक, बागेश्वरी देवीको दर्शन गर्न मन थियो । पाटन, लेक, जिउला घुम्न मन थियो । पत्रको बीचमा मैले कविता पनि लेखेँ:

'लैजा चरी, हावा सरी
यो पत्रको जवाफ आउने गरी ।'

रजिस्टर गरेर उनकै हात परोस् भनी भैरव र चन्दननाथ बाबालाई सम्झेर पठाएँ ।

जुम्ला सञ्चारमा धेरै पछाडि छ ।

२००७ सालमा प्रजातन्त्र आएको त २००८ सालमा थाहा पाएको भन्थे हाम्रा हजुरबुबा । हामीले बासी पत्रिका पढ्नुपर्ने, त्यो पनि सरकारी कार्यालयको हाकिमसँग मागेर । हाम्रो घरछेउमा खाद्य अनुसन्धान प्रयोगशालाको कार्यालय थियो । पूर्व भोजपुरका वेदनाथ गौतम अंकल हाकिम हुनुहुन्थ्यो । हाम्रो घरमा भाडामा बस्नुहुन्थ्यो । उहाँ साह्रै फरासिलो र सहयोगी पनि । आफू पढेपछि पत्रिका हामीलाई दिने गर्नुहुन्थ्यो । उहाँसँग रेडियो पनि थियो । कार्यालय जाँदा हामीलाई दिएर जानुहुन्थ्यो । बिहानबेलुका आफू समाचार सुन्ने गर्नुहुन्थ्यो । अनि म दिनभरि पुराना पत्रिका पढ्ने र रेडियो सुन्ने गर्थें । उहाँको कारण देशविदेशको खबर थाहा पाउने म पहिलो जुम्ली युवती थिएँ । मलाई देशका प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालादेखि विदेशी राष्ट्रपति जर्ज बुस, एचडी देबेगौडा, सद्दाम हुसेनका नामसमेत थाहा थियो । अमेरिकी, रुसी, भारतलगायत सबै देशका राष्ट्रपतिको नाम कण्ठै थियो मलाई । संयुक्त राष्ट्रसंघको महासचिव बुत्रोस बुत्रोस घालीको नाम त झन् दिनदिनै सुन्थेँ रेडियोमा ।

पहिलो पत्र पठाएको दुई महिनापछि उत्तर आयो । त्यसअघिका कैयौँ पत्रमित्रले मलाई उत्तर दिन्थेनन् । सायद जुम्ला, कर्नाली भनेर हेप्थे होलान् । फोहोरी भनेर सम्झन्थे होलान् । यसपटक पूर्व दोलखाबाट जवाफ आयो । म चकित परेँ ।

पुष्कर ठूलो घरमा दुई जना कर्मचारीसहित बस्दारहेछन् । चिया कफी के खान्छ्यौ भनेर औपचारिकता देखाए । म चिया कफी खासै नखाने मान्छे । उनले चिया खाँदै पूरा घर देखाए । संसारका मान्छेसँगको फोटो, प्रमाणपत्र र मेडलले त कोठा नै ढाकेको रहेछ । अब सगरमाथा चढ्ने योजना सुनाए । 'तिमीले काल आएन भनेर काललाई निम्तो दिएको हो कि के हो ?,' मैले ठट्टामै सोधेँ ।

बाहिर हवाईपत्रभित्र चिट्ठी थियो । राम्रो अक्षर, त्यसमाथि पनि बहु रङको कलर पेनले लेखेको । जीवनमा पहिलोपटक, त्यो पनि अञ्जान मान्छेको पत्र ढोकामै ल्याएर हुलाकीले मलाई दिएँ । मेरो होस उड्यो । कसरी पढ्ने ? डर लाग्यो । अनि घरमा कोही नभएको मौका पारेर ढोका थुनेर पढेँ ।

'प्रिय मनसरा !!'

उसरी नै जवाफ फर्काएका रहेछन् । गौरीशंकर हिमालको काखबाट तिमीलाई यो पत्र लेख्दै छु । दोलखाका बारेमा र आफ्नाबारेमा धेरै कुरा लेखेँ । ०४६ सालको जनआन्दोलनका घाइते रहेछन् । मर्‍यो भनेर पत्रिकाले नाम छापेको रहेछ । दोलखामा श्रद्धाञ्जलिसमेत दिएछन् । एसएलसीमा सातै विषयमा ३२ ल्याएर पास भएका मास्टर रहेछन्, अहिले गाउँमा । कति साहित्य जानेका अक्षरको वाण नै थियो । भीमेश्वर कालिञ्चोक भगती कसम खान्छु जीवनका पहिलो चिट्ठी लेख्दैछु भनी लेखेछन् । म मनमनै गद्‌गद भएँ । दुईपटक दोहोर्‍याएर पढेँ । पहिलोपटक पढ्दा त होसमै थिइनँ । दोस्रोपटक बल्ल राम्ररी पढेँ ।

अब मलाई जुम्ला–दोलखा आफ्नैजस्तो लाग्न थाल्यो । गौरीशंकर हिमाल र कान्जिरा हिमाल उस्तै लाग्न थाल्यो । चन्दननाथ र भीमेश्वर मन्दिर आफ्नैजस्तो लाग्न थाल्यो । उनका पत्रका हरेक शब्द अब शब्द रहेनन्, ती मेरा जीवनका खुसी हुने आधार बनेका थिए ।

एक दिन उनको अर्को पत्र आयो, ‘अब म संसार घुम्छु, मन्सरा ।’

‘अब पत्र नपठाउन सक्छु । म कुन देश कुन शहर कुन मरुभूमिमा हुन्छु, थाहा छैन । साइकल चढेर यात्रामा निस्कनेछु । म यायाबर बनेर अब घुम्न निस्कन्छु । मलाई अब नखोज, नसोध मन्सरा । मुसाफिरको न घर हुन्छ, न ठेगाना ।’

कहाँ पठाउँछौ तिम्रा भावनाहरू ?

'फूलको थुङ्गा बगेर गयो ,गङ्गाको पानीमा
कहिले भेट होला है राजै, यो जिन्दगानीमा ।'

मलाई माधवप्रसाद घिमिरेको यो गीत मेरै लागि लेखे होलान्‌झैँ लाग्न थाल्यो ।

'भर्खरै पिरती बसेको बेला पिर पर्‍यो बिछोडको ।'

यो हरफ त म सुन्न पनि नसक्ने भएँ । अब म नुन खा’को कुखुराजस्ती भएँ । न खाना खान मन, न बोल्न मन । उसको चिट्ठीले मेरो जीवनमा सुनामी ल्याइदियो ।

एक दिन गौतम अंकलहरू गफ गर्दै गरेको सुनेँ । दोलखातिरको एउटा केटा साइकल लिएर विश्व भ्रमणमा निस्कियो रे, गोर्खापत्रमा समाचार छ । कसरी समुद्र तर्ला ? कसरी हिमाल चढ्ला ? अरे यार ! मरुभूमिमा के खान्छ होला ? कहाँ सुत्छ होला ? जंगल कसरी पार गर्छ होला ? बाघ, भालु आदिबाट कसरी बच्ला ? अचम्मको मान्छे रहेछ । कसैले खिस्सी गरे । पागल भने । कसैले बहादुर आमाको छोरा रहेछ भने ।

भोलिपल्ट मैले पनि पत्रिका हेरेँ । साइकलको पछाडि एक पोको झोला, टाउकोमा हेल्मेट, हाफपेन्ट, टि–सर्,ट मा,ला खादा लगाएको फोटो र समाचार रहेछ, पढेँ । आमाबाट १०० रुपैयाँ लिएर संसार घुम्न निस्के, दोलखाका पुष्कर । मलाई पनि गौतम अंकलले झैँ समुद्र, हिमाल, मरुभूमिमा के खालान्, के गर्लान् भन्ने चिन्ता लागिरह्यो ।

म पाँच वर्षसम्म त्यस्तै लाटीझैँ बसिरहेकी थिएँ । बेलाबेला सोच्थेँ, पुष्कर कहाँ पुगे होलान् ? मोटरसाइकल, गाडी भए पो चाँडै पुग्थे होलान् ? साइकलमा नारान् कहिले पुग्लान्, घुम्लान र आऊलान् ? मलाई त विश्वास पनि लाग्न छोडेको थियो यो मान्छे फर्कला भन्ने । हामी आधा घन्टामा नेपालगन्ज झर्छौं यहाँबाट । अनि दिनभरि रातभरिमा काठमाडौं ।

साइकल, त्यसमाथि भारी, अनि पैसा पनि छैन भन्छन् । कसरी पुग्लान् गन्तव्यमा ?

एक दिन पत्रिका पढ्दा बीचको पानामा समाचार देखेँ–

'विश्व साइकलयात्री पुष्कर शाहले प्रथम सगरमाथा आरोही सर एड्मन्ड हिलारीलाई भेटे ।'

तब मैले मानेँ, यी त नभन्दै बहादुर निस्के । मैले थुप्रैपटक हिलारी सगरमाथा चढेको समाचार सुनेको छु । उनीसँगै नेपाली तेन्जिङ शेर्पा पनि चढेको भन्ने हाजिरीजवाफमा उत्तर पनि दिएकी हुँ ।

'हाम्रो तेन्जिङ शेर्पाले चढ्यो हिमाल चुचुरा,
चुचुरामा बसेर खाए रातो कुखुरा ।'

जात्रामा यस्तो देउडा पनि सुनेकी छु । उनलाई भेट्न उनकै निवास न्युजिल्यान्डमा साइकलबाटै पुगेको कुरा मैले पत्याउन सकिनँ । अब मलाई पुष्करको माया मात्र हैन, सम्मान पनि बढेर आयो ।

साइकलमा संसार घुम्ने मान्छेको साथी हुन पाएकोमा गर्व पनि लाग्यो अब म मनमनै दङ्ग परेँ । मेरो निराशाको कारण अब हटेर गयो । उनी जीवित छन्, घुम्दैछन् । एक दिन आउँछन् र फेरि चिट्ठी लेख्लान् भन्ने आशा जागेर आयो ।

यो १० वर्षमा जुम्लामा टेलिफोन पनि आएको छ । नम्बर हुँदो हो त फोन गर्थें ! कुन देश महादेश पुगे होलान् भन्दै म नियमित समाचार हेर्थें । वर्षमा कहिलेकाहीँ समाचार आउँथे ।

‘पुष्कर शाहले प्रथम सगरमाथा आरोही जुनको ताई वेलाई जापानमा भेटे । राजा सुल्तानलाई भेटे । बेलायती महारानी एलिजावेथलाई भेटे । संसारका सबै बादशाहलाई भेटे । उनी देश महादेश घुम्न थाले । अब इन्टरनेट पनि सुरु भइसकेको छ । नेटमा पनि बाक्लै समाचार आउन थाल्यो । कोरियन युवतीसँग मायाप्रीति बसेको भन्ने पनि समाचार पढेँ । बुद्ध गुम्बामा रात बिताउँदा भिक्षुबाट यौन दुर्व्यवहार भोगेँ भन्ने पनि सुनेँ । भिक्षु र त्यो आइमाईसँग रिस पनि उठ्यो । अब कहानीको चाङ पर्वत नै हुन थाल्यो उनको । भोकै सडकमा सुतेको कुरा । पाँचतारे होटलको रुममा निद्रा नलागेको, बर्गर, पिजा नरुचेको । सयौँ थरी बियर खाएको । अफ्रिकामा काला जातिबाट लुटिएको ।

अब उनलाई सबै मान्छेले चिन्न थाले । उनको नाम अब नाम मात्र रहेन, एउटा सेलेब्रिटीको झैँ हुन थाल्यो । जुन देशमा जान्छन्, त्यहाँ पुष्कर शाह हाई हाई ।

अब प्रविधिले नयाँ फड्को मारिसक्यो । फेसबुकजस्ता सामाजिक सञ्जालको विकास भइसकेको छ । संसारभरिका मान्छे एउटै धागोमा उनिएका छन् । मैले पनि फेसबुक अकाउन्ट खोलेँ र खोजेँ– पुष्कर शाहलाई । एउटा साइकलको हेल्मेट लगाएको हिलारीसँगको फोटो देखेँ । अलि बुढा भएछन् । चिनेँ मैले र जोडेँ । केही दिनमा ‘एसेप्ट’ गरेको नोटिफिकेसन आयो, अनि सानो म्यासेज पनि ।

'मनसरा !!

‘आमाको हातबाट १०० रुपैयाँ लिएर विश्वभ्रमणमा निस्केको म, ११ वर्ष (४ हजार १५ दिन) विश्वका सातै महादेशका १५० देश, २ लाख २१ हजार किलोमिटर घुमिसकेँ । संसारका सातै महादेश घुमेँ । सातै समुद्रको पानी खाएँ अनि नुहाएँ । संसारका सातै आश्चर्य इजिप्टको पिरामिडदेखि चाइनाको ग्रेटवालसम्मलाई आफ्नै हातले छोएँ । मैले कहिले सुन्तलाको बोक्रा खाएर पनि रात काटेँ । कतै पाँचतारे होटलमा पनि बास बसेँ । संसारकै सबैभन्दा ठूलो जंगल अमेजोनमा समेत रात काटेँ । विश्वका सबै प्रसिद्ध मानिसलाई भेटेँ । धेरैपटक मैले मृत्युसमेत नजिकबाट देखेँ ।

अब म चाँडै आफ्नो देश फर्कनेछु, मनसरा । सायद तिमीलाई पनि भेट्छु । भेटमा धेरै कुरा गरौँला ।

–पुष्कर ।'

तर उनी कहिले आए, मैले थाहा पाइनँ । म नि घरव्यवहारतिर लागेँ । यतिञ्जेलसम्ममा मेरा बुबाआमा बितिसक्नुभएको थियो । म भाइबैनी पढाउन हुर्काउनतिर लागेँ । मनमा बसेको एउटा मान्छे सधैँ बसेकै थियो । उसको स्थान कसैले लिन सकेन । म घरव्यवहारबाट फुर्सद हुँदा उनलाई सम्झन्थेँ । जुम्लामा जात्रा, मेला हुँदा थुप्रै मान्छे काठमाडौंबाट आउँथे । सायद उनी पनि आउँछन् होला भनी बाटो हेर्थें । तर, पुष्कर कहिल्यै आएनन् । सुनेँ, उनले पनि विवाह गरेका छैनन् रे, सायद मलाई कुरेका होलान् ।

पुष्करले चिट्ठीमा लेखेका रहेछन्, 'अब पत्र नपठाउन सक्छु । म कुन देश कुन शहर कुन मरुभूमिमा हुन्छु, थाहा छैन । साइकल चढेर यात्रामा निस्कनेछु । म यायाबर बनेर अब घुम्न निस्कन्छु । मलाई अब नखोज, नसोध मन्सरा । मुसाफिरको न घर हुन्छ, न ठेगाना ।'

एक दिन अनलाइनमा लामै कुरा भयो । सायद रक्सी खाएका थिए होलान् । केही ठट्यौली पनि गरे । विवाहसमेतको कुरा गरे । तिमीलाई नै पर्खेको हो पनि भने । अरु पनि स्वदेशी विदेशी केटीको कुरा गरे । म विकट गाउँ, त्यो पनि कर्णालीकी । उनी सातै महादेशको पानी खाएका, उनीसँग के कुरा गरिसक्नु ?

यसपालि हिउँदमा उपचार गर्न भनी म काठमाडौं आएँ । वीर अस्पतालमा उपचार गरेँ । हिँड्नअघि मन नलागी नलागी फोन गरेँ । सायद आउँदैनन् होला भनेको, एउटा साइकल चढेर उनी त टुप्लुक्क आई पो पुगे । होचो होचो कदको पछाडि लामो टुप्पी पालेको केटो साइकलबाट झर्नेबित्तिकै मलाई नामले नै बोलाए ।

'मनसरा !!'

नजिकै उनको डेरा रहेछ । ठूलो घरमा दुई जना कर्मचारीसहित बस्दारहेछन् । चिया कफी के खान्छ्यौ भनेर औपचारिकता देखाए । म चिया कफी खासै नखाने मान्छे । उनका लागि चिया मागे । चिया खाँदै पूरा घर देखाए । संसारका मान्छेसँगको फोटो, प्रमाणपत्र र मेडलले त कोठा नै ढाकेको रहेछ । अब सगरमाथा चढ्ने योजना सुनाए । 'तिमीले काल आएन भनेर काललाई निम्तो दिएको हो कि के हो ?,' मैले ठट्टामै सोधेँ ।

‘केही छिन यो धर्तीभन्दा अग्लो हुन मलाई मन छ मनसरा,’ मायालुभावमा उनले भने ।

मैले शुभकामना भनी बिदा हुने कुरा बताएँ । उनले फेरि विवाहको कुरा निकाले । पुरुषचित्तको उजागर गरे ।

‘अब यो उमेरमा आएर म विवाह गर्दिनँ पुष्कर । कहिले बच्चा जन्माउने, कहिले हुर्काउने ? जन्मिहाले पनि ती सानैमा टुहुरा हुन्छन् । अब कति नै बाँचिएला र ? त्यसै पनि कर्णालीमा आयु कम छ । मेरो जिन्दगी त यस्तै भइगो, म अरुको जिन्दगी बिगार्दिनँ । तिम्रो इच्छा भए कोही सुहाउँदो खोजेर गर । त्यसै पनि तिमी विदेशी जीवन जिउन बानी परेका छौ होला, उता ढिला नै गर्छन्’, मैले उनले दुःख मान्लान् कि भनेर केही नसोची बोलिदिएँ, 'अब म फर्कन्छु ।'

भाइहरू पढेर जागिरे भइसके । अब उनीहरूको विवाह गरी आफ्नो अभिभावकत्व पूरा गर्छु । म उनीहरूको बुबा पनि हुँ र आमा पनि । मैले हिँड्ने बेला देउडामै सोधेँ:

'मानी मानी झर्को किन माया गर्छौ
छानीछानी अर्को किन माया गर्छौ
चुरोटको ठुटाझैँ सम्जियौ
तानीतानी सर्को किन माया गर्छौ ।'

उनी पनि के कम उसरी नै जवाफ दिए:

'तिमी बिना अब मैले कसरी यो दिन टारूँ
हत्केलाले सूर्य छेकी दिउँसै कति रात पारी
हेर्दाहेर्दै पुग्न लाग्यौ क्षितिज पारी लुरु लुरु
भनी दे न दैव उसलाई कसरी म हात पारूँ ।'

हामी दुवै हाँस्यौँ । अन्त्यमा पुष्करले भने, ' तिमी आए सधैँ मेरो घरमा स्वागत छ मनसरा !!'

‘म पनि अब तिमीबाहेक अर्को सोच्न सक्दिनँ ।’

पुष्कर वर बाटासम्म पुर्‍याउन आए । हामी दुवै मौन नै वर बाटोसम्म आयौँ । मैले न हुन्छ भनेँ, न हुन्न भनेँ । हाम्रो सबै कहानी अन्त्यमा मौनतामै टुंगियो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन २१, २०७९ १२:०४